IGPiK uczestniczył w realizacji projektu zamawianego KBN pt. „Wpływ budowy i eksploatacji autostrad na przemiany systemu zagospodarowania przestrzennego Polski". Artykuł przedstawia syntetyczne ujęcie wyniku badań nad określeniem uwarunkowań i kierunków polityki przestrzennej w pasie bezpośredniego oddziaływania przewidywanej do realizacji autostrady A-2. Przebiega ona przez 5 województw, 29 powiatów i 76 gmin. Autostrada narusza strukturę przestrzenną w 26 gminach, przecina gminy, w których występują parki krajobrazowe i inne obszary chronione, a także gminy posiadające zbiorniki wód podziemnych wymagające specjalnego zagospodarowania. Opracowana została charakterystyka obszaru oddziaływania autostrady zawierająca: informacje ogólne (powierzchnia, liczba ludności i miast, stopień urbanizacji), wskaźniki gospodarcze (podmioty gospodarki narodowej, zatrudnienie i dochód gmin na 1 mieszkańca) oraz infrastrukturę społeczną (szkolnictwo ponadpodstawowe i wyższe, muzea, szpitale). Zidentyfikowane zostały problemy rozwoju w kategoriach ograniczeń i barier, zagrożeń i konfliktów oraz możliwości i szans. Za cele polityki przestrzennej uznano: - wykorzystanie autostrady A-2 jako stymulatora rozwoju gospodarczego i sieci osadniczej, - minimalizację zagrożeń wynikającą z budowy i eksploatacji autostrady, - wpisanie autostrady A-2 w funkcjonowanie istniejących struktur przestrzennych. Wydzielono 12 obszarów, dla których określona została zróżnicowana polityka przestrzenna. Autostrada A-2 jako czynnik stymulujący rozwój spowoduje: - otwarcie atrakcyjnych terenów dla kapitału krajowego i zagranicznego, - wymuszenie inwestycji przyspieszających rozwój i podnoszących jakość życia (centra kongresowe, tereny targowe i wystawowe, infrastruktura techniczna), - uporządkowanie i usprawnienie funkcjonowania systemów transportowych w skali ruchu tranzytowego oraz przemieszczania się dóbr i ludzi w różnej skali czasowej i przestrzennej, - wymuszenie zmian strukturalnych w zakresie: zatrudnienia, szkolnictwa, rolnictwa, produkcji i usług - wykorzystując w ten sposób lepiej specyfikę poszczególnych obszarów, - efektywniejsze wykorzystanie walorów turystycznych i wypoczynkowych, stanowiących istotny czynnik rozwoju, - tworzenie nowych miejsc pracy związanych z budową i eksploatacją autostrady. Na realizacji autostrady najwięcej skorzystają aglomeracje miejskie Poznania, Łodzi i Warszawy oraz miasta powiatowe powiązane z węzłami autostradowymi. Autostrada oddziaływać będzie na koncentrację zainwestowania miejscowego, podnosząc poziom urbanizacji w wymiarze ilościowym i jakościowym. Na obszarach aglomeracyjnych wzmocni powiązania wewnętrzne oraz wpłynie na intensyfikację zainwestowania terenu i to na wyższym poziomie technicznym i użytkowym. Odczuwalnym dla społeczeństwa pozytywnym efektem budowy autostrad powinien być wzrost zamożności ludności i otwarcie nowych możliwości realizacji indywidualnych i zbiorowych aspiracji ludności. Zarysowaną w pracach IGPiK politykę przestrzenną należy w dalszych pracach stopniowo konkretyzować w postaci programów i zadań stanowiących element regionalnych i lokalnych strategii rozwoju i planów zagospodarowania przestrzennego.