Artykuł przedstawia wyniki badań przeprowadzonych w okresie od maja 1991 do kwietnia 1992 r., na obszarach dwóch gmin-dzielnic Warszawy i siedmiu gmin warszawskiej strefy podmiejskiej dotyczących problematyki gospodarowania gruntami na obszarach zurbanizowanych. Zagadnienia te stanowią jeden z elementów problemu badawczego dotyczącego zagospodarowania przestrzennego gmin, w początkowym okresie działania samorządów terytorialnych i reformowania gospodarki. Całość pracy podzielono na dwa etapy. W pierwszym (zakończonym) skoncentrowano się na analizie stanu istniejącego, popartej badaniami empirycznymi, dotyczącymi realnych działań w zakresie gospodarki gruntami podejmowanych w poszczególnych gminach oraz rozpoznaniu warunków prawnych i organizacyjnych gospodarowania gruntami w kraju w okresie transformacji ustrojowej. Etap ten został zakończony sformułowaniem wielu wniosków dotyczących warunków, możliwości oraz realizacji działań w tym zakresie. W drugim etapie prac przewiduje się możliwość skonstruowania i zaproponowania zarządom nowych zasad, narzędzi i instrumentów działania w zakresie gospodarowania gruntami w warunkach gospodarki rynkowej i prawidłowo funkcjonującego rynku nieruchomościami.
Zmiany zachodzące w strukturze władania ziemią rolniczą i zmieniające się „niedoskonałe" prawo rolne przy słabej kondycji ekonomicznej gospodarstw rolnych, zwłaszcza z regionów rozdrobnionych agrarnie, przyspieszało kurczenie areału użytków rolnych. Na obecny stan przestrzennego zróżnicowania udziału użytków rolnych w powierzchni województwa świętokrzyskiego duże znaczenie ma złożoność czynników historycznych, przyrodniczych oraz demograficznych. Jakość ziemi i renta położenia ziemi decydują o skali i tempie koncentracji ziemi. Tempo i skala zmian w gospodarce ziemią rolniczą regionu dokonuje się powoli, ze względu na duże zasoby ziemi rolniczej małych i drobnych gospodarstw.