Autor pracy, na podstawie znajomości kosztu związanego z rozłogiem pola uprawnego użytku zielonego i odpowiadającego mu wzorca-pola, definiuje efekt scalenia gruntów gospodarstwa rolnego, spowodowany poprawą kształtu pól tego gruntu. W wyniku analizy, w obrębie ewidencyjnym, wyznaczył wymierną ocenę efektu scalenia gruntów gospodarstw rolnych, wywołanego poprawą kształtu pól użytku zielonego. Efekt ten stanowi różnicę między sumą przyrostów kosztu uprawowego związanego z rozłogiem pól użytku zielonego, spowodowanego niepoprawnym kształtem w stanie przed scaleniem, a taką sumą przyrostów po scaleniu gruntów gospodarstw rolnych.
Opracowana uproszczona metoda szacowania oddziaływania autostrady na grunty rolne pozwala na określenie wszystkich strat związanych z kierunkami tego oddziaływania. Podstawą ustalenia strat jest analiza zmienności użytkowania gruntów i klas bonitacyjnych oraz rozmieszczenia dróg dojazdowych do gruntów wzdłuż osi projektowanej autostrady. Przyjętą miarą wielokierunkowego oddziaływania autostrady na grunty rolne jest określona zmiana wartości gruntów, przy której wyznaczeniu uwzględniono jedynie zróżnicowanie ich przydatności do produkcji rolniczej. Wartość ta jest więc miernikiem przydatności gruntów do produkcji rolniczej. Opracowana metoda określania oddziaływania autostrady na grunty rolne jest przedstawiona na przykładzie projektowanego odcinka autostrady A4 między Tarnowem a Rzeszowem o długości 12,088 km biegnącego przez wsie Żyraków, Kędzierz, Pustynię, Brzeźnice, Paszczynę. Są to tereny położone w województwie podkarpackim. Budowa jednego kilometra rozpatrywanego odcinka autostrady spowoduje obniżenie wartości gruntów rolnych wynoszące 1926 jednostki zbożowej. Przejmowanie gruntów pod budowę autostrady oraz negatywne jej oddziaływanie obejmuje około 76% całkowitej utraty wartości gruntów rolnych. Pozostałe 24% utraty wartości gruntów wiąże się z przyrostem transportu i pogorszeniem rozłogu działek.
Odległość od siedliska jest jedną z podstawowych cech rozłogu działki, określającą jej położenie w gospodarstwie. Potrzeba ustalenia tej odległości występuje zwłaszcza w przypadku podejmowania decyzji o dokonaniu przeobrażeń gruntowych, między innymi scalenia gruntów. Oszacowanie odległości działki od siedliska jest czynnością pracochłonną, ale może być usprawniona, a nawet zautomatyzowana w przypadku przedstawienia mapy ewidencyjnej w formie mapy numerycznej. W artykule omówiono problematykę dotyczącą wyodrębniania sieci drogowej we wsi i jej przedstawiania w postaci grafu opisującego możliwości przejazdu z siedlisk do uprawianych działek. Graf sieci drogowej jest jedną z wyjściowych danych wymaganych do zautomatyzowanego określania odległości gruntów od siedlisk.
Artykuł zawiera wyniki badań rozłogu działek we wsi Filipowice, których właściciele zamieszkują poza obszarem tej wsi. Podstawowym elementem powierzchniowym, przyjętym do badań, były ciągłe części działek ewidencyjnych, objęte odrębną formą użytkowania. Do wykonania badań zastosowano specjalistyczne programy komputerowe, które wykorzystują dane z numerycznej mapy ewidencyjnej i części opisowej operatu ewidencji gruntów i budynków prowadzonej w systemie cyfrowym. Szczegółowymi badaniami objętych zostało 7 podstawowych cech rozłogu działek. Badania objęły analizę istniejącej struktury użytkowania gruntów różniczan oraz ocenę położenia i ukształtowania tych gruntów w badanej wsi. Wielkości uzyskanych parametrów poddano ocenie w zakresie ich poprawności, co pozwoliło na wskazanie wad w istniejącym układzie gruntowym i określenie kierunków jego poprawy.
Przedstawiono propozycję zastosowania dojazdów uzasadnionych technologicznie do racjonalizacji przestrzeni produkcyjnej i reorganizacji produkcji na użytkach rolnych. Dojazdy (i powroty) uzasadnione technologicznie mogą być miernikiem natężenia interakcji przestrzennych między ośrodkiem dyspozycyjnym a obsługiwanymi użytkami (strefami). Badania nad potencjalną i rzeczywistą liczbą dojazdów do gruntów ornych [77], trwałych użytków zielonych [44], użytków leśnych [14] i wód użytkowych [43], oprócz wykazania różnic w zakresie realizowanych technologii produkcji - w stosunku do modelowych i w rzeczywistej liczbie dojazdów - w stosunku do potencjalnych, pozwoliły na opracowanie wskaźników charakteryzujących obszar pod względem transportochłonności. Wskaźniki te mogą być wykorzystane do oceny, a następnie do kształtowania optymalnych rozłogów w gospodarstwach rolnych.
W artykule przedstawiono podstawowe zasady przydziału działek do gospodarstw uwzględniające przebieg stref różnic odległości z siedlisk do działek i rozgraniczających je linii równych różnic odległości. Zarówno granice rozpatrywanych stref, jak i zasięgi ich obszarów stanowią istotną przesłankę do kształtowania właściwego przydziału gruntów do gospodarstw. Warunkiem poprawności przydziału działek do dwu wybranych gospodarstw jest występowanie ich tylko w jednej strefie różnic odległości, która oddziela działki należące do tych gospodarstw. Przez tę strefę oddzielającą przebiega również linia równych różnic odległości odgraniczająca działki obu gospodarstw w przypadku ich najkorzystniejszego położenia względem siedlisk. Wykorzystane w tym opracowaniu przykłady optymalizacji rozmieszczenia gruntów gospodarstw oraz przebiegu linii równych różnic odległości z siedlisk do działek i zasięgi stref odległości dotyczą dwóch gospodarstw położonych we wsi Wojków.