Rhodiola rosea L. (różeniec górski) to bylina należąca do rodziny Crassulaceae, występująca na terenach północnych Azji, górskich regionach Europy oraz w subarktycznych rejonach Ameryki Północnej. Różeniec górski od wieków jest stosowany w tradycyjnej medycynie azjatyckiej. Przypisuje mu się działanie stymulujące ośrodkowy system nerwowy, działanie zwiększające fizyczną i umysłową wydolność organizmu, zmniejszające zmęczenie, a także działanie adapto- genne, kardiochronne, przeciwnowotworowe i przeciwutleniające. Istnieje niewiele badań farmakologicznych czy klinicznych potwierdzających tak szeroki zakres działania wyciągów z Rhodiola rosea. Najbardziej interesującym aspektem działania tej rośliny są jej własności psychostymulujące, które wzbudzają duże nadzieje na wykorzystanie w medycynie lub w dodatkach funkcjonalnych diety. Korzenie różeńca górskiego zawierają bardzo wiele związków biologicznie czynnych, takich jak fenylopropanoidy (rozawiny), związki fenolowe (salidrozyd), monoterpeny, flawonoidy, p-tyrozol i kwasy organiczne. Wyciągi z różeńca mają rozległy zakres działania fizjologicznego, włącznie ze zmianą poziomu neurotransmiterów, aktywnośa centralnego układu nerwowego i układu krążenia. Psychostymulujące działanie kojarzone jest ze zmianami poziomu dopaminy i serotoniny w mózgu. Własności adaptogenne wiąże się ze zdolnością wpływania na poziom i aktywność niektórych monoamin i peptydów opioidowych, takich jak beta-endorfiny. Aktywność przeciwutleniająca i działanie ochronne na różne tkanki organizmu wyciągów z Rhodiola rosea potwierdzono w licznych pracach naukowych. Biotechnologiczne badania nad różeńcem górskim są prowadzone w wielu krajach (m.in. w Rosji, Finlandii, Niemczech i Polsce). Celem naukowców jest zwiększenie zawartości związków biologicznie czynnych w kulturach tkankowych za pomocą elicytacji czy biotrans- formacji, co jest spowodowane wzrastającym obecnie zainteresowaniem przemysłu farmaceutycznego, kosmetycznego i spożywczego nowymi, alternatywnymi sposobami otrzymywania cennego surowca roślinnego.
W pracy przedstawiono przegląd literatury dotyczącej badań genetycznych ważnej uprawnej rośliny oleistej strefy klimatu umiarkowanego, jaką jest rzepak ozimy. Zaprezentowano metody biotechnologiczne, takie jak transformacje genetyczne z użyciem wektorów bakteryjnych oraz metodą wyciszania genów, ukierunkowana mutageneza, a także selekcja z użyciem markerów genetycznych, w odniesieniu do prowadzonych doświadczeń hodowlanych. Metody te stosowane są w celu modyfikacji i polepszenia ważnych gospodarczo cech, takich jak odporność na choroby i szkodniki, plon nasion, plon oleju, skład kwasów tłuszczowych w oleju nasion, występowanie związków aktywnych biologicznie w oleju i wytłoku oraz zawartość włókna w okrywie nasiennej. Podkreślono znaczenie identyfikacji specyficznych markerów genetycznych i ich zastosowania do selekcji w programach hodowli. Wskazano na rozwój nowej, interdyscyplinarnej dziedziny, określonej jako hodowla molekularna. Przedstawiono również praktyczne zastosowanie różnego rodzaju markerów genetycznych, identyfikujących geny i rejony genomu sprzężone z określonymi cechami, z włączeniem markerów opracowanych w IHAR – PIB, Oddział w Poznaniu.
W artykule przedstawiono wybrane metody biotechnologiczne, mikrobiologiczne i enzymatyczne, degradacji odpadowych tłuszczów zwierzęcych i roślinnych. Szczególną uwagę zwrócono na wyniki badań własnych zmierzających do opracowania technologii zagospodarowania odpadowego łoju wołowego i tłuszczu drobiowego. Zaprezentowano m.in. możliwości biokonwersji mikrobiologicznej tych substratów oraz warunki prowadzenia biokatalizy w celu otrzymania biosurfaktantów, w tym głównie mono- lub diacylogliceroli. Podano takie ogólne informacje na temat trudności w zagospodarowaniu odpadów tłuszczowych oraz kryteria doboru i oceny właściwości drobnoustrojów zdolnych do biodegradacji i modyfikacji tłuszczów odzyskanych lub odprowadzanych w ściekach.