River control systems for the Carpathian tributaries of the Vistula River protect river valley beds, where low quality soils and relatively severe climatic conditions do not favour agricultural use. These systems also increase the possibility of floods in downstream parts of river basins and the Vistula valley with urban and industrial areas and highly efficient agriculture. Abandoning maintenance of the river course control systems of these tributaries and allowing them to run freely could create narrow, deep and meandering river channels and, consequently, restore retention of flood waters in plains and mitigate high-water flows.
Artykuł przedstawia możliwości poznania struktury i dynamiki koryt w obszarach górskich, głównie na podstawie badań terenowych. Metodyka tych badań została wypracowana w Zakładzie Geomorfologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W opracowaniu przedstawiono możliwość badania całych systemów korytowych. Poszczególne koryta rzek dzielone są na podstawie ich przebiegu w planie na jednorodne odcinki, które następnie są charakteryzowane w terenie za pomocą specjalnego raptularza. Raptularz składa się z pięciu grup danych dotyczących koryta, form korytowych, osadów, zabudowy koryta oraz obejmuje charakterystykę zlewni. Na podstawie zebranych danych wnosi się o tempie procesów morfogenetycznych. Równolegle z badaniami terenowymi prowadzona powinna być analiza materiałów kartograficznych, zdjęć lotniczych i innych materiałów dostarczających danych o korytach i ich zlewniach. Na podstawie zebranych parametrów dotyczących koryta, form korytowych i rumowiska oraz wyliczonych wskaźników przeprowadzana jest typologia odcinków koryt. W artykule przedstawiono przykłady wyników badań z wybranych obszarów. Na podstawie dotychczasowych badań ukazano główne prawidłowości przemian koryt rzek górskich na przykładzie opracowań z Karpat i ich przedpola. Stwierdzono w badanym obszarze dopasowywanie struktury systemów korytowych do zmienionych warunków w dnach dolin i na stokach na skutek: regulacji koryt, budowy zbiorników zaporowych, eksploatacji rumowiska bezpośrednio z koryt, czy też zmian użytkowania w dorzeczach. W wyniku oddziaływań antropogenicznych następują wielkie zmiany struktury systemów korytowych polegające głównie na ich erozyjnym modelowaniu. Prowadzi to głównie do uproszczenia, ujednolicenia struktury systemu fluwialnego. Po roku 1989 można zauważyć nakładanie się impulsu erozji wgłębnej na skutek przemian w samych korytach i tego wynikającego ze zmian użytkowania ziemi.
Trees fall into riverbeds and mountainous streams mainly due to aging or they are fallen by wind, avalanche or by the undercutting of the bank. The wood scraps are carried by the river current and treated mechanically during their transport or they settle in the riverbed. The authors describe the forms of occurrence of the woody debris and its impact on the functioning of montane watercourse geosystems.
In the paper the research results of forming observations of sand-gravel dunes developing on the riverbed along the outlet reach of the highland type of river. The subject of subaquatic river forms one can fi nd in many scientifi c works, however most of the existing papers cover sand dunes and ripples found in the lowland rivers. Moreover, the majority of research was conducted in laboratory fl umes, since all fi eldworks need very complex research, complicated logistic as well as is extremely money consuming (hiring ships, diving bell, long time echosounding etc.). Thus there is a nowadays need to present fi eld data covering a subject of the river bed forms which still could be considered as dunes but are built up with material coarser then 2 mm (which is fi ne gravel) and coarser. The research reach described along the present paper is lying in the region of confl uence of the Raba and the Vistula Rivers, within the outlet of the Raba River, close to Uscie Solne, just below the Polish Carpathians mountains line. The research results show such parameters as: length, height and granulometric composition of the dunes found along that reach as well as the hydrodynamics parameters such as: shear velocity, shear stresses and resistant coeffi - cients. Having gathered in one place the fi eld measurements results many relationships between mentioned parameters are presented. The work could be useful for river engineers, fl uvial geomorphologists, geologists and ecologists working with river channels.