W warunkach naturalnych wolnych od znaczniejszej ingerencji człowieka zróżnicowanie genetyczne gatunków powstawało na drodze rekombinacji związanych z rozmnażaniem generatywnym, mutacji genetycznych i selekcji naturalnej eliminującej genotypy najmniej dostosowane do życia w określonych warunkach środowiska. Procesy te utrzymywały określone zróżnicowanie genetyczne populacji, które umożliwiało dostosowywanie się tych populacji do zmieniających się warunków środowiska. Obecnie jednak tempo zmian tych warunków zarówno w skali makro (ocieplenie klimatu - efekt szklarniowy) jak i w skali lokalnej wywoływane przez różnego rodzaju czynniki antropogeniczne (emisje przemysłowe, wylesienia, ingerencja człowieka) powodują, że utrwalone naturalne mechanizmy genetyczne są lub mogą być niewystarczające. Dlatego też zachowanie w długim okresie czasu określonych gatunków wymaga podjęcia specjalnych działań mających na celu ochronę ich zróżnicowania genetycznego. Do 1990 r. ochrona zróżnicowania genetycznego realizowana była jedynie pośrednio w programach hodowli selekcyjnej oraz w ramach szeroko rozumianych działań w zakresie ochrony przyrody. Pierwsze założenia koncepcji ochrony zróżnicowania genetycznego w Lasach Państwowych opracowano w „Programie ochrony leśnych zasobów genowych i hodowli selekcyjnej drzew leśnych w Polsce na lata 1991-2010”. W pierwszym etapie do ochrony wytypowano 1000 wyłączonych drzewostanów nasiennych 18 gatunków drzew leśnych, 6400 drzew doborowych (genotypów) oraz 150 populacji zachowawczych wytypowanych na obszarze Lasów Państwowych i Parków Narodowych. Ochronę ex situ realizuje się obecnie głównie w wybudowanym w 1995 r. Leśnym Banku Genów w Kostrzycy. W drugim etapie realizacji programu ochrony oprócz działań prowadzonych dotychczas przewiduje się rozpoczęcie ochrony zróżnicowania genetycznego pozostałych gatunków stanowiących istotne składniki zbiorowisk leśnych (gatunki domieszkowe, krzewy, rośliny zielne itd.).