Przedstawiono charakterystykę skrobi odpornej na hydrolizę enzymatyczną (RS). Określono naturalne występowanie oraz możliwości tworzenia skrobi odpornej. Wyznaczono szacunkowe dzienne spożycie RS w Polsce w 1996 r. na poziomie bliskim 10 g s.m. opierając się na podstawowych grupach produktów żywnościowych. Ze względu na wiele różnic, głównie w budowie strukturalnej, właściwościach i funkcjach fizjologicznych, błonnik pokarmowy i skrobię odporną należy rozważać oddzielnie. Profilaktyka zdrowotna sugeruje preferowanie diety mieszanej zawierającej oba komponenty jednocześnie.
Tradycyjne strategie modyfikacji skrobi obejmują zmiany struktury cząsteczkowej i nadcząsteczkowej skrobi w toku przemian fizycznych, chemicznych bądź enzymatycznych. Strategie modyfikacji cech użytkowych skrobi metodami inżynierii genetycznej obejmują ingerencję w proces biosyntezy skrobi poprzez selektywne blokowanie aktywności enzymów, głównie tych, które są odpowiedzialne za tworzenie amylozy bądź amylopektyny. Najbardziej spektakularne rezultaty uzyskano w odniesieniu do otrzymywania transgenicznych odmian ziemniaków, kukurydzy i pszenicy zawierających wyłącznie amylopektynę. Trudności wystąpiły natomiast w przypadku prób takiego manipulowania aktywnością enzymów aby w procesie biosyntezy otrzymać skrobie o podwyższonej zawartości amylozy. Dalszy rozwój technologii modyfikacji skrobi metodami inżynierii genetycznej jest związany z jednej strony z rozwojem badań nad mechanizmami biosyntezy skrobi a z drugiej strony z możliwością komercjalizacji otrzymanych wyników.
Skrobię owsianą cechują specyficzne właściwości fizyczne, chemiczne i strukturalne, dzięki czemu różni się ona znacznie od skrobi innego pochodzenia, szczególnie rozmiarem ziarenek oraz zawartością lipidów. Celem pracy było porównanie niektórych właściwości fizykochemicznych skrobi pochodzących z wybranych polskich odmian i rodów owsa. Materiał badawczy stanowiły odmiany owsa oplewionego Bohun i Cwał, owsa nagoziarnistego Akt i Polar oraz rody owsa czarnoziarnistego CHD 3047/03 i CHD 3076/03. W wyizolowanych skrobiach oznaczono zawartość tłuszczu, białka i amylozy oraz scharakteryzowano ich rozpuszczalność i zdolność wiązania wody w temperaturze: 75, 85 i 95 ºC. Zbadano także przebieg charakterystyki kleikowania wodnych zawiesin skrobiowych w wiskografie Brabendera. Przebadane skrobie owsiane wykazywały zróżnicowane zawartości tłuszczu i amylozy. Zawartość lipidów wahała się w granicach od 1,13 do 1,34 %, przy czym skrobie z odmian nagoziarnistych i rodów czarnoplewkowych charakteryzowały się większą zawartością tłuszczu w porównaniu ze skrobią z odmian oplewionych. Najwięcej amylozy zawierały skrobie wyosobnione z odmian owsa nagiego. Pod względem zawartości substancji białkowych stwierdzono brak istotnych różnic pomiędzy poszczególnymi skrobiami. Średnia zawartość tego składnika wynosiła 0,31 %. Rozpuszczalność i zdolność wiązania wody, które znacznie wzrosły wraz z podwyższeniem temperatury z 85 do 95 °C, okazały się ujemnie skorelowane z zawartością substancji tłuszczowych.
W pracy podjęto próbę uzyskania liniowych glukanów przez wytrącenie ich z roztworu skrobi ziemniaczanej w 20% (v/v) DMSO, poddanej działaniu pululanazy zawartej w preparacie handlowym Pulluzyme 750 (ABM Chemicals). Strącanie przebiegało 3-etapowo. Po każdym etapie otrzymywano frakcje hydrolizatu, składające się z glukanów liniowych i rozgałęzionych. W uzyskanych frakcjach oznaczano zawartość liniowych łańcuchów skrobiowych, wielkość cząsteczek, tendencję do retrogradacji oraz przemiany fazowe metodą DSC. Najbardziej interesujące właściwości wykazała frakcja III składająca się głównie z krótkich łańcuchów amylozy i wykazująca największą tendencję do retrogradacji. Znaczna entalpia jej topnienia oraz wysoki zakres temperatury tej przemiany fazowej świadczą o dużym udziale krystalitów amylozowych, charakterystycznych dla skrobi opornej.
Skrobia jest podstawowym polisacharydem zawartym w ziarnie zbóż i przetworach zbożowych. W zależności od pochodzenia ma różną budowę (wielkość i kształt granulek) oraz właściwości funkcjonalne. W artykule omówiono budowę skrobi żytniej i jej właściwości - zdolność do chłonięcia wody i pęcznienia, kleikowania oraz rozpuszczania, które są ważne w technologii piekarstwa. Przedstawiono również dostępne w literaturze wyniki badań dotyczących procesu retrogradacji skrobi. Omówiono metody stosowane do oceny skrobi, w tym jedną z nowoczesnych metod oceny procesu kleikowania i retrogradacji skrobi - różnicową kalorymetrię skaningową (badanie DSC).
Materiał badawczy stanowiła skrobia ziemniaczana (o wielkości gałeczek 5,0-112,2 µm), którą rozdzielono przy użyciu sit Retsch’a o wielkości otworów: 45 µm, 32 µm, 20 µm na 4 frakcje. W skrobi nierozsortowanej o raz w 4 uzyskanych frakcjach oznaczono: średnią średnicę wielkości gałeczek, udział frakcji amylozy i amylopektyny, zawartości pierwiastków żelaza, magnezu, wapnia, potasu i fosforu), wodochlonność i rozpuszczalność w wodzie w temperaturze 80°C, stopień scukrzenia uzyskany w wyniku działania α-amylazy i glukoamylazy oraz stopień retrogradacji 1% kleików. Wszystkie uzyskane frakcje charakteryzowały się znaczną jednorodnością wielkości gałeczek skrobiowych. Frakcje zawierające gałeczki duże odznaczały się większą zawartością amylozy w porównaniu do frakcji zawierających gałeczki małe. Zawartość fosforu, żelaza, magnezu, wapnia i potasu malała wraz ze wzrostem wielkości gałeczek. Wodochlonność i rozpuszczalność skrobi rosła wraz ze wzrostem wielkości gałeczek. Kleiki sporządzone z gałeczek dużych były w mniejszym stopniu hydrolizowane przez α-amylazę niż kleiki przygotowane z gałeczek małych. W najmniejszym stopniu zjawisku retrogradacji ulegały kleiki przygotowane z frakcji gałeczek małych, a w największym kleiki przygotowane ze skrobi o największych gałeczkach.