W pracy przedstawiono, opracowaną na poziomie LM, TEM i SEM, morfologię oraz wzajemne stosunki topograficzne naczyń krwionośnych i limfatycznych więzadła szerokiego macicy owcy i przeanalizowano ich przypuszczalne znaczenie w mechanizmie przeciwprądowego przenikania hormonów i innych czynników regulujących. W doświadczalnej części pracy starano się wykazać ewentualny lokalny wpływ hormonów jajnikowych na niektóre przystosowania czynnościowe naczyń związane z dopływem krwi do macicy i jajnika. Badania przeprowadzono na dorosłych owcach w okresie aktywności płciowej, sezonowego anestrus, a także w 7-8 tygodni po owariektomii. Owce cykliczne posłużyły do badań morfologicznych, w których wykorzystano: preparaty naczyniowe po wypełnieniu środkiem kontrastującym i mikrofilem, merkoksowe odlewy korozyjne naczyń i preparaty tkankowe analizowane w skaningowym mikroskopie elektronowym (SEM), preparaty histologiczne obserwowane w mikroskopie świetlnym, a także ultrastrukturę naczyń limfatycznych ocenianą w transmisyjnym mikroskopie elektronowym (ТЕМ). W materiale pobranym od owiec w cyklu rujowym oraz owariektomizowanych, które otrzymywały lub nie benzoesan estradiolu określano: zachowanie się komórek śródbłonka tętnic macicznej i krezkowej na podstawie preparatów tkankowych analizowanych w SEM, natomiast w badaniach histochemicznych określano aktywność NADPH-diaforazy (markera syntazy tlenku azotu) w śródbłonku naczyń krwionośnych i limfatycznych z obszaru więzadła szerokiego macicy. Makroskopowe obserwacje naczyń krwionośnych wykazały, że mimo istniejących różnic osobniczych, gałązki - jajowodowa i maciczna tętnicy jajnikowej mają kręty przebieg, chociaż nie tak intensywny, jak jej gałązka jajnikowa. Gałązki - jajowodowa i maciczna tętnicy jajnikowej układały się obok lub oplatały odpowiadające im naczynia żylne. Nie stwierdzono jednak, aby te naczynia tętnicze, zaopatrujące jajowód i przednią część rogu macicy, układały się w bliskim sąsiedztwie żył jajnikowych odprowadzających krew żylną bogatą w hormony jajnikowe. Zaobserwowano także po raz pierwszy, że gałązka jajnikowa tętnicy jajnikowej, przeważnie prosta tuż przed jajnikiem, w jego części rdzeniowej ulega bardzo intensywnej spiralizacji. Podobnie spiralny przebieg wykazywały także mniejsze rozgałęzienia odchodzące od spętlonej tętnicy, a kierujące się ku części korowej jajnika. Tętnica maciczna i jej gałązki w obrębie krezki macicznej wykazywały prosty przebieg. Naczynia żylne odprowadzające krew zarówno z macicy, jak i z jajnika były bardzo rozbudowane i miały dobrze wykształcone zastawki. Mimo ich bliskiego kontaktu z naczyniami tętniczymi zaopatrującymi jajnik czy macicę nie zaobserwowano przypadków redukowania grubości ścian sąsiadujących ze sobą naczyń. Zaobserwowano, że odjajnikowe naczynia limfatyczne schodzące wzdłuż krezki jajnikowej, chociaż niezbyt liczne, rozdzielały się i układały nie tylko w pobliżu gałązki jajnikowej, ale także towarzyszyły gałązce jajowodowej i macicznej tętnicy jajnikowej. Niektóre z odjajnikowych naczyń limfatycznych, zwykle małe i cienkościenne, wchodziły pomiędzy pętle spiralnej gałązki jajnikowej tętnicy jajnikowej. Odmaciczne naczynia limfatyczne tworzyły natomiast wyraźnie dwa pasma - jedno mniej rozbudowane, kierujące się ku tętnicy macicznej i drugie, prowadzące limfę z przyjajowodowej i środkowej części rogu macicy, które na wysokości jajnika wchodziło na teren krezki jajnikowej. Przeważnie gubościenne naczynia tego drugiego pasma układały się, od strony brzusznej krezki jajnikowej, pomiędzy jej warstwą mięśniową a naczyniami krwionośnymi. Ułożone wzdłuż krezki jajnikowej odmaciczne naczynia limfatyczne stopniowo łączyły się między sobą, a następnie z odjajnikowymi naczyniami limfatycznymi i tworzyły dwa lub trzy naczynia zbiorcze. Przed osiągnięciem przyaortowego węzła chłonnego naczynia limfatyczne układały się obok tętnicy jajnikowej i żyły maciczno-jajnikowej. Analiza odlewów korozyjnych naczyń w SEM wykazała, że większe naczynia tętnicze i żylne, a także odjajnikowe i odmaciczne naczynia limfatyczne otoczone były mikronaczyniowymi (naczynia naczyń) sieciami. Występowały jednak znaczne różnice dotyczące zarówno rozmieszczenia, jak i zagęszczenia tych sieci. W początkowym przebiegu tętnicy macicznej i jajnikowej występowały mniej rozbudowane sieci naczyń niż na ich mniejszych, już bardziej cienkościennych rozgałęzieniach. Najbardziej rozbudowane, wielowarstwowe sieci vasa vasorum obserwowano na krętej gałązce jajnikowej i macicznej tętnicy jajnikowej, a także na żyle jajnikowej. Gałązka jajowodowa tętnicy jajnikowej i gałązki odchodzące od tętnicy macicznej otaczały zwykle jednowarstwowe mikronaczyniowe sieci. Zaobserwowano, że powstające z vasa vasorum żyłki układały się w zewnętrznej warstwie przydanki lub poza przydanką naczyń tętniczych czy żylnych. Dobrze rozbudowane, chociaż zwykle jednowarstwowe sieci vasa vasorum otaczały także naczynia limfatyczne. Analiza w SEM wykazała tętniczo-żylny charakter mikronaczyniowych sieci otaczających naczynia limfatyczne. Uzyskane wyniki badań wskazują na istnienie u owcy kilku innych - niż to sugerowano dotychczas - morfologicznych przystosowań naczyń krwionośnych i limfatycznych do przeciwprądowego przenikania hormonów, a przypuszczalnie i innych związków regulujących w obszarze więzadła szerokiego macicy. Przeciwprądowemu przenikaniu i lokalnemu zaopatrzeniu macicy i jajowodu w hormony steroidowe wydaje się sprzyjać bliskie sąsiedztwo gałązek macicznej i jajowodowej z odjajnikowymi naczyniami limfatycznymi prowadzącymi bogatą w hormony jajnikowe limfę (Daniel i in. 1963). Przypuszczalnie odmaciczne naczynia limfatyczne przebiegające od strony brzusznej wzdłuż krezki jajnikowej są dla jajnika nie mniej obfitym źródłem PGF 2α niż towarzysząca tętnicy jajnikowej żyła maciczno-jajnikowa czy odprowadzające maciczno-jajnikową limfę, naczynia limfatyczne. Wydaje się także, że obserwowane przez innych morfologów (Del Campo, Ginther, 1973a, Lee, O'Shea 1976) i rozpatrywane jako ważne drogi dla przeciwprądowego przenikania różnych substancji, sploty żylne na gałązce jajnikowej tętnicy jajnikowej uczestniczą tylko pośrednio w mechanizmie przeciwprądowego przenikania u owcy. Obecność mikronaczyniowych sieci na naczyniach krwionośnych i limfatycznych i ich zróżnicowanie pod względem obfitości i rozmieszczenia wskazuje, że jest to główne i znaczące morfologiczne przystosowanie naczyń krwionośnych, służące przeciwprądowemu przenikaniu biologicznie aktywnych substancji w obszarze więzadła szerokiego macicy u owcy. W doświadczalnej części pracy wykazano, że oprócz przystosowań morfologicznych naczyń krwionośnych i limfatycznych występują także pojawiające się przejściowo przystosowania czynnościowe. Wskazują na to obserwowane zmiany kształtu i ułożenia komórek śródbłonka w tętnicy macicznej w zależności od fazy cyklu rujowego, a także u owiec owariektomizowanych, otrzymujących benzoesan estradiolu. Stwierdzono także, że wstrzykiwanie benzoesanu estradiolu owariektomizowanym owcom powodowało istotnie wyższy wzrost aktywności NADPH-diaforazy (markera syntazy tlenku azotu) w komórkach śródbłonka naczyń tętniczych i żylnych, a także w naczyniach limfatycznych. Zaobserwowane w cyklu rujowym i po podaniu estradiolu zmiany morfologii komórek śródbłonka oraz wzrost aktywności NADPH-diaforazy pozwalają przypuszczać, że istnieje powiązanie pomiędzy podwyższoną lokalnie, dzięki mechanizmowi przeciwprądowego przenikania, koncentracją hormonów jajnikowych a regulowaniem dopływu krwi do macicy i jajnika.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.