Strategiczne oceny wpływu na środowisko posiadają w Polsce około 10-letnią tradycję. Opracowania metodyczne ich dotyczące ograniczają się do zagadnień prognozowania wpływu na środowisko ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W związku z tym metodyka ich opracowywania nie jest w pełni rozwinięta i usystematyzowana. W trakcie sporządzania dokumentu oceny pojawia się wiele problemów, dotyczących m.in.: - miejsca prognozy w procedurze sporządzania dokumentu strategicznego lub planistycznego; - wpływu sposobu formułowania ustaleń w tych dokumentach na sposób wykonania prognozy; - subiektywizmu metod stosowanych w trakcie opracowania ocen strategicznych. Problemy te wynikają najczęściej z charakteru ocenianych dokumentów, których ustalenia można uznać za "rozmyte". Jakość prognozy należy zatem podnosić poprzez merytoryczny poziom analizy ustaleń zawartych w dokumentach. W niektórych przypadkach problemy można ograniczyć poprzez stosowanie ekoinnowacyjnych metod oceny wpływu dokumentów strategicznych na środowisko przyrodnicze. Niektóre z tych metod zaprezentowano w niniejszym opracowaniu. Najważniejsze elementy prognozy, na których metodykę zwrócono uwagę w niniejszym artykule, i które, zdaniem autora, powinny zawierać prawie wszystkie oceny strategiczne, to: - ocena aktualnego stanu środowiska, zawierająca analizę zasobów, wywieranej na nie presji oraz jakości środowiska wraz z oceną działań sprzyjających ochronie środowiska i ekorozwojowi; - zasadnicza część prognozy, prezentująca ocenę potencjalnego wpływu ustaleń dokumentu strategicznego na środowisko przyrodnicze w układzie hierarchicznym zapisów tego dokumentu; - propozycje łagodzenia i kompensacji skutków realizacji ustaleń dokumentu strategicznego; - propozycje monitorowania skutków wdrażania ustaleń dokumentu strategicznego dla środowiska. Dla wysokiej jakości współcześnie wykonywanych strategicznych ocen środowiskowych podstawowe znaczenie ma uwzględnienie kilku reguł, wśród których wymienić można: - posiadanie przez autorów prognoz maksymalnie rozległej, popartej wieloletnim doświadczeniem; - uwzględnienie wpływu ustaleń dokumentów strategicznych nie tylko na komponenty i cechy środowiska przyrodniczego, ale także na warunki realizacji zasad rozwoju zrównoważonego; - ujęcie ustaleń metodycznych każdej prognozy w postaci przejrzystego schematu metodycznego. W odniesieniu do wstępnego etapu każdej prognozy, jakim jest przeprowadzenie diagnozy stanu środowiska, najwłaściwsze jest zastosowanie metod wskaźnikowych. Powinny one opierać się na zestawie wskaźników, które można obliczyć w oparciu o łatwo dostępne dane, zgromadzone np. w systemie statystyki państwowej lub przez Inspekcję Ochrony Środowiska. Dostęp do danych gromadzonych w cyklu rocznym umożliwia także analizę trendów zmian tych wskaźników, co może być przydatne w monitorowaniu skutków wdrażania ustaleń dokumentu strategicznego dla środowiska. Metody wskaźnikowe są także przydatne w ocenie stopnia zaawansowania realizacji działań z zakresu ochrony środowiska i sprzyjających równoważeniu rozwoju. W zasadniczej ocenie stosuje się głównie metody macierzowe, czyli tabele, w których n nagłówkach znajdują się listy elementów stanowiących źródło oddziaływań na środowisko oraz elementy potencjalnie podlegające tym oddziaływaniom. Najczęściej stosowane są matryce: - wpływu ustaleń dokumentów na środowisko i warunki równoważenia rozwoju, - zgodności (spójności) ustaleń dokumentów z politykami w zakresie ochrony środowiska, - wzajemnej zgodności celów (polityk) ustalonych w dokumentach strategicznych, - kumulowania (wzmacniania) wpływu ustaleń dokumentów na środowisko przyrodnicze (matryce „połówkowa", w której nagłówkach uwzględniono tylko wskazania dokumentów). Do monitorowania wpływu na środowisko skutków realizacji dokumentów strategicznych, oprócz wskaźników, stosować można także inne metody. Szczególnie do kontrolowania skutków przyrodniczych wdrażania zapisów planów zagospodarowania przestrzennego, proponuje się analizy: - zmian w strukturze użytkowania ziemi województw (powiatów) i gmin, prowadzone co roku; - zmian w użytkowaniu ziemi terenów chronionych, prowadzone w cyklu 3-5-letnim; - skuteczności działań w zakresie gospodarki przestrzennej na wybranych obszarach chronionych. Dokonany przegląd metod sporządzania strategicznych ocen oddziaływania na środowisko wskazuje na potrzebę dalszego rozwijania warsztatu metodycznego tych opracowań.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.