W warunkach gospodarki rynkowej gminy polskie odczuwają poważne trudności w realizacji przedsięwzięć pozwalających na zagospodarowanie terenu zgodnie z przyjętymi celami i polityką przestrzenną. O skuteczności działań decyduje bowiem nie tylko umiejętność precyzowania celów, lecz także projektowania właściwych sposobów ich realizacji. Tę wiedzę metodologiczną starali się przekazać polskim samorządom eksperci zagraniczni, uczestniczący w programach pomocowych. Jednym z nich był polsko-brytyjski program szkoleniowy na temat gospodarki przestrzennej gmin, realizowany od początku lat 90. przez Fundusz Know-How wspólnie z krakowskim Oddziałem Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej. Problemom urbanistyki operacyjnej poświęcone były także ostatnio ukończone prace badawcze, wykonywane w Oddziale: "Metodyczne podstawy planowania i programowania operacyjnego na poziomie lokalnym i regionalnym" oraz "Studium instrumentów operacyjnych dla procesów restrukturyzacji i rewitalizacji obszarów zurbanizowanych". Obowiązujący obecnie w Polsce system prawny zobowiązuje gminy do sporządzania jedynie trzech rodzajów dokumentów dotyczących gospodarki przestrzennej: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, planów miejscowych oraz wieloletniego programu inwestycyjnego gminy. Wszelkie inne dokumenty, w tym strategie rozwoju gospodarczego, programy i plany operacyjne nie są wymagane. Przeprowadzone przez Instytut badania ankietowe w grupie 21 miast liczących 50 i więcej tysięcy mieszkańców wykazały, że - mimo iż większość władz samorządowych zetknęła się już z problemem koordynowania działalności podmiotów publicznych i prywatnych dla realizacji przedsięwzięć z dziedziny gospodarki przestrzennej - niewiele z nich zdecydowało się na sporządzanie szczegółowych programów takich operacji. Dokumenty takie byłyby przydatne - zdaniem badanych - przede wszystkim do koordynacji strony finansowej przedsięwzięć, do ich koordynacji w przestrzeni oraz dla oceny możliwości uzyskania oczekiwanego efektu. Ci, którzy już je próbowali tworzyć, doceniają także rolę konkretnego harmonogramu działań i dyskusji publicznej na temat projektu. Obawy większości ankietowanych budzi natomiast brak unormowań prawnych tej sfery działalności gmin oraz odpowiednich narzędzi, gwarantujących skuteczność oddziaływania na innych uczestników procesu. Analiza nielicznych przykładów podejmowania przez gminy programów operacyjnych, jakie ujawniono w sondażu, potwierdza zasadność tych obaw. Pierwszy aspekt sprawy wiąże się z przepływem informacji. Gminy mogą mieć wątpliwości, na jakich warunkach istniejące przepisy prawne dopuszczają możliwość współpracy z prywatnymi inwestorami, ponieważ istnieje w tej sferze wiele ograniczeń. Nie mają pełnej informacji na temat metod i narzędzi, którymi wolno im się posługiwać dla pobudzania i koordynacji działań innych podmiotów (a sugestie ekspertów zagranicznych mogą tu być mylące ze względu na odmienności systemu prawnego). Nie znają wreszcie wszystkich dostępnych w Polsce - zarówno krajowych jak i zagranicznych - źródeł zasilania finansowego. Trudność uzyskania informacji o programach pomocowych i sposobach aplikowania do nich utrudnia właściwe wykorzystanie przedakcesyjnej pomocy Unii. Poza szkoleniem metodologicznym konieczne jest więc jak najszybsze zorganizowanie w skali kraju właściwego systemu przepływu informacji. Drugi, równie istotny aspekt sprawy, to brak w prawie polskim odpowiednich procedur i związanych z nimi narzędzi organizacyjnych i finansowych, które w krajach zachodnich umożliwiają koncentrację sił i środków, gwarantującą skuteczność działań urbanistyki operacyjnej - takich jak francuskie Zone d'Amenagement Concerte czy Opėration Programmėe d'Amelioration de l'Habitat albo brytyjskie Plany Operacyjne. Ustawowe wprowadzenie w jak najkrótszym czasie analogicznych instrumentów w Polsce jest niezbędne dla prowadzenia efektywnej gospodarki przestrzennej, podobnie jak jednoznaczne określenie, w jakich przypadkach sporządzanie dokumentów operacyjnych jest obowiązujące.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.