W 1999 r. na zlecenie Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast w Instytucie Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej opracowany został „Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego kraju" (etap I). Raport składa się z pięciu rozdziałów merytorycznych dotyczących: - ogólnej charakterystyki przestrzennego zagospodarowania kraju z uwzględnieniem przestrzennych aspektów integracji europejskiej, - zróżnicowania potencjału społecznego i gospodarczego województw, - podstawowych elementów krajowej sieci osadniczej z wyodrębnieniem obszarów metropolitarnych oraz dziedzictwa kulturowego, - rozmieszczenia punktowych i liniowych obiektów międzynarodowej i krajowej infrastruktury transportowej i technicznej, - stanu środowiska przyrodniczego oraz strategicznych zasobów wodnych i obiektów gospodarki wodnej. Za podstawowe problemy uznano następujące zjawiska: - zagrożenie środowiska przyrodniczego mierzone udziałem gmin o dużej skali zagrożenia środowiska przyrodniczego (powyżej 20% ogólnej liczby gminy); ten poziom zagrożenia występuje w pięciu województwach, tj. dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubuskim, łódzkim i śląskim, - deficyt wód i erozja gleb ma miejsce w pięciu województwach: kujawsko-pomorskim, lubelskim, łódzkim, świętokrzyskim i wielkopolskim oraz degradacja lasów obejmująca powyżej 60% ogólnej ich powierzchni; ten stopień zagrożenia występuje w pięciu województwach, tj. dolnośląskim, łódzkim, mazowieckim, śląskim i wielkopolskim; - zagrożenie depopulacją i ujemne saldo migracji. Zjawiskiem depopulacji zagrożonych jest siedem województw: -w dwóch województwach, tj. łódzkim i śląskim, oba te wskaźniki są ujemne, -w woj. mazowieckim notuje się ujemny przyrost naturalny przy minimalnym dodatnim saldzie migracji, -w województwach: opolskim, świętokrzyskim, dolnośląskim i lubelskim występuje ujemne saldo migracji przy stosunkowo niewielkim przyroście naturalnym; - wysoki stopień bezrobocia (powyżej 15%) występuje w czterech województwach, tj. kujawsko-pomorskim, lubuskim, warmińsko-mazurskim i zachodnio-pomorskim i recesja gospodarcza mierzona szczególnie niskim poziomem PKB na osobę (od 7,3 do 7,5 tys. zł) w czterech województwach: lubelskim, podkarpackim, podlaskim i świętokrzyskim; - zacofane obszary wiejskie charakteryzujące się przede wszystkim niską towarowością produkcji rolnej występują w sześciu województwach: łódzkim, mazowieckim, podkarpackim, podlaskim, śląskim i świętokrzyskim oraz słaba dostępność komunikacyjna w czterech: lubelskim, podlaskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim, - niedorozwój wyposażenia w kanalizację i sieć gazową występuje w pięciu województwach: lubelskim, łódzkim, opolskim, podlaskim i świętokrzyskim, - konflikty w zagospodarowaniu przestrzennym o różnym charakterze występują: -w woj. śląskim ze względu na zagrożenie środowiska przyrodniczego i niedomagania infrastruktury technicznej, -w woj. mazowieckim, łódzkim i podlaskim, gdzie mają miejsce wyraźne dysproporcje w poziomie rozwoju stolicy województwa w stosunku do jej otoczenia, -w woj. lubuskim i zachodnio-pomorskim, gdzie zarysowuje się trwały podział na dwa odrębnie funkcjonujące subregiony, -w woj. warmińsko-mazurskim, lubelskim, podlaskim i świętokrzyskim, które cechuje syndrom peryferyjności. Nasilenie problemów w poszczególnych województwach jest wyraźnie zróżnicowane. Syntetyczną ocenę zagospodarowania przestrzennego kraju dokonano w trzech głównych kategoriach: 1) stopnia koncentracji zainwestowania, 2) dynamiki przeobrażeń, 3) funkcjonowania struktur przestrzennych. Przeprowadzona ocena stanu zagospodarowania kraju wskazuje na trwale, równoleżnikowe zróżnicowanie poziomu urbanizacji z najwyższą koncentracją zainwestowania w województwach śląskim i małopolskim. Obszarami o największej dynamice rozwoju są aglomeracje miejskie położone w korytarzach transportowych, dysponujące silnymi ośrodkami akademickimi i bogatą infrastrukturą otoczenia biznesu. Prospektywna diagnoza zagospodarowania przestrzennego kraju, łącząca ocenę stanu z predyspozycjami rozwoju, stanowi podstawę do formułowania przesłanek polityki przestrzennej wg zasad zrównoważonego rozwoju.