Changes in bat fauna during the Middle and Late Holocene as exemplified by thanatocoenoses dated with 14C AMS from Krakow-Czestochowa Upland caves, Poland

• Autorzy: Postawa T.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Fossil material from 12 caves situated in the Kraków-Częstochowa Upland (southern Poland) was studied. In 17 samples of osteological material, 8,275 individuals (Minimal Number of Individuals, MNI = 4,571) of 12 bat species were identified. Thirteen separate thanatocoenoses were found (R × C test) from which bone material was dated using the 14C AMS method; 13 dates from 6,725 to 820 14C yr BP (yr BP) were obtained. Correspondence analysis for thanatocoenoses from the Atlantic and Subboreal periods distinguished two bat species groups and two thanatocoenosis groups: 1) pontic-mediterranean species with a higher frequency during the Atlantic period, e.g., Rhinolophus hipposideros which reoccurs more abundantly at the end of the Subboreal period and Myotis emarginatus, which is absent in earlier sediments with the exception of one episode; 2) Myotis daubentonii, Plecotus auritus, and Myotis dasycneme which increase in frequency during humid and cool periods (5,500–1,200 and 3,000–2,700 yr BP); 3) thanatocoenoses from the Holocene climatic optimum (6,000–5,500 yr BP) characterized by a dominance of Myotis nattereri; a decrease in its frequency occurred during the cooler end of the Atlantic period; 4) thanatocoenoses from the Subboreal period (4,100–3,500 yr BP) characterized by a dominance of Myotis bechsteinii. The maximum frequency of M. bechsteinii correlates with an increasing share of Fagus and Carpinus in forest ecosystems, while its decrease was probably caused by disease and was independent of human activity. Myotis myotis was found in assemblages from the Atlantic period, while the remains of a nursery colony in Nietoperzowa Cave (820 ± 25 yr BP) indicate that reproduction of this species occurred to the north of the Carpathians before the appearance of houses with attics. The presence of mass concentrations of Pipistrellus pipistrellus (s.l.) in caves was confirmed for the Subatlantic period (2,325 ± 30 yr BP), which shows its independence from both thermal balance and human influence on contemporary ecosystems. The low frequency of Barbastella barbastellus in thanatocoenoses prevents reconstructions. Reconstructions for the Atlantic and Subboreal periods show that the composition of the bat fauna depends on changes in climate and vegetation, while human activity seems to have marginal impact. A comparison of paleozoological and radiocarbon datings revealed large differences in age estimation of the thanatocoenoses.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Chiropterologica
• Rocznik: 2004
• Tom: 06
• Numer: 2
• Opis fizyczny: p.269-292,fig.,ref.

Twórcy

autor

Postawa T.

• Institute of Systematics and Evolution of Animals, Polish Academy of Sciences, Slawkowska 17, 31-016 Krakow, Poland

Bibliografia

• Alexandrowicz, S. W., A. Nadachowski, J. Rydlewski, P. Valde-Novak, and B. W. Wołoszyn. 1985. Subfossil fauna from a cave in the Sobczański Gully (Pieniny Mts., Poland). Folia Quaternaria, 56: 57-78.
• Alfano, M. J., E. Barron, D. Pollard, B. Huntley, and J. R. M. Allen. 2003. Comparison of climate model results with European vegetation and permafrost during oxygen isotope stage three. Quaternary Research, 59: 97-107.
• Baagøe, H. J. 2001. Myotis bechsteinii (Kuhl, 1818) — Bechsteinfledermaus. Pp. 443—471, in Handbuch der Säugetiere Europas. 4/I (F. Krapp, ed.). AULA-Verlag GmbH, Wiebelsheim, v + 603 pp. [in German].
• Bagrowska-Urbańczyk, E., and Z. Urbańczyk. 1983. Structure and dynamics of a winter colony of bats. Acta Theriologica, 28: 183-196.
• Beck, A. 1995. Fecal analysis of European bat species. Myotis, 32-33: 109-119.
• Bernard, R. 1995. Zimowy spis nietoperzy w Poznaniu w 1994 roku. Przegląd Przyrodniczy. 6: 87-90.
• Bocheński, Z., M. Młynarski, A. Nadachowski, E. Stworzewicz, and B. W. Wołoszyn. 1983. Górnoholoceńska fauna z Jaskini Dużej Sowy (doniesienie wstępne). Przegląd Zoologiczny, 27: 437-456. [in Polish],
• Bogdanowicz, W. 1994. Myotis daubentonii (Kuhl, 1817). Mammalian Species, 475: 1-9.
• Bosák, P., and I. Horáček. 1982. Kvartérní sedimenty Jeskyne Niedźwiedzia v Kletne (Polsko). Československy Kras, Brno, 33: 79-89.
• Dagnan-Ginter, A., J. Godawa, B. Drobniewicz, B. Miękinia, K. Sobczyk, and E. Stworzewicz. 1992. Excavations in the Duża Cave at Mączna Skała near Cracow (Southern Poland). Folia Quaternaria, 63: 3-25.
• Dobrowolski, R., T. Durakiewicz, and A. Pazdur. 2002. Calcareous tufas in the soligenous mires of eastern Poland as an indicator of the Holocene climatic changes. Acta Geologica Polonica, 52: 63-73.
• Fenton, M. B., and W. Bogdanowicz. 2002. Relationships between external morphology and foraging behaviour: bats in the genus Myotis. Canadian Journal of Zoology, 80: 1004-1013.
• Gaisler, J. 1970. Remarks on the thermopreferendum of Palearctic bats in their natural habitats. Bijdragen tot de Dierkunde, 40: 33-36.
• Gas, A., and T. Postawa. 2001. Bat fauna of the Studnisko Cave. Studia Chiropterologica, 2: 3-16.
• Gilinsky, N. L., and J. B. Bennington. 1994. Estimating numbers of whole individuals from collections of body parts: a taphonomic limitation of the paleontological record. Paleobiology, 20: 245-258.
• Godłowski, K. 1995. Okres lateński i rzymski. Pp. 113-136, in Pradzieje i średniowiecze. Natura i kultura w krajobrazie Jury. Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, Kraków, 1-236 pp. [in Polish with English summary].
• Goslar, T., and J. Czerniak. 2000. Sample preparation in the Gliwice Radiocarbon Laboratory for AMS 14C dating of sediments. Geochronometria, 18: 1-8.
• Gólski, Z. 1992. Zimowisko nietoperzy w Świeciu. Lubuski Przegląd Przyrodniczy, 3: 29-30.
• Güttinger, R., A. Zahn, F. Krapp, and W. Schober. 2001. Myotis myotis (Borkhausen, 1797) — Grosses Mausohr, Grossmausohr. Pp. 123-207, in Handbuch der Säugetiere Europas. 4/I (F. Krapp, ed), AULA-Verlag GmbH, Wiebelsheim, v + 603 pp. [in German].
• Hajduk, Z., and A. Ogorzałek. 1968. Wstępne informacje o nowo odkrytej jaskini w Sudetach. Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Opole, 8 pp. [in Polish], I
• Harmata, W. 1969. The thermopreferendum of some species of bats (Chiroptera). Acta Theriologica 14, 5: 49-62.
• Harmata W. 1973. Nietoperze (Chiroptera) Ziemi Chrzanowskiej. Część I: Nietoperze jaskiń i zabudowań. Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej, II: 105-127. [in Polish].
• Horáček, I. 1976. Přehled kvatérnich netopýrù (Chiroptera) Československa. Lynx (N.S.), 18: 35-58. [in Czech, with English summary].
• Horáček, I. 1984. Remarks on the causality of population decline in European bats. Myotis, 21-22: 138-147.
• Horáček, I. 1995. K formováni středoevropské netopýří fauny. Nietopíere, 1: 93-98. [in Czech, with English summary].
• Horáček, I., and V. Hanák 1989. Distributional status of Myotis dasycneme. Pp: 565-590, in European bat research 1987 (I. Horáček, V. Hanák, and J. Gaisler, eds.). Charles University Press, Praha, 718 pp.
• Jones, G., and E. Barrat. 1999. Vespertilio pipistrellus Schreber, 1774 and V. pygmaeus Leach, 1825 (currently Pipistrellus pipistrellus i P. pygmaeus: Mammalia, Chiroptera): proposed designation of neotypes. Bulletin of Zoological Nomenclature, 56: 182-186.
• Kondracki, J. 2001. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa, 441 pp. [in Polish].
• Kordos, L. 1982. Evolution of the Holocene Vertebrate Fauna in the Carpathian Basin. Zeitschrift für geologische Wissenschaften, 10/7: 963-970.
• Kowalski, K. 1951. Jaskinie Polski. Tom I. Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa, 466 pp. [in Polish].
• Kowalski, K., 1953. Materiały do rozmieszczenia i ekologii nietoperzy jaskiniowych w Polsce. Fragmenta Faunistica Musei Zoologici, 21: 541-567.
• Kowalski, K. 1954. Jaskinie Polski. Tom III. Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa, 1-192 pp. [in Polish].
• Kowalski, K. 1972. Fossil fauna. In Studies on Raj Cave near Kielce (Poland) and its deposits. Folia Quaternaria, 41: 45-59.
• Kowalski, K., M. Młynarski, A. Wiktor, and B. W. Wołoszyn. 1963. Postglacjalna fauna z Józefowa, pow. Biłgoraj. Folia Quaternaria, 14: 1-26.
• Kruk, J., S. Milisauskas, S. W. Alexandrowicz, and Z. Śnieszko. 1996. Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego Wyżyn Lessowych. Studium archeologiczne i paleogeograficzne nad neolitem w dorzeczu Nidzicy. Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Kraków: 1-140. [in Polish, with English summary].
• Krzanowski, A. 1960. Investigations of flights of Polish bats, mainly Myotis myotis (Borkhausen, 1797). Acta Theriologica, 4: 175-184.
• Maruszczak, H. 1999. Zmiany środowiska w okresie historycznym. Pp. 180-188, in Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze (L. Starkel, ed.). PWN, Warszawa, 669 pp. [in Polish],
• Matis, Š. 2000. Súčasný stav poznatkov o netopieroch Drienovskej jaskyne (Slovenský kras). Vespertilio 4: 117-126. [in Slovak with English summary].
• Nadachowski, A., T. Madeyska, E. Rook, B. Rzebik-Kowalska, E. Stworzewicz, Z. Szyndlar, T. Tomek, M. Wolsan, and B.W. Wołoszyn. 1989. Holocene snail and vertebrate fauna from Nad Mosurem Starym Duża Cave (Grodzisko near Cracow): palaeoclimatic and palaeoenvironmental reconstructions. Acta Zoologica Cracoviensia, 32: 495-520.
• Nadachowski, A., M. Wolsan, and J. Godawa. 1991. New localities of Late Cenozoic faunas from Przymilowice in the Cracow-Wieluń Upland, Poland. Acta Zoologica Cracoviensia, 34: 425-435.
• Nagy, Z., and L. Szanto. 2003. The occurrence of hibernating Pipistrellus pipistrellus (Schreber, 1774) in caves of The Carpathian Basin. Acta Chiropterologica, 5: 161-162.
• Niewiarowski, W. 1978. Fluctuations of the water-level in the Goplo Lake and their reason. Polskie Archiwum Hydrobiologii, 25: 301-306.
• Obuch, J. 1994. Types of the assemblages (Chiroptera) recorded in Slovakia. Folia Zoologica, 43: 393—410.
• Obuch, J. 1995. Nové poznatky o výskyte nietopierov v jaskynných tanatocenozach. Nietopiere, 1: 29-38. [in Slovak with English abstract].
• Ochman, K. 2003. Postglacjalna chiropterofauna z Jaskini Zbójeckiej w Łagowie (Góry Świętokrzyskie). Pp. 51-52, in Materiały 37. Sympozjum Speleologicznego, Wojcieszów 24-26.10. 2003. [in Polish],
• Ochman, K., and B. W. Wołoszyn. 2000. Analiza holoceńskiej fauny nietoperzy (Chiroptera) z Jaskini Pod Sokolą Górą. Studia Chiropterologica, 1: 57-72. [in Polish, with English summary].
• Ochman, K., and B. W. Wołoszyn. 2003. Bats (Chiroptera). Pp. 118-125, in Obłazowa Cave. Human activity, stratigraphy and palaeoenvironment (P. Valde-Nowak, A. Nadachowski, and T. Madeyska, eds.). Institute of Archaeology and Ethnology PAN, Kraków, 176 pp.
• Pandurska, R. 1998. Reproductive behaviour and conservation status of nursery colonies of Myotis myotis (Borkhausen, 1797) in Bulgaria. Myotis, 36: 143-150.
• Pawłowski, J. 1999. Przemiany fauny od pleniglacjalu do czasów współczesnych. Pp 159-175, in Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze (L. Starkel, ed.). PWN, Warszawa, 669 pp. [in Polish].
• Pazdur, A., M. F. Pazdur, L. Starkel, and J. Szulc. 1988. Stable isotopes of the Holocene calcareous tufa in Southern Poland as paleoclimatic indicators. Quaternary Research, 30: 177-189.
• Piksa, K., and B. W. Wołoszyn. 2001. Postglacial bat remains from the Polish Tatra Caves. Lynx (N.S.), 32: 301-311.
• Pčola, Š. 1997. Nález zimoviska Pipistrellus pipistrellus v Bukovských vrchoch (Východne Karpaty). Vespertilio, 2: 139-140. [in Czech with English summary].
• Postawa, T. 2003. Holoceńskie szczątki nietoperzy z fliszowej Jaskini Dolnej W Nasicznem w Bieszczadach. Studia Chiropterologica, 3-4: 69-70.
• Postawa, T., and J. Zygmunt. 2000. Zmiany liczebności nietoperzy (Chiroptera) w Jaskiniach Wyżyny Częstochowskiej w latach 1975-1999. Studia Chiropterologica, 1: 83-114. [in Polish, with English summary].
• Racey, P. 1974. The temperature of a pipistrelle hibemaculum. Journal of Zoology (London), 173: 260-262.
• Ralska-Jasiewiczowa, M. 1999. Ewolucja szaty roślinnej. Pp. 105-127, in Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze (L. Starkel, ed.). PWN, Warszawa, 669 pp. [in Polish],
• Ralska-Jasiewiczowa, M., and L. Starkel. 1988. Record of the hydrological changes during the Holocene in the lake, mire and fluvial deposits of Poland. Folia Quaternaria, 57: 91-127.
• Ralska-Jasiewiczowa, M., and L. Starkel. 1999. Zmiany klimatu i stosunków wodnych w holocenie. Pp. 175-180, in Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze (L. Starkel, ed.). PWN, Warszawa, 669 pp. [in Polish],
• Ralska-Jasiewiczowa, M., T. Goslar, T. Madeyska, and L. Starkel. 1998. Lake Gościąż, Central Poland. A monographic study. Part I. Szafer Institute of Botany PAN, Kraków, 340 pp.
• Ralska-Jasiewiczowa M., D. Nalepka, and T. Goslar. 2003. Some problems of the transformation at the transition to the oligocratic/Homo sapiens phase of the Holocene interglacial in northern lowlands of central Europe. Vegetation History and Archeobotany, 12: 233-247.
• Ruedi, M., and V. Castella. 2003. Genetic consequences of the ice ages on nurseries of the bat Myotis myotis: mitochondrial and nuclear survey. Molecular Ecology, 12: 1527-1540.
• Rydell, J., and W. Bogdanowicz. 1997. Barbastella barbastellus. Mammalian Species 557: 1-8.
• Schober, W., and E. Grimmberger. 1997. The bats of Europe and North America. T.F.H. Publications, Inc., Neptune City, 239 pp.
• Skalski, A. W., and Z. Wójcik. 1968. Jaskinie rezerwatu Sokole Góry w okolicy Częstochowy. Ochrona Przyrody, 33: 237-279. [in Polish],
• Sokal, R. R., and F. J. Rohlf. 1989. Biometry, 2nd ed. Freeman, San Francisco, 859 pp.
• Starkel, L. 1999. Paleografia holocenu. Pp. 103-105 in Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa, 669 pp. [in Polish].
• Swift, S. M., and P. A. Racey. 1983. Bats Resource partitioning in two species of vespertilionid bats (Chiroptera) occupying the same roost. Journal of Zoology (London), 200: 249-259.
• Szelerewicz, M., and A. Górny. 1986. Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa, 200 pp. [in Polish].
• Taczanowski, W. 1854. Wiadomości o ptakach i nietoperzach znajdujących się w Dolinie Ojcowskiej. Biblioteka Warszawska, Warszawa, 3: 145-152. [in Polish],
• Uhrin, M. 1995. The finding of a mass winter colony of Barbastella barbastellus and Pipistrellus pipistrellus (Chiroptera, Vespertilionidae) in Slovakia. Myotis, 32-33: 131-133.
• Urbańczyk, Z. 1989. Changes in the population size of bats in the „Nietoperek” Bat Reserve in 1975-1987. Pp. 507-510, in European bat research 1987 (V. Hanák, I. Horáček, and J. Gaisler, eds.). Charles University Press, Praha, 718 pp.
• Urbańczyk, Z. 1991. Rezerwat Nietoperek. Przyroda Ziemi Lubuskiej. Lubuski Klub Przyrodników, Świebodzin, 1-24 pp. [in Polish].
• Vierhaus, H. 1981. Zum Vorkommen parodontaler Erkrankungen bei mitteleuropäischen Fledermäusen. Myotis, 18-19: 190-196. [in German with English summary].
• [Waga, S. A.] 1855. Sprawozdanie z podróży naturalistów do Ojcowa. Biblioteka Warszawska, Warszawa, II: 3-123. [in Polish],
• Wojtowicz, B., and M. Duszczyk. 2001. Największe zimowisko karlika malutkiego Pipistrellus pipistrellus w Polsce. Nietoperze, 2: 142-143.
• Wołoszyn, B. W. 1970. Holoceńska fauna nietoperzy (Chiroptera) z jaskiń tatrzańskich. Folia Quaternaria, 35: 1-52. [in Polish],
• Wołoszyn, B. W. 1976a. Bemerkungen zur Populationsentwicklung der Kleinen Hufeisennase, Rhinolophus hipposideros (Bechstein, 1800) in Polen. Myotis, 14: 37-52.
• Wołoszyn, B. W. 1976b. Postglacjalna fauna nietoperzy (Chiroptera) z osadów jaskiniowych Gór Świętokrzyskich. Pp. 32, in Materiały do II Naukowej Konferencji Paleontologów poświęconej badaniom paleontologicznym regionu świętokrzyskiego w ostatnim trzydziestoleciu, Kielce, 14-16 września, 1976. [in Polish],
• Wołoszyn, B. W. [1987] 1988. Pliocene and Pleistocene bats of Poland. Acta Palaeontologica Polonica, 32: 207-325.
• Wołoszyn, B. W. 1989. Nietoperze Chiroptera. Folia Quaternaria, 59-60: 129-141. [in Polish with English summary].
• Wołoszyn, B. W. 1995. Badania późnoplejstoceńskich i holoceńskich szczątków nietoperzy I jaskiń w Pieninach w aspekcie tafonomii i paleoekologii. Pieniny Przyroda Człowiek, 4: 31-41. [in Polish with English summary].
• Wołoszyn, B. W. 1996. Ocena stanu populacji nietoperzy w Polsce na podstawie wyników zimowych spisów (DSN) przeprowadzonych w latach i 1988-1992. Pp. 181-208, in Aktualne problemy ochrony nietoperzy w Polsce. Materiały z IX Ogólnopolskiej Konferencji Chiropterologicznej, Kraków 25-26 listopada 1995 (B. W. Wołoszyn, ed.). Centrum Informacji Chiropterologicznej ISEZ PAN, Kraków, 248 pp. [in Polish],
• Wołoszyn, B. W. 2001a. Podkowiec mały. Pp. 46-48, in Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce (Z. Głowaciński, ed.). Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 449 pp. [in Polish].
• Wołoszyn, B. W. 2001b. Nocek orzęsiony. Pp. 53-54, in Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce (Z. Głowaciński, ed.). Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 449 pp. [in Polish].
• Zahn, A. 1999. Reproductive succes, colony size and roost temperature in attic-dwelling bat Myotis myotis. Journal of Zoology (London), 247: 275-280.
• Zahn, A., and B. Henatsch. 1998. Does Myotis emarginatus prefer cooler nursery roosts than Myotis myotis? Zeitschrift für Saügetierkunde, 63: 26-31. [in German, with English summary].