Prezentowana hipoteza wpływu budowy i eksploatacji autostrad na rolnictwo i obszary wiejskie na przykładzie A-2 składa się z trzech części merytorycznych. Pierwsza zawiera wprowadzenie objaśniające złożoność podjętej problematyki i informację o wykonywanych dotychczas ocenach wpływu autostrad na środowisko, w tym na grunty rolne i leśne. Z kolei występuje charakterystyka możliwych zachowań rolników, których gospodarstwa znajdą się pod wpływem autostrady. Wydaje się oczywiste, że nasilone w czasie i skoncentrowane na niewielkiej przestrzeni decyzje produkcyjne i organizacyjne rolników spowodują znaczące zmiany w zagospodarowaniu wsi, stąd równolegle z opisem tychże zachowań są prezentowane hipotetyczne ich następstwa w skali pojedynczych warsztatów, wsi oraz kraju. Następstwa są analizowane w dwóch aspektach: produkcyjnym(ekonomicznym), jak też skutków jakościowych polegających na przewartościowaniu podstawowych funkcji obszarów wiejskich, w tym na możliwych zmianach struktury użytkowania terenów i szans na rozwój obszarów wiejskich zgodny z ideą wielofunkcyjności. Druga część artykułu zawiera charakterystykę rolnictwa i zagospodarowania terenów wiejskich, znajdujących się w strefie oddziaływania autostrady A-2. Opis jest wykonany z wykorzystaniem danych statystycznych z 1997 r. dostępnych w Banku Danych Lokalnych charakteryzujących takie cechy jak: - wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej, gęstość zaludnienia mierzona liczbą ha użytków rolnych przypadającą na 1 mieszkańca, wyposażenie rolnictwa w ciągniki, intensywność hodowli mierzona w sztukach bydła na 100 ha użytków rolnych i w sztukach trzody chlewnej na 100 ha, - struktura użytkowania ziemi mierzona udziałem użytków rolnych w powierzchni ogólnej gmin i udziałem gruntów ornych w powierzchni użytków rolnych, - udziałem sadów w powierzchni użytków rolnych, udziałem lasów w powierzchni ogólnej gmin, - udziałem obszarów innych w tym nieużytków w powierzchni ogólnej gmin, struktura zasiewów mierzona udziałami głównych roślin, oraz danych historycznych, jak wskaźnik uspołecznienia ziemi w 1982 r. i mapa Typów Form Zabudowy Wsi z materiałów IRWiR. W trakcie pracy zapoznano się też z zapisami studiów zagospodarowania przestrznnego województw położonych na szlaku autostrady. Analiza polega na ocenie stopnia zróżnicowania lub podobieństwa gmin z punktu widzenia poszczególnych cech i ich kombinacji. Dla uproszczenia posłużono się rysunkami ilustrującymi przestrzenną zmienność zjawisk, z których tylko trzy dołączono do niniejszego artykułu. Z analizy wynika, że pas autostrady przetnie obszary rolnicze o wyjątkowo intensywnym rolnictwie i naruszy życiowe interesy wielu tamtejszych rolników, dla których nie znajdzie się obecnie żadne zadośćuczynienie. Przetnie także obszary, gdzie rolnictwo jest „kulą u nogi" wielu rodzin, a budowa autostrady stworzy im perspektywę rozwiązania życiowych problemów poprzez wykup ziemi i powstanie nowych miejsc pracy pozarolniczej. Z punktu widzenia zagospodarowania przestrzennego i organizacji rolnictwa autostrada przeniknie kilka odmiennych struktur wsi i rolnictwa zróżnicowanych pod względem warunków przyrodniczych, dorobku materialnego związanego z działaniem renty przestrzennej, historycznych dróg rozwoju i struktury agrarnej. Poszczególne struktury znajdując się na różnym etapie procesów urbanizacyjnych i restrukturyzacyjnych, będą posiadały zmienną podatność na przekształcenia, stąd też i oddziaływanie autostrady na przemiany w zagospodarowaniu wsi będzie miało swoją specyfikę warunkowaną istniejącym stanem zagospodarowania. Dlatego w celu osiągnięcia korzyści przez wsie położone w sąsiedztwie autostrady dobór środków polityki przestrzennej i społeczno-gospodarczej, towarzyszących wprowadzaniu autostrady w strukturę zagospodarowania przestrzennego kraju, będzie musiał być adekwatny do pożądanych przekształceń. Środki te, z jednej strony, muszą niwelować straty i zagrożenia, a z drugiej - ułatwiać wykorzystywanie szans i stymulować rozwój. W trzeciej części artykułu znajduje się autorski podział pasa autostrady na pięć charakterystycznych struktur zagospodarowania wsi i typów produkcyjnych rolnictwa, które mogą odpowiadać obszarom, czy rejonom polityki przestrzenne. Rejony te są scharakteryzowane pod względem istniejących uwarunkowań i potencjalnych przekształceń sprowokowanych przez przebieg autostrady. Wydzielono następujące rejony: przygranicza zachodniego, wpływów Poznania, środkowej Polski, pasma łódzko-warszawskiego, wschodniego Mazowsza z pograniczem. Na zakończenie zostały wskazane konieczne zmiany w arsenale środków odziaływania polityki przestrzennej państwa, poprzez które można usprawnić, uspołecznić i zaktywizować zarówno budowę sieci autostrad, jak i rozwój przyległych do niej obszarów wiejskich.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.