W ostatniej dekadzie obok rynku kapitałowego i ubezpieczeń społecznych pojawił się rynek nieruchomości, rozwijający się dynamicznie dzięki przebudowie systemu legislacyjnego (m.in. wprowadzeniu fundamentalnej poprawki do Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, gwarantującej ochronę własności). Por. art.21 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Pojawienie się nowej dziedziny działań gospodarczych wymaga wsparcia w badaniach teoretycznych w tych zakresach, które nie zostały jeszcze dostatecznie rozeznane, a są niezbędne do szukania najefektywniejszych kierunków polityki gospodarki przestrzennej. Do takich jeszcze wciąż w niedostatecznym stopniu rozeznanych obszarów gospodarki nieruchomościami należą czynniki kształtujące rynek nieruchomości i mechanizmy rozwoju jego poszczególnych segmentów. Intencją autora jest przedstawienie w niniejszym artykule problemu nieruchomości zabytkowych jako szczególnych obiektów występujących na rynkach nieruchomości, których dysponowanie jest uwarunkowane, oprócz ogólnie obowiązujących, szczególnymi przepisami prawnymi dotyczącymi ochrony zabytków. Ponieważ nieruchomości zabytkowe są obiektami podlegającymi ochronie prawnej ze względu na historyczne, naukowe lub artystyczne wartości jakie reprezentują, obrót nieruchomości zabytkowych (w szczególności tych obiektów i zespołów, które są wpisane do rejestru zabytków) podlega odmiennym uwarunkowaniom niż pozostałe nieruchomości. W artykule prezentowanych jest kilka wątków problemowych, m.in. próba definicji pojęcia "nieruchomość zabytkowa", rozważenie szczególnych uwarunkowań obrotu nieruchomości zabytkowych należących do zakresu i możliwości swobody dysponowania obiektem (uwzględniono zarówno ograniczenia, jak i potencjalne, potencjalnie wynikające dla właściciela). Poruszono również problem, jakim są odmienne zasady wyceny obiektów zabytkowych. Uzupełnieniem tekstu jest tabela „Rynek nieruchomości zabytkowych - przestrzenne rozmieszczenie obiektów zabytkowych w Polsce". Prezentowany materiał został wyłoniony jako jeden z wątków pracy naukowo-badawczej (temat PB-6) zrealizowanej w Instytucie Gospodarki Przestrzennej na temat gospodarki nieruchomościami i uwarunkowań rozwoju rynków nieruchomości w przyszłości. Autorka ma świadomość, że zebrany materiał badawczy i próba wyciągnięcia zobiektywizowanych wniosków jest zaledwie zasygnalizowaniem problemu, który wymaga prowadzenia dalszych studiów. Takie prace są podjęte i prowadzone obecnie w ramach tematu „Zabytek na rynku nieruchomości" - z nadzieją głębszego i szerszego rozeznania problematyki uwarunkowań dysponowania tak szczególnymi nieruchomościami, jakimi są zabytki i potencjalnego rozwoju tego rynku. Autorka uwzględniła w pracy stan prawny obowiązujący na dzień 1 lipca 1999 r.