Historia, wspolczesne osiagniecia i perspektywy hodowli roslin straczkowych w Polsce

• Autorzy: Swiecicki W , Swiecicki W.K. , Wiatr K.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Na tle znaczenia roślin strączkowych w zmianowaniu i ich przydatności użytkowej przedstawiono postęp hodowlany uzyskany w Polsce. Najczęściej stosowaną metodą oceny postępu było porównywanie odmian wzorcowych z nowymi - rejestrowanymi odmianami, które wyróżniały się istotnie lepszym plonem lub innymi, ważnymi cechami ideotypu. Dla tego celu wykorzystywano wyniki doświadczeń odmianowych COBORU. W udomowieniu łubinów duże znaczenie miało usunięcie tzw. cech prymitywnych, jak pękanie strąków, wysoka zawartość alkaloidów, długi okres wegetacji i podatność na choroby. Istotny wpływ na wysokość plonów miało wprowadzenie do genotypu odmian genów kontrolujących samokończenie wegetacji i termoneutralność. Na przykład u łubinu żółtego podniesiono poziom plonów do ponad 2,0 t z ha. Postęp w hodowli bobiku nie był tak duży, jak u innych roślin strączkowych. Zwiększono jednak zróżnicowanie fenotypu odmian, wyhodowano odmiany samokończące, plonujące na poziomie form tradycyjnych, a przede wszystkim pokonano barierę plenności najstarszej odmiany Nadwiślański. Największe osiągnięcia uzyskano w hodowli grochu. Zmieniono model odmian nasiennych, wprowadzając geny krótkiej łodygi i afila. Opracowano nowy ideotyp odmiany nasiennej-pastewnej, przydatnej do uprawy na glebach lekkich. W latach 1970 - 1995 u obu typów odmian (białokwitnących i antocjanowych) plony nasion wzrosły o ponad 50 % i w efekcie przekroczyły poziom plonowania bobiku.

EN

Breeding progress in Poland was presented against the background of legume importance in crop rotation and practical usability. The most common method of progress estimation was a comparison of control to a newly registered cultivars - with clearly improved yield or other important traits. The results of official cultivar trials were used for this purpose. In domestication of lupins very important was the elimiation of such primitive traits as pod shattering, high alkaloid content, long vegetation and susceptibility to diseases. Important for high yield was an introduction of genes controlling self-completing and thermoneutrality to cultivar genotypes. For example, the yellow lupin yields rose to above 2.0 t per ha. Progress in faba bean breeding was less than in other legumes. However, the differentiation of cultivar phenotype was increased and ti cul- tivars were bred with the same yield as traditional ones. First of all the yielding barrier of the oldest cultivar Nadwiślański was overcome. The most spectacular were achievements in pea breeding. A model of dry seed cultivar was changed after introducing short stem and afila genes. A new ideotype of fodder cultivar, giving high yield of dry seeds on light soils was developed. In both cultivar models (with and without anthocyanin) seed yields increased by more than 50 % within 1970 - 1995. At present, seed yielding of pea cultivars is higher than that of faba bean.

Słowa kluczowe

PL

soja; hodowla roslin; groch; rosliny straczkowe; historia; wyka; hodowla krajowa; perspektywy rozwoju; lubin; postep hodowlany; bobik; odmiany roslin

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 1997
• Tom: 446
• Opis fizyczny: s.15-32,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Swiecicki W

• Poznanska Hodowla Roslin - Stacja Hodowli Roslin Wiatrowo, 62-100 Wagrowiec

autor

Swiecicki W.K.

autor

Wiatr K.

Bibliografia

• [1] BARBACKI S., 1952: Łubin. PWRiL Warszawa.
• [2] FINDLEY R., 1981: Mount St. Helens: III. The day the shyfell. National Geographic, 159: 50 - 65.
• [3] HACKBARTH I., TROLL H. J., 1956: Lupinen als Kömerleguminosen und Futterpflanzen. Handbuch der Pflanzenzüchtung. Verlag Paul Parey, Band IV: 1 - 51.
• [4] KAZNOWSKI L., 1927: Studia nad grochem. Pamiętnik PINGW, 7: 1 - 91.
• [5] KRZECZKOWSKA A., KRZYMUSKI J., 1996: Odmiany roślin strączkowych uprawiane w Polsce. IHAR Radzików.
• [6] MICKE A., ŚWIĘCICKI W., 1988: Induced mutations in lupins. Proc. 5th Inter. Lupin Conf., Poznań, Poland, 110 - 127.
• [7] NOWACKI E., ŚWIĘCICKI W., 1973: Different biochemical reactions of lupine forms susceptible and resistant to Fusarium. Genet. Pol., 14: 375 - 382.
• [8] PORSILD A. F., HARRINGTON C. R., MULLIGAN G. A., 1967: Lupinus arcticus Wats, grown from seed of Pleistocene age. Science, 158: 113 - 114.
• [9] RADZISZEWSKI A., 1958: Groch siewny i polny. PWRiL Warszawa.
• [10] Rocznik Statystyczny, 1995: Rok LV, GUS Warszawa.
• [11] SAWICKA E., 1993: Indukowane mutacje u łubinu andyjskiego (L. mutabilis Sweet). Prace Ogrodu Botanicznego PAN, z. 3.
• [12] SENGBUSCH R. V., 1938: Die Vererbung der Eigenschaft Nichtplatzen des Stammes 3535A und die Möglichkeit der Züchtung von Süsslupinen mit nicht platzenden Hülsen. Züchter., 12: 19 - 20.
• [13] SYPNIEWSKI J., 1980: Uprawa roślin strączkowych na nasiona. Mat. z konf. SITR, Piła, 26 - 39.
• [14] ŚWIĘCICKI W., 1984: Breeding methods for forage and grain lupins. Proc. 3rd Inter. Lupin Conf., La Rochelle, 192 - 205.
• [15] ŚWIĘCICKI W., 1986: Developments in L. albus breeding. Proc. 4th Inter. Lupin Conf., Geraldton, Australia, 14 - 19.
• [16] ŚWIĘCICKI W., 1986: Developments in breeding L. luteus and its relatives. Proc. 4th Inter. Lupin Conf., Geraldton, Australia, 20 - 24.
• [17] ŚWIĘCICKI W. K., 1975: Badania systemu korzeniowego P. sativum L. Hodowla Roślin, 5: 10 - 16.
• [18] ŚWIĘCICKI W. K., 1980: Reakcja wybranych form botanicznych i odmian grochu siewnego na różne poziomy wilgotności gleby. Biul. Oceny Odmian, 2(12): 101 - 123.
• [19] ŚWIĘCICKI W. K., 1994: Indukowane mutacje u grochu - wykorzystanie w hodowli i zabezpieczenie zmienności w banku genów. Hod. Ros. Nas., Biul. Branż., 6: 1 - 6.
• [20] ŚWIĘCICKI W., ŚWIĘCICKI W. K., 1978: Grochopeluszka - nowa forma rośliny pastewnej. Post. Nauk Rol., 6: 93 - 102.
• [21] ŚWIĘCICKI W., KOPROWICZ M., NIJAKI T., 1984: The Catalogue of Lupinus lines. PWRiL Poznań.
• [22] ŚWIĘCICKI W., ŚWIĘCICKI W. K., 1995: Domestication and breeding improvement of narrow-leafed lupin (Lupinus angustifolius L.). J. Appl. Genet., 2: 154 - 167.
• [23] ŚWIĘCICKI W. K., ŚWIĘCICKI W., LERACZYK K., 1997: Lupinus gene resources and data bases in European collections. Proc. Genetic Res. Sect. Meeting, EUCARPIA, Budapest (w druku).
• [24] TOMASZEWSKA Z., 1954: Erste anatomische Prüfimg von Lupines hülsen. Acta Agrobot., 2: 151 - 177.
• [25] WEEDEN N. F., AMBROSE M., ŚWIĘCICKI W. K., 1993: Pisum sativum, Pea. W: Genetic Maps. Ed. S. I. O'Brien. Cold Spring Harbor, USA, 624 - 634.
• [26] Wiadomości Odmianoznawcze, z. 60. Analiza postępu w hodowli roślin uprawnych w Polsce, 1991 - 1994. COBORU, Słupia Wielka, 1995.
• [27] WUTTKE H., 1943: Gegen Fusarium oxysporum resistente Stamme der gelben Lupine, Züchter., 15: 31 - 33.