Artykuł opisuje stan zaawansowania krajowych producentów maszyn i urządzeń spożywczych w wytwarzaniu urządzeń do produkcji tzw. żywności wygodnej. Wstępną część artykułu poświęcono istocie i właściwościom tej żywności oraz jej roli w wyżywieniu nowoczesnych społeczeństw i perspektywom rozwoju. Krajowy przemysł maszyn spożywczych stara się sprostać wyzwaniom najnowszych tendencji w wyżywieniu ludności, które są następstwem przemian społecznych i gospodarczych ostatnich dziesięcioleci. Przejawem tych tendencji jest między innymi coraz powszechniejsza konsumpcja żywności wygodnej w użyciu (convenience food), tj. przekąsek i żywności typu „fast food”. Krajowi producenci wytwarzają już lub uruchamiają produkcję wielu maszyn i urządzeń niezbędnych dla rozwoju tej gałęzi gospodarki żywnościowej. Charakterystyka wybranych maszyn i urządzeń do produkcji żywności typu fast food stanowi główną część artykułu. Szczególną rolę w zakresie specjalistycznych maszyn dla produkcji żywności typu „convenience food” spełnia Instytut Maszyn Spożywczych w Warszawie. Na podkreślenie zasługuje współpraca Instytutu w ramach międzynarodowego programu EUREKA, z holenderską firmą LALESSE i szwedzką firmą AB BENZLERS, co gwarantuje produkcję maszyn na najwyższym światowym poziomie.
W pracy opisano zasady kontroli pasteryzatorów-urządzeń do obróbki cieplnej mleka, stanowiącej podstawowy proces w produkcji zdrowego mleka spożywczego. Zaniedbania w zakresie sprawności pasteryzatorów były między innymi przyczyną pogorszenia jakości mleka i w konsekwencji powodem wstrzymania od 1997 roku eksportu mleka i jego przetworów do krajów Unii Europejskiej. Opracowane przez Instytut Maszyn Spożywczych i Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa kryteria techniczne instalacji do pasteryzacji mleka (KT-99/IMS-IBMER-01), zatwierdzone przez Głównego Lekarza Weterynarii umożliwiły - na zlecenie zainteresowanych zakładów mleczarskich — dokonywanie badań tych instalacji przez laboratoria ww. instytutów. W przypadku pozytywnych wyników badań wystawiane są atesty stwierdzające, że instalacja do pasteryzacji mleka w konkretnym zakładzie spełnia wymagania kryteriów KT-99/IMS-IBMER-01 zgodnych z: - Dyrektywą Rady Wspólnoty Europejskiej 92/46/EEC z dnia 16 lipca 1992 pt.: „Sformułowanie zasad dotyczących warunków zdrowotnych w produkcji i wprowadzaniu na rynek mleka surowego, traktowanego termicznie (pasteryzacja, sterylizacja, UHT) i produktów mleczarskich"; - „Zaleceniami dotyczącymi higienicznej produkcji mleka i produktów mleczarskich” Międzynarodowej Federacji Mleczarskiej FIL/IDF nr 292/1994. Wyniki badań linii do obróbki termicznej mleka wielu zakładów mleczarskich, dokonywanych w 1999 roku, pozwalają na pozytywną opinię o stanie higieny i sprawności technicznej pasteryzatorów. Stanowisko to znalazło potwierdzenie we wnioskach inspektorów Unii i jej zgodzie na dopuszczenie zbadanych przez pracowników Unii zakładów do eksportu mleka i jego przetworów do krajów Unii Europejskiej.
W pracy przedstawiono metody otrzymywania koncentratu białkowego z lucerny oraz sposoby jego utrwalania na drodze chemicznej. Utrwalenie na drodze chemicznej gwarantującej trwałość koagulatu w okresie 3 miesięcznym zapewniają następujące konserwanty: benzoesan sodu w ilości 0,1% z serwatką pasteryzowaną dodaną w ilości 3%, kwas propionowy 0,2%, sól kuchenna 12%. Przy utrwalaniu chemicznym z 10 kg lucerny uzyskuje się średnio 0,84 kg koagulatu białkowego o zawartości s.m. 48,26% i zawartości białka 24,5%.
W artykule przedstawiono wyniki badań brykietowania pasz objętościowych z udziałem słomy. Określono wpływ parametrów technicznych (współczynnika prześwitu matrycy P, długości otworów w matrycy L, kąta wejścia do otworów α, szczeliny pomiędzy matrycą a rolką prasującą S, średnicy rolki prasującej R) układu roboczego i technologicznych (wilgotności mieszanki paszowej U, procentowej zawartości słomy w mieszance St, średniej długości cząstek słomy Lt) na jednostkową energochłonność procesu brykietowania N oraz gęstość otrzymywanych brykietów. Podano przykładowy dobór optymalnych parametrów techniczno-technologicznych wytwarzania brykietów z udziałem słomy.
Przedstawiono zasady oceny i wyniki badań stanu instalacji do obróbki termicznej mleka w ocenianych zakładów mleczarskich. Stwierdzono sukcesywny, powiększający się z roku na rok przyrost wydawanych atestów, umożliwiających producentom podejmowanie starań o eksport wyrobów mlecznych do krajów Wspólnoty Europejskiej.
Artykuł jest propozycją uczestnictwa Instytutu Maszyn Spożywczych w programie rozwoju obszarów wiejskich koordynowanym przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a w szczególności w badaniach i analizie uwarunkowań rynkowych, surowcowych i techniczno-technologicznych małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) - lokalnych zakładów przetwórstwa rolno – spożywczego.
We wstępie artykułu opisano metody zastosowane przy projektowaniu linii, a mianowicie technikę komputerową (CAD), umożliwiającą wariantowe badania symulacyjne oraz techniki modelowania i optymalizacji. W obserwacji zjawisk i procesów wykorzystano metody hybrydowe sprzęgające badania eksperymentalne z numerycznymi. Badania prototypów stanowiące podstawową część pracy przeprowadzono pod kątem analizy poszczególnych maszyn, zespołów i całej linii. Służyły one do eksperymentalnej weryfikacji działania poszczególnych maszyn i podzespołów. Uwzględniono w nich kryteria bezpieczeństwa, funkcjonalności, technologiczności, ekonomiczności, ergonomiczności, estetyki i ekologiczności. Przebadano także elementy konstrukcyjno-eksploatacyjne linii z punktu widzenia jakości zastosowanych materiałów, elementów wytrzymałościowych, poprawności konstrukcyjnej, uszczelnienia, łożyskowania, smarowania, połączeń, przekładni, napędów oraz elementów i zespołów pneumatycznych i hydraulicznych. Określono wzajemne korelacje między podstawowymi parametrami konstrukcyjno-kinematycznymi maszyn i urządzeń linii, a właściwościami produktu finalnego - serami. Kryterium technologicznym prawidłowości pracy linii była jakość i wydajność sera. Stwierdzono bezawaryjną pracę linii, przy zachowaniu projektowanych wskaźników ilościowych i jakościowych.
Na podstawie wyników badań technologicznych, przeprowadzonych w skali laboratoryjnej i opracowanych założeń, zbudowano instalację modelową do produkcji serków twarogowych z zastosowaniem ultrafiltracyjnego zagęszczania skrzepu mleka. Rozwiązania konstrukcyjne urządzenia modelowego pozwoliły na zoptymalizowanie układu i metod pracy instalacji finalnej - prototypu do koncentracji skrzepu mleka metodą ultrafiltracyjną jako podstawowej części linii do produkcji serków twarogowych. Stwierdzono pełną przydatność modułów rurkowych. Wyniki badań modelowych przeprowadzonych w hali doświadczalnej Insytutu oraz w zakładzie mleczarskim w Częstochowie pozwoliły na opracowanie założeń techniczno-technologicznych przemysłowej instalacji prototypowej do produkcji serków twarogowych kwasowych i kwasowo-podpuszczkowych z zastosowaniem ultrafiltracji. Założono możliwość zastosowania dwustopniowego układu modułów.
Określono czynniki wpływające na optymalizację układu przepływów w płytowych modułach ultrafiltracyjnych typ 01HE1 oraz przeprowadzono próby obliczeń parametrów hydraulicznych przepływów w tych modułach. Doświadczenia przeprowadzono na specjalnie do tego celu zbudowanym stanowisku badawczym, składającym się z modułu ultrafiltracyjnego, zbiornika filtrowanego płynu, pompy recyrkulacyjnej, aparatury kontrolno-pomiarowej i armatury. Czynnikami zmiennymi były: wielkość strumienia płynu i przesączu oraz wielkość ciśnienia na wejściu do modułu i na wyjściu z pompy recyrkulacyjnej. Ustalono wewnętrzne opory hydrauliczne modułu płytowego, niezbędne do określenia parametrów pompy recyrkulacyjnej. Podano zalecenia do zastosowania w budowie ultrafiltracyjnej instalacji przemysłowej, dotyczące ograniczenia oporów hydraulicznych rurociągu. Położono nacisk na zawartość budowy urządzenia.
Badania dotyczyły opracowania założeń technologicznych produkcji serków twarogowych z zastosowaniem ultrafiltracji. Badano przydatność wybranych kultur bakterii fermentacji mlekowej w ukwaszaniu mleka na serki twarogowe, a także parametry ultrafiltracji skrzepu mleka. Stwierdzono, że opracowana w wyniku badań metoda produkcji serków twarogowych z zastosowaniem techniki membranowej, daje pozytywne rezultaty tak pod względem cech organoleptycznych, fizyko-chemicznych, jak i wydajności i trwałości produktu finalnego.
Artykuł jest próbą określenia możliwości udziału Instytutu Maszyn Spożywczych w programie SAPARD (Support for Pre-accession Measures for Agriculture and Rural Development). Propozycja dotyczy dwu sfer programu: postępu techniczno-technologicznego w przetwórstwie rolno-spożywczym, oraz edukacji kadry wywodzącej się ze wsi w zakresie realizacji programu SAPARD w dziedzinach ekonomii przetwórstwa rolno- spożywczego, doradztwa w budowie i modernizacji małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) na wsi, podejmowania działalności gospodarczej i tworzenia nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich, marketingu artykułów rolnych i produktów przemysłu rolno-spożywczego, poprawy infrastruktury technicznej wsi oraz propagowania i wdrażania technik inżynierii środowiska celem ochrony zasobów naturalnych wsi.
Opracowano metodę klarowania soku jabłkowego metodą ultrafiltracji. Stosując badania modelowe określono warunki prawidłowej pracy urządzenia prototypowego złożonego ze zbiornika i kolektora moszczu, zaworów i trzech modułów ultrafiltracyjnych typu 01HE1 o powierzchni filtracyjnej 25m² każdy. Zwrócono uwagę na średnicę kolektora i rur doprowadzających i odprowadzających płyny, zapewniających równoczesną pracę 3 modułów filtracyjnych i bezzakłóceniową pracę pomp. Zrealizowana koncepcja automatyzacji linii zapewniła jej znamionową wydajność. Przebieg procesu w postaci algorytmu działania zaworów odcinających przy systemie pamięci sterownika mikroprocesorowego, zagwarantowała płynność oraz realizację tak procesu przetwórczego jak i procesu mycia linii w systemie CIP.
Przedstawiono zasadność opracowania krajowego systemu bezodpadowego wykorzystania wybranych surowców owocowych i warzywnych w małych i średnich zakładach przetwórczych. Proponuje się zaprojektowanie systemu przetwórstwa owoców i warzyw w regionach rolniczych pozbawionych przetwórni łub odległych od bazy przetwórczej. Dotyczyć on powinien małych (do 500 kg/zmianę) i średnich (do 3000 kg/zmianę) przetwórni często zwanych gminnymi, przetwarzających lokalne surowce i zatrudniających miejscową silę roboczą, co wpłynęłoby na stabilizację sytuacji na wsi i pobudzenie regionalnej działalności gospodarczej.
W pracy wskazano na celowość zastosowania techniki membranowej (ultrafiltracji) w procesach klarowania i zimnej sterylizacji cydru. W części wprowadzającej artykułu przedstawiono charakterystykę cydru oraz wybrane operacje techniczne i technologiczne jego wyrobu.
W pracy dokonano wstępnej oceny stanu technologii i techniki w lokalnych (gminnych) przetwórniach warzyw o przerobie dziennym do 3000 kg. Stwierdzono potrzebę rozwoju tego typu przetwórni w rejonach o dużej podaży warzyw, odległych od wielkich zakładów przetwórczych owocowo-warzywnych. Na podstawie rozeznania rynku ustalono niedobór maszyn i urządzeń o małej wydajności, przydatnych dla lokalnej przetwórni warzyw. Zaproponowano budowę maszyn i urządzeń o małej wydajności (ok. 300 kg/h) umożliwiających przede wszystkim wyposażenie linii technologicznych do produkcji chipsów warzywnych, suszów i półprzetworów dla potrzeb gospodarstwa domowego i gastronomii. Założono zastosowanie technologii bezodpadowych, o pełnym zagospodarowaniu produktów ubocznych i odpadów.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.