Zmiana warunków ustrojowych po 1989 roku wymagała ustanowienia dla gospodarki przestrzennej nowych regulacji prawnych. Obowiązująca od 2003 roku, nieustannie nowelizowana Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu nie kształtuje efektywnego systemu gospodarki przestrzennej ani nie przynosi pozytywnych efektów w zagospodarowaniu przestrzennym. W istniejącej sytuacji przedstawia się systemowy model organizacji, struktury i funkcjonowania planowania przestrzennego i gospodarki przestrzennej, którego szczegóły powinny określić nowe regulacje prawne. Podstawą sformułowania modelu były przedstawiana w literaturze krytyczna ocena funkcjonującego systemu, zmiany, jakie dokonały się w zagospodarowaniu przestrzennym kraju, ocena treści aktualnej wersji ustawy z 2003 roku oraz założenia teorii i metodologii gospodarki przestrzennej. Artykuł ma charakter dyskusyjny.