Przedstawiono determinanty oraz obszary współpracy użytkowników gospodarstw rolnych z instytucjami. Analizę oparto na badaniach ankietowych przeprowadzonych wśród 400 gospodarstw rolnych prowadzących rachunkowość (FADN). Stwierdzono, że proces instytucjonalizacji gospodarstw mógłby być silniejszy, gdyby było większe zaufanie rolników do instytucji oraz lepsze dostosowanie świadczonych usług przez instytucje do potrzeb gospodarstw.
Głównym celem rozważań było zbadanie, czy instytucjonalne przesłanki są najważniejsze dla rozwoju gospodarstw mleczarskich w makroregionach w Polsce. Przedstawiwszy uprzednio definicję renty instytucjonalnej i różniczkowej, założenia i procedurę metody analizy logitowej, określono warunki, zgodnie z którymi stworzono podział na gospodarstwa rozwojowe, tj. realizujące rentę gruntową w pełnej wysokości, i nierozwojowe. Następnie wyodrębniono czynniki ilościowe i jakościowe mające wpływ na wyniki ekonomiczne gospodarstw zajmujących się chowem i hodowlą bydła mlecznego, na podstawie których określono zależności pozwalające na wysnucie wniosków. Przy pomocy analizy logitowej określono, które z powyższych czynników miały decydujący wpływ na procesy rozwojowe gospodarstw mleczarskich, przez co udało się określić typ rozwoju badanych podmiotów. Wyniki tej analizy odniesiono do sytuacji na unijnym rynku mleka w perspektywie likwidacji systemu kwot mlecznych.