EN
The prominent external ornamentation of the entomozoacean shells arises from the thin outer layer. The much thicker and structurally complicated inner layer is rarely well preserved. Three microstructural types of the inner layer are recognized: (1) poorly calcified with residual remnants of the original organic matter, (2) better calcified with oval in transverse section cavities that possibly were originally empty, or filled with an organic matter, longitudinal canals, (3) heavily calcified, in some specimens with sparite-filled remnants of cavities, which may represent only artifacts of recrystallization. The outer layer may correspond to the epicuticle and the inner layer to the endocuticle of Recent ostracodes. A hinge, slight left over right valve overlap, and marginal sculpture are identified for the first time in Famennian entomozoaceans. The mode of life remain unknown. Richterina (Fossirichterina) uffenordeae sp. n. and R. (R.) goodayi sp. n. are proposed.
PL
Dewońskie małżoraczki z rodziny Entomozoidae znajdowane są najczęściej jako odciski skorupek, w związku z czym zarówno ich budowa jak i pozycja systematyczna nie są w pełni jasne. Szlify cienkie wykonane z unikalnie zachowanych wapiennych skorupek i pancerzyków górnodewońskich entomozoidów z Gór Świętokrzyskich wykazały, że skorupki te zbudowane są z dwu wyraźnie różniących się warstw. Bardzo cienka warstwa zewnętrzna tworzy rozbudowaną ornamentację typu "finger-print" na powierzchni skorupek entomozoidów. Pomiędzy wysokimi żebrami warstwa zewnętrzna osiąga grubość 1-2 µm u R. (R.) striatula i R. (R.) cf. tenuistriata, 5-6 µm u M. hemisphaerica i M. dichotoma oraz 2 µm u ‘E. ’ (N.) pseudorichterina. Pod warstwą zewnętrzną znajduje się gruba warstwa wewnętrzna osiągająca 20-30 µm u R. (R.) striatula, 40-60 µm u M. hemisphaerica i R. (F.) semen oraz 30-40 µm u ‘E. ’ (N.) pseudorichterina. Górna powierzchnia warstwy wewnętrznej pokryta jest delikatną ornamentacją odpowiadającą ornamentacji zewnętrznej. Warstwa wewnętrzna różni się budową oraz stopniem kalcyfikacji u poszczególnych gatunków. Przez porównanie ze współczesnymi małżoraczkami z rzędu Myodocopa wysunięto hipotezę, że zewnętrzna warstwa skorupek entomozoidów odpowiada epikutikuli współczesnych małżoraczków, natomiast warstwa wewnętrzna endokutikuli. Występowanie zwapniałej epikutikuli poza nielicznymi wyjątkami nie było dotychczas znane u kopalnych małżoraczków. Opisano po raz pierwszy struktury zawiasowe, struktury marginalne oraz sposób obejmowania się skorupek entomozoidów, cechy mające istotne znaczenie taksonomiczne. Zasugerowano pochodzenie entomozoidów od dolnopaleozoicznych małżoraczków z rzędu Palaeocopida. Model życia entomozoidów jest w literaturze przedmiotem wielu kontrowersji przy przeważającym poglądzie o planktonicznym trybie życia większości gatunków. Budowa skorupek entomozoidów przemawia za planktonicznym trybem życia gatunków o słabo zwapniałej warstwie wewnętrznej (R. (R.) striatula, R. (R.) cf. tenuistriata, R. (F.) costata, R. (F.) unispinosa, R. (F.) uffenordeae) oraz nekto-bentonicznym dla gatunków o większym stopniu kalcyfikacji tej warstwy (M. hemisphaerica, M. dichotoma).