W ramach wieloletniego statycznego doświadczenia (1978 - 1992) z narastającym udziałem ziemniaka (20, 40 i 60%) i malejącym udziałem zbóż (60, 40 i 20%) badano plonowanie i zachwaszczenie jęczmienia jarego odmiany Aramir (1978-1987) i odmiany Bielik (1988-1992). Przedplonami jęczmienia jarego był ziemniak na pełnej dawce obornika (30 t/ha) i kukurydza. Stwierdzono plonotwórcze działanie zwiększającego się udziału ziemniaka w płodozmianie na plony jęczmienia jarego. Skala pozytywnej reakcji zwiększała się w kolejnych rotacjach doświadczenia od I do III rotacji 5-polówek. Średnio w 15-leciu w płodozmianie zbożowym (20% ziemniaka) uzyskano 4.15 t (100%) ziarna z 1 ha; w płodozmianie ziemniaczanym - 4.37 t (105%), a w specjalistycznym ziemniczanym - 4.55 t (110%). Stanowisko po ziemniaku na oborniku umożliwiło wydanie wyższego plonu - 4.51 t (100%) niż po kukurydzy - 4.22 t z ha (93.6%). W warunkach stosowania poprawnej pielęgnacji mechaniczno-chemicznej potwierdzono odchwaszczającą funkcję ziemniaka. Średnio w II i III rotacji (1983-1992) redukcja obsady chwastów wynosiła w płodozmianie ziemniaczanym - 22.1%, a w specjalistycznym ziemniaczanym aż 53.6%, w porównaniu z płodozmianem zbożowym z 20% udziałem ziemniaka.
W pierwszej rotacji trzech 6-polowych płodozmianów z narastającym udziałem ziemniaka od 16.7% (model kontrolny) do 33.3% i do 50.0% (modele ziemniaczane) z uwzględnieniem nieodpornej na mątwika odmiany Bronka i odpornej odmiany Fala, nie ujawniły się jeszcze w pełni ujemne skutki skracania przerw w powracaniu ziemniaka na to samo pole. Wyższy udział ziemniaka w strukturze gatunków uprawianych w płodozmianie powodował wzrost intensywności gospodarowania oraz podnosił wydajność całych rotacji. Najkorzystniejsze wskaźniki efektywności poniesionych nakładów wystąpiły w płodozmianie umiarkowanie specjalistycznym z 33.3% udziałem ziemniaka. Na tym etapie badań odmiana Bronka, nieodporna na mątwika, kształtowała korzystniejsze wskaźniki efektywności energetycznej i finansowej płodozmianów niż odmiana odporna Fala.
Ziemniak odmiany Lawina, odpornej na mątwika (Globodera rostochiensis Woll.) uprawiano przez dwa lata (1993 i 1994) na polu doświadczalnym po 15-letnim (1978-1992) statycznym doświadczeniu z różnym udziałem ziemniaka w płodozmianach 5-polowych (20, 40, 60%), z odmianami - Sowa - nieodpornej na mątwika i Tarpan - odpornej. Po zakończeniu badań pozostały obiekty o zmiennym zasiedleniu gleby mątwikiem, od braku jego wykrywalności do 2.9 i 8.0 tysięcy jaj i larw w 100 g gleby. Dwukrotna uprawa mątwikoodpornej odmiany ziemniaka Lawina zredukowała populację tego nicienia odpowiednio o 98.9 i 96.2% stanu wyjściowego. Proces odmątwiczania gleby wywarł negatywny wpływ na rozwój i produkcyjność ziemniaka odmiany Lawina, wyrażony zniżkami plonu i zdrobnieniem bulw. Ich skala zależała od stanu zasiedlenia gleby mątwikiem i przebiegu warunków meterologicznych kształtujących wzrost i rozwój roślin ziemniaka.
The investigation covers a three-year (1993-1995) period of many years field experiments with six-coarse crop rotations with different proportions of potatoes: fodder cereal crop rotation 16,7%; potato-cereal crop rotation 33,3%; and potato crop rotation 50,0% G. rostochiensis, Ro 1 non-resistant cvs. Bronka and Lena and resistant cvs. Fala and Ibis were used. Potatoes followed both non-cereal and cereal forecrops. A static experiment has been continued since 1987 on a grey-brown podsolic soil, developed from sandy loam on fine sandy soil, rich in available nutrients. A negative reaction of potatoes to their percentage increase in crop rotation was found, higher in non-resistant than in resistant cultivars to G. rostochiensis. In the fodder-cereal rotation, after lucerne with red clover, all cultivars produced yields which approximated each other, averaging 38,6 t/ha. A drop in yields in non-resistant cultivars was 13,3% in the potato-cereal rotation and 20,2% in the potato rotation, and in resistant cultivars it was 1,1% and in non-resistentl2,0%, respectively. There was also a relationship between yield quality, population of G. rostochiensis and cultivars.
W trzeciej rotacji płodozmianów 5-polowych z narastającym udziałem odmian ziemniaka od 20% (kontrolny) do 40 i 60% odmiany Sowa nieodporna na mątwika i Tarpan odporna reagowały w różnym stopniu wzrostem części nadziemnych oraz plonem i dorodnością bulw. U odmiany Sowa nastąpiły dalsze zniżki plonu, szczególnie duże w płodozmianie z najwyższym udziałem ziemniaka. Główną ich przyczyną była nadal rosnąca populacja mątwika ziemniaczanego (Globodera rostochiensis Woll., RO1). Odmiana Tarpan nadal nie porażała się mątwikiem, a zniżki plonu wystąpiły dopiero w warunkach wysokiej koncentracji uprawy ziemniaka i były niewielkie. Występowanie chorób - rizoktoniozy (Thanathophorus cucumeris) i parcha zwykłego (Streptomyces scabies) - wykazywało związek z narastającym udziałem ziemniaka w płodozmianie. Mimo dużej częstotliwości uprawy ziemniaka, nie nastąpiło odpróchnicowanie gleby ani jej zubożenie w składniki mineralne, co zawdzięcza się wysokiemu nawożeniu organicznemu. Glebę pola doświadczalnego przed inwazją G. rostochiensis w pełni chroniły: płodozmian z 20% udziałem ziemniaka odmiany wrażliwej Sowa oraz mątwikoodporna odmiana Tarpan, niezależnie od jej udziału w płodozmianie (20, 40 i 60%).
W okresie drugiej rotacji (1983-1987) płodozmianów z narastającym udziałem ziemniaka odmiany Sowa, nieodpornej na Globodera rostochiensis, nastąpiło obniżenie plonu w płodozmianie ziemniaczanym o 11%, a w specjalistycznym ziemniaczanym o 21%; natomiast odmiana Tarpan, odporna na G. rostochiensis, dopiero w płodozmianie specjalistycznym zareagowała średnią zniżką plonu - 15%. Jedną z ważnych przyczyn depresji plonu odmiany Sowa była nasilająca się, w miarę skracania przerw w uprawie ziemniaka, populacja G. rostochiensis. Odmiana Tarpan, niezależnie od udziału w płodozmianie, skutecznie chroniła glebę przed tym nicieniem. Niemniej zbyt częsta jej uprawa na danym polu również wywoływała straty w plonach z przyczyn dotąd nie ustalonych.
W pracy podjęto próbę określenia i porównania efektywności ekonomicznej uprawy jęczmienia ozimego i jarego w rejonie Ostródy (województwo warmińsko-mazurskie). Analizę oparto na wynikach wieloletniego doświadczenia płodozmianowego, z uwzględnieniem poziomu cen zbóż z II kwartału 2003 r. Zysk z jednostki powierzchni był o 88,7% wyższy w przypadku jęczmienia ozimego niż jarego. Wskaźnik opłacalności produkcji jęczmienia ozimego wynosił 1,70, a jarego – 1,30. Nieco mniejsze dysproporcje charakteryzowały wskaźnik efektywności energetycznej. Parametr ten obliczony dla jęczmienia ozimego wynosił 2,94, natomiast dla jęczmienia jarego – 2,37. Analiza porównawcza produkcji jęczmienia ozimego i jarego w stanowisku po ziemniaku wskazuje na wyższą efektywność energetyczną oraz korzystniejsze wyniki ekonomiczne uzyskane z uprawy jęczmienia ozimego niż jarego.