Cechy sedymentologiczne neoholoceńskich osadów stokowych na Wyżynie Łódzkiej i ich wartość interpretacyjna

• Autorzy: Twardy J.

Warianty tytułu

EN

Sedimentologic properties of neoholocene slope deposits in the Łódź Region and their value for interpretation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Studies focused on the Holocene series of deposits that fill dry valleys, especially common in the Łódz Plateau. The series are underlain by Vistulian complex filling dry valleys (Klatkowa 1965, 1989 a, b, 1990), Wartian fluvioglacial sands and sporadically Holocene sandy or mudy alluvia. As a rule, the Holocene sediments were directly laid down on Neoholocene fossil soils which contain charcoal in land occupation hohizons. Thickness of the studied series, approximately 1.5 m, in suitable conditions might have reached 2.8 m. Within the series, it is possible to distinguish three sedimentary members: 1. anthropogenic soil deluvia, which from the bottom, 2. deposits of gully erosion (proluvia), which cut or cover deluvia, 3. agricultural diamictons due to long-lasting ploughing, which create the top. Anthropogenic deluvia consist of two lithofacies: deluvial sands and deluvial sandy silts (Fig. 1, Fot. 1, 2). Deluvial sands (Mz = 1-3 φ, Sk₁ = 0.2-0.5, σ₁ = 0.5-2) lack of an organic admixture and from subhorizontal layers, up to a few cm thick. Organic deluvial sandy silts (Mz = 3-5 φ, Sk₁ to+ 0.6, σ₁ = 1.75-2.75) create layers of a similar thickness and reveal subtle internal lamination. Deluvial sands and sandy silts alternate, which gives a character of rhythmicallity. The rhythmicallity is additionally underlined by the variation of colours of the lithofacies, which occurs by the different content of an organic admixture. Rhythmical lamination is a general feature of deluvial sediments (Stochlak 1976, 1978, 1996, Teisseyre 1994) and is explained by variable activity of wash process in time and its modes (sheetwash, rillwash) . Deposits of gullying occasionally interlayer the deluvial member (Photo 1, 2). They are coarse-grained (Mz = - 6 to 1 φ), very poorly sorted ( σ₁ to 5.5) and contain an admixture of coarser (Sk₁ = -0.3 to -0.5) gravel and boulder particles. This sediment type must have been deposited under turbulent flow condition of episodic waters. The development of gullies took place after deluvial deposition between V/VI and XVI century AD (Twardy 1995), and often provided conditions for partial destruction of the older deluvial member. Development of agricultural diamictons (Niewiarowski et al. 1992, Sinkiewicz 1994, 1995) followed the introduction of a plough, and afterwards inccreased in XIX and XX century with the use of agricultural machinery. Vari-grained, structurless, compact and organic deposits originated, whose structure is due to soil mixing during ploughing (Photo 1, 2). In the Łódź region, the start of the deluvial deposition occurred at the turn of the Bronze and Iron Age and coincided with the settlement of farming tribes.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Prace i Studia Geograficzne
• Rocznik: 2003
• Tom: 33
• Opis fizyczny: s.25-44,rys.,tab.,wykr.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Twardy J.

• Katedra Badań Czwartorzędu, Uniwersytet Łódzki w Łodzi, Łódź

Bibliografia

• Allen J., 1977, Fizyczne procesy sedymentacji. PWN, Warszawa.
• Bac S., 1950, Wpływ pracy pługa na przemieszczanie gleb. Badania nad erozją gleb w Polsce. Warszawa, Rocz. Nauk. Roln. 54, 61-80.
• Baulig H., 1958, Studia geomorfologiczne. PWN, Warszawa.
• Dobrzański B., Zawadzki S., red., 1981, Gleboznawstwo. PWRiL, Warszawa.
• Domżał H., Słowińska-Jurkiewicz A., Turski R., Hodara J., 1984, Ugniatanie gleb jako czynnik kształtujący fizyczne właściwości gleby. Racz Nauk Roln., ser. D-Monografie, 148.
• Dubaniewicz H., 1974, Klimat województwa łódzkiego. Acta Geogr. Lodz., 34.
• Dylik J., 1960, Rhythmically stratified slope waste deposits. Biul. Perygl., 8.
• Dylik J., 1972, Dolne załamanie stoku i jego znaczenie morfogenetyczne. PTPN, Wydz. Mat.-Przyr., Prace Kom. Geogr.-Geol., t. XIII, z. 1.
• Dylikowa A., 1952, O metodzie badań strukturalnych w geomorfologii glacjalnej. Acta Geogr. Univ. Lodz., 3.
• Froehlich W., Słupik J., 1980, Importance of splasch in erosion process within a small flysch catchment basin. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 14.
• Gradziński R., Kostecka A., Radomski A., Unrug R., 1986, Zarys sedymentologii. Wyd. Geol., Warszawa.
• Hodara J., 1984, Agrofizyczny efekt ugniatania gleb. Praca dokt. AR w Lublinie. Inst. Glebozn., Chemii Roln. i Mikrobiol.
• Iversen J., 1954, The infuence of prehistoric man on vegetation. DGU, 4.
• Kamiński J., 1993, Późnoplejstoceńska i holoceńska transformacja doliny Moszczenicy. Acta Geogr. Lodz., 64
• Klatkowa H., 1965, Niecki i doliny denudacyjne w okolicach Łodzi. Acta Geogr. Lodz., 8.
• Klatkowa H., 1972, Paleogeografia Wyżyny Łódzkiej i obszarów sąsiednich podczas zlodowacenia warciańskiego. Acta Geogr. Lodz., 28.
• Klatkowa H., 1984, Problematyka rozwoju sieci dolinnej na Wyżynie Łódzkiej na tle paleogeografii obszaru. Konf robocza „Rozwój sieci dolinnej na Wyżynie Łódzkiej w późnym plejstocenie i holocenie”. Łódź .
• Klatkowa H., 1989a, Postwarciańskie kształtowanie górnych odcinków dolin. Przykłady z Wyżyny Łódzkiej. Acta Geogr. Lodz., 59, 61-74.
• Klatkowa H., 1989b, The incorporation of closed depressions into the open erosional system as one of the models of head valley stretch fashioning in the Vistulian. Quaestiones Geogr., 2, 83-91.
• Klatkowa H. (red.), 1990, Kopalne zbiorniki z florą emską w środkowej Polsce. Acta Geogr. Lodz., 61.
• Kobojek S., 1990, Elementy peryglacjalne w budowie geologicznej i rzeźbie północnej części Wyżyny Częstochowskiej . Acta Geogr. Lodz., 60.
• Ludwikowska-Kędzia M., 1999, Dynamika środowiska fluwialnego Belnianki w późnym glacjale i holocenie w świetle cech uziarnienia jej aluwiów. Mat. Warszt. Teren. Dynamika procesów stokowych i fluwialnych w rzeźbie mlodoglacjalnej w świetle wybranych cech sedymentologicznych osadów. Jeleniewo k/Suwałk, 20-23.
• Maksymiuk Z., 1979, Warunki występowania wód podziemnych i strefy ich kontaktu z wodami powierzchniowymi w regionie łódzkim . Acta Univ. Lodz., Folia Geogr., ser. II, 21, 123-129.
• Maksymiuk Z., 1992., Zależność między gęstością sieci rzecznej a przepuszczalnością podłoża w środkowej Polsce. Acta Univ. Lodz., Folia Geogr. , 16.
• Martini Z., 1955, Rozważania dotyczące teorii pracy narzędzi rolniczych. Roczn. Nauk Roln., 71- F -1, 57-72.
• Maruszczak H., 1986, Tendencje sekularne i zjawiska ekstremalne w rozwoju rzeźby małopolskich wyżyn lessowych w czasach historycznych. Czas. Geogr., 57, 2, 271-282.
• Migoń P., Traczyk A., 1998, Pokrywy stokowe-środowisko powstawania i cechy diagnostyczne, [w:] Mycielska-Dowgiałło E. (red.), Struktury sedymentacyjne i postsedymentacyjne w osadach czwartorzędowych i ich wartość interpretacyjna. WGSR UW, Warszawa, 285-303.
• Mycielska-Dowgiałło E., 1995, Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna, [w:] Mycielska-Dowgiałło E., Rutkowski J. (red.) Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. WGSR UW, Warszawa, 29-105.
• Niewiarwski W., Celmer T., Marciniak K., Petrucień C., Proszek P., Sinkiewicz M., 1992, Przebieg współczesnych procesów denudacyjnych na młodoglacjalnej wysoczyźnie morenowej intensywnie użytkowanej rolniczo, na przykładzie okolic Koniczynki, na północny wschód od Torunia. Pr. Geogr., 155. IGiPZ PAN, 47-67.
• Pazdur M. F., 1995, Oznaczanie wieku skał metodami izotopowymi. [w:] Mycielska-Dowgiałło E., Rutkowski J., (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. WGSR UW, Warszawa, 329-356.
• Rodzik J., Janicki G., Zagórski P., Zgłobicki W., 1998, Deszcze nawalne i ich wpływ na rzeźbę obszarów lessowych, [w:] Starkel L. (red.), Geomorfologiczny i sedymentologiczny zapis lokalnych ulew. Dok. Geogr., 11, 45-67.
• Rühle E., 1973, Metodyka badań osadów czwartorzędowych. Wyd. Geol., Warszawa.
• Sinkiewicz M., 1994, Paleogeograficzna wymowa budowy stożków napływowych w okolicy Biskupina na Pojezierzu Gnieźnieńskim. Acta Univ. Nic. Copern., Geografia, 27, 35-57.
• Sinkiewicz M., 1995, Przeobrażenia rzeźby terenu i gleb w okolicy Biskupina wskutek denudacji antropogenicznej, [w:] Niewiarowski W., (red.), Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w późnym glacjale i holocenie. Ofic. Wyd. „Turpres”, Toruń, 247-279.
• Słupik J., 1973, Zróżnicowanie spływu powierzchniowego na fliszowych stokach górskich. Dok. Geogr., 2.
• Stochlak J., 1976, Subregionalne zróżnicowanie wykształcenia młodoplejstoceńskich deluwiów na obszarze Wyżyn Polski Południowej i przyległych nizin środkowopolskich. Przegl. Geol., 10 (282) 576-580.
• Stochlak J., 1978, Struktury i tekstury młodoplejstoceńskich osadów deluwialnych. Biul. Inst. Geol., 306, 115-174.
• Stochlak J., 1996, Osady deluwialne nieodłączny efekt procesu spłukiwania i propozycja ich podziału. Ogólnop. Symp. Nauk. „Ochrona agroekosystemów zagrożonych erozją”. Pr. Nauk., 2, Puławy, 111-132.
• Szmańda J., 1998, Aluwia wybranych obszarów równin zalewowych Drwęcy i Tążyny w świetle analiz teksturalnych.Mat. IV Zjazdu Geom. Polskich, UMCS, Lublin, 185-190.
• Szrejder B., 1998, Niektóre właściwości i pozycja systematyczna gleb powstałych w wyniku denudacji antropogenicznej w Koniczynce na Wysoczyźnie Chełmińskiej. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 460, 499-511.
• Śnieszko Z., 1997, Znaczenie badań osadów powodziowych w dolinie Kalinki dla interpretacji neoholoceńskich profili w zlewniach lessowych. [w:] Starkel L. (red.), Rola gwałtownych ulew w ewolucji rzeźby Wyżyny Miechowskiej (na przykładzie ulewy w dniu 15 września 1995 roku). Dok. Geogr., 8, 94-100.
• Teisseyre A. K., 1992, Soil sand (soilarenite) and related cohesive detrital deposits: examples from a wet temperate climatic zone. Geogr. Polon., 60, 103-122.
• Teisseyre A. K., 1994, Spływ stokowy i współczesne osady deluwialne w lessowym rejonie Henrykowa na Dolnym Śląsku. Acta Univ. Wratisl., Pr. Geol.-Mineral., 43.
• Turkowska K., 1988, Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geogr. Lodz., 57.
• Twardy J ., 1995, Dynamika denudacji holoceńskiej w strefie krawędziowej Wyżyny łódzkiej. Acta Geogr. Lodz., 69.
• Twardy J., 1996, Wpływ antropopresji na rozwój parowów w strefie krawędziowej Wyżyny Łódzkiej. Mat. Symp. Funkcjonowanie geosystemów dolinnych w warunkach zmian klimatu i narastania antropopresji późnego glacjału i holocenu. U Śl., Sosnowiec, 85-90.
• Uggla H., 1979, Gleboznawstwo rolnicze. PWN.
• Wieczorkowska J., 1975, Rozwój stoków Pagórków Romanowskich na tle paleogeografii obszaru. Acta Geogr. Lodz., 34.
• Zaslawskij M., 1983, Erozjowjedienjie. Moskwa.
• Zieliński T., 1998, Litofacjalna identyfikacja osadów rzecznych. [w:] Mycielska-Dowgiałło E. (red.) Struktury sedymentacyjne i postsedymentacyjne w osadach czwartorzędowych i ich wartość interpretacyjna, WGSR UW, Warszawa, 195-257.