W publikacji zawarto analizę historyczną tworzenia katastru gruntowego i ksiąg wieczystych w Polsce. Charakter polskiego katastru wiąże się ściśle z historią Polski i Europy. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie złożonej problematyki katastru w ujęciu chronologicznym, zwłaszcza w odniesieniu do warunków polskich. Kataster i księgi gruntowe na przestrzeni dziejów rozwijały się stopniowo, przyjmując stan istniejący, w którym wykorzystywane są nowoczesne technologie zakładania, prowadzenia, aktualizacji i udostępniania informacji o terenie w zakresie stanu faktycznego i prawnego. Idea katastru jak też ksiąg gruntowych pozostawała jednak wciąż niezmienna.
W procesie regulacji stanów prawnych nieruchomości w południowej Polsce istotne znaczenie ma dokumentacja byłego katastru austriackiego, zarówno jej cześć kartograficzna jak i opisowa. Dokumentacja ta jest szczególnie przydatna przy sporządzaniu wykazów synchronizacyjnych przejścia parcel gruntowych na działki ewidencyjne i niejednokrotnie warunkuje możliwość ujawnienia prawa własności w księdze wieczystej. W szczególności odgrywa ona bardzo pozytywną rolę gdy przetworzy się mapę byłego katastru austriackiego do postaci cyfrowej i nałoży się ją na istniejącą mapę ewidencji gruntów i budynków. Przetworzenie rastra mapy katastralnej byłego katastru austriackiego do układu „2000" oraz transformacja współrzędnych katastralnych do obowiązującego układu państwowego umożliwia kompilację tej mapy z numeryczną mapą ewidencji gruntów i budynków, bądź jej rastrem.
W opracowaniu podjęto próbę analizy zmian strukturalnych w gospodarstwach rolnych w poszczególnych zaborach w okresie od początków realizacji procesów uwalniania chłopów z poddaństwa i ich uwłaszczania do uzyskania niepodległości. Analiza wykazała ścisłe powiązanie skali i dynamiki zmian strukturalnych w gospodarstwach rolnych z czasem i sposobem realizacji reform uwłaszczeniowych oraz przeobrażeniami w otoczeniu gospodarstw wynikającymi z realizowanej polityki społeczno-gospodarczej państw zaborczych. W rezultacie skala zmian w gospodarstwach rolnych w poszczególnych zaborach była bardzo zróżnicowana. Pod względem struktury obszarowej, wyposażenia technicznego, organizacji i zarządzania, poziomu intensyfikacji produkcji rolniczej i wyników produkcyjnych najbardziej korzystne zmiany zaszły w gospodarstwach w zaborze pruskim (przede wszystkim w Wielkopolsce i na Pomorzu), mniej korzystnie w Królestwie Polskim i najmniej w zaborze austriackim i na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego włączonych do Rosji.