Zagospodarowanie ziemi i gruntów ornych w gminach województwa podkarpackiego

• Autorzy: Buczek J. , Janas A. , Majda J. , Bobrecka-Jamro D.

Warianty tytułu

EN

Utilization of soil and arable land in the districts of Podkarpackie province

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca przedstawia aktualną analizę regionalnego zróżnicowania zagospodarowania ziemi i obszarów gruntów ornych w zależności od rolniczej przestrzeni produkcyjnej i jej wskaźników we wszystkich 144 gminach województwa podkarpackiego, zgodnie z jego aktualnym podziałem administracyjnym. Materiał do badań stanowiły dane pochodzące z lat 2001-2002 uzyskane z Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Rzeszowie oraz z urzędów gmin oraz ich warunki siedliskowe wyrażone wskaźnikiem rpp oraz pozostałymi elementami waloryzacji opracowanymi przez IUNG. Dla zmiennych wyliczono średnią, zakres zmienności, współczynnik zmienności, oraz współczynniki korelacji między strukturą zagospodarowania ziemi i strukturą zasiewów elementami przestrzeni produkcyjnej, a wykorzystując analizę skupień Warda dokonano oceny regionalnego zagospodarowania ziemi i gruntów ornych w gminach Podkarpacia. Wykazano, że wzrost bonitacji jakości i przydatności rolniczej gleb oraz lepsze warunki wodne zwiększały udział użytków i gruntów ornych, a w przypadku rzeźby terenu również powierzchni trwałych użytków zielonych, a jednocześnie powodowały zmniejszenie udziału powierzchni leśnych i gruntów odłogowanych. W strukturze zasiewów w większości gmin województwa podkarpackiego przeważają zboża z dominacją pszenicy w uprawie, przy czym aż w 100 gminach z 144 udział zbóż nie przekracza granicy 70%, pozostały procent zasiewów zajmują zwykle ziemniaki, których powierzchnia jest dość stabilna w zakresie 4,6-36,2%, a średnio wynosi 18,9%. Metoda analizy skupień Warda pozwoliła ocenić analizowany zbiór gmin i wydzielić 5 ich skupień, z których na uwagę zasługuje skupienie o wyjątkowo korzystnych warunki przestrzeni rolniczej w gminach zlokalizowanych w środkowo-wschodniej części województwa o wskaźniku rpp 93,4 punktów, z uprawą pszenicy, jęczmienia i nawet buraków cukrowych. Przeciwwagą jest skupienie z szachownicą rolno-leśną z dużym udziałem pół odłogowanych, w gminach o wskaźniku rpp 57,7-61,5 gdzie słabe gleby w części północnej Podkarpacia oraz tereny podgórskie i górskie na południowym-wschodzie wymuszają dobór roślin tolerancyjnych na niekorzystne czynniki siedliskowe, a więc uprawę żyta, owsa, pszenżyta i ziemniaków.

EN

The paper presents the current analysis of regional differentiation of soil utilization and arable land management depending on agricultural production area and its indices in all 144 districts of the Podkarpackie province in accordance to its current administrative division. The material for the investigations comprised the data from the years 2001-2002 obtained from the Provincial Statistical Office in Rzeszów and from the district offices and their habitat conditions expressed by the environmental index of agricultural production and the remaining elements of evaluation elaborated by IUNG. The mean, variability range, variability coefficient and the coefficients of correlation between the structure of soil management and the structure of crop with the spatial elements used of production area were calculated for the variables and using the Ward’s cluster analysis the assessment was made of the regional utilization of land and arable soil in the districts of the Podkarpackie province. It was demonstrated that the increase of soil quality classes, agricultural usefulness of soils and better water conditions increased the participation of agricultural produce and arable lands and in the case of surface features also the surface of the durable green crops and at the same time caused the decrease of the participation of the share of the wood and fallow surface. In the crop structure of most of districts of the Podkarpackie province the predominant cultivations are cereals and mostly wheat which in 100 districts out of 144 did not exceed the limit of 70% and the rest was the cultivation of potatoes; the surface of this cultivation varied from 4.6 to 36.2%, which is 18.9% on the average. The method of Ward’s cluster analysis allowed the assessment of the investigated set of districts and separate 5 clusters with particularly good agricultural surface conditions in the districts localized in the mid-east part of the province with the index of agricultural production 93.4 points including the cultivation of wheat, barley and even sugar beets. On the contrary there are clusters with the agricultural and forest patchwork with a high participation of fallowed lands in districts with the index of agricultural production amounting to 57.7-61.5, where poor soils in the northern part of Podkarpackie province as well as the mountain and piedmont terrains in the south-east forcing a certain choice of plants which are tolerant to the unfavourable habitat factors, namely the cultivation of rye, oats, triticale and potatoes.

Słowa kluczowe

PL

obszary wiejskie; ziemia; grunty orne; zagospodarowanie gruntow; woj.podkarpackie; gminy; zroznicowanie regionalne; struktura zasiewow; bonitacja gleb

EN

rural area; land; arable land; land management; Podkarpacie voivodship; commune; regional differentiation; crop structure; soil valuation

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2010
• Tom: 549
• Opis fizyczny: s.21-32,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Buczek J.

• Katedra Produkcji Roślinnej, Uniwersytet Rzeszowski, ul.Ćwiklińskiej 2. 35-601 Rzeszów

autor

Janas A.

autor

Majda J.

autor

Bobrecka-Jamro D.

Bibliografia

• Filipiak K. 2006. Metody statystyczne stosowane do oceny regionalnego zróżnicowania rolnictwa. Raporty PIB 3: 53-60.
• Jaskulski D., Jaskulska I. 2007. Różnorodność upraw potowych na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego. Fragm. Agron. 3: 205-212.
• Jastrzębska M., Kostrzewska M.K., Wanic M. 2004. Zagospodarowanie gmntów ornych a jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej w województwie warmińsko-mazurskim. Fragm. Agron. 2: 19-36.
• Jaśkiewicz B. 2006. Regionalne zróżnicowanie uprawy pszenżyta w Polsce. IUNG-PIB Puławy. Raporty PIB 3: 101-111.
• Kostrzewska M.K., Jastrzębska M., Wanic M. 2004. Analiza warunków przyrodniczych i zagospodarowanie ziemi w województwie warmińsko-mazurskim za pomocą różnych metod klasyfikacji. Fragm. Agron. 2: 37-51.
• Krasowicz S., Filipiak K. 1998. Czynniki decydujące o regionalnym zróżnicowaniu odłogów w Polsce. Fragm. Agron. Bibliotheca 5: 24-33.
• Krasowicz S., Igras J. 2003. Regionalne zróżnicowanie wykorzystania potencjału rolnictwa w Polsce. Pam. Puławski 132: 233-251.
• Kuś J. 2002. Rejonizacja produkcji roślinnej w Polsce. Pam. Puławski 130/II: 435-454.
• Kuś J., Madej A. 2002. Regionalne zróżnicowanie produkcji rolnej w województwie podlaskim. Pam. Puławski 130/11: 425-434.
• Kuś J., Nawrocki S., Filipiak K. 2002. Struktura krajobrazu w zależności od jakości użytków rolnych. Fragm. Agron. 1: 9-22.
• Rudnicki F. Jaskulski D., Tyrankiewicz-Czaplewska M. 2008. Niektóre czynniki warunkujące udział roślin paszowych w strukturze zasiewów. Fragm. Agron. 3:144-153.
• Urząd Statystyczny w Rzeszowie 2001. Użytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i pogłowie zwierząt gospodarskich w województwie podkarpackim w 2001 r.
• Urząd Statystyczny w Rzeszowie 2002. Użytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i pogłowie zwierząt gospodarskich. Powszechny Spis Rolny.
• Wanic M., Jastrzębska M., Kostrzewska M.K. 2002. Zagospodarowanie ziemi w latach 1980-1999 na terenie wybranych gmin województwa warmińsko-mazurskiego. Cz. II. Stmktura zasiewów na gruntach ornych. Fragm. Agron. 2: 59-70.