Rola samorządu terytorialnego ulegała w ostatnich stuleciach diametralnym zmianom. Na przykład w Konstytucji Francuskiej z 1789 r. widziano w gminie organizm odrębny od państwa, oparty na własnej egzystencji, mający prawo do sprawowania administracji lokalnej i stanowiący osobę prawa publicznego. Po czterech latach gmina stanowiła już tylko zwykły okręg administracji państwowej, z mianowanym merem i radę gminną, podporządkowanych prefektowi. Współcześnie przeciwstawianie samorządu terytorialnego państwu jest nie tyle wyrazem koncepcji wolnej gminy okresu wielkiej rewolucji francuskiej, co następstwem widzenia w państwie głównie administracji. W rzeczywistości samorząd terytorialny we współczesnej Polsce jest zarówno samoistną organizacją publiczną, jak też formą wykonywania administracji państwowej. Jest on również formą wykonywania władzy państwowej (sic). Tworząc samorząd terytorialny ustawy powierzyły mu bowiem nie tylko wykonywanie zadań publicznych, lecz także ich wyznaczanie w trybie i na zasadach podobnych do stosowanych w sejmie oraz przy pomocy tych samych form prawnych budżetu, programu społeczno-gospodarczego i przepisów prawnych. Państwo, mimo uczynienia z gmin podstawowej formy organizacji życia publicznego nadal jest odpowiedzialne za to co dzieje się w ich obrębie.