Dimorphism and evolution of the goniatite Tornoceras in the Famennian of the Holy Cross Mountains

• Autorzy: Makowski H.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

A cephalopod limestone intercalation in the Early Famennian Łagów beds of Janczyce (eastern Holy Cross Mountains, Poland) contains, in each of its five layers, abundant fossil assemblages of goniatites. The lineage of Tornoceras is especially well represented there. It starts from typical T. frechi with rounded venter and ends in T. sublentiforme with sharp-edged venter. A bed-by-bed biometrical study has shown a bimodal size frequency distribution of conchs in each layer which is interpreted as sexual dimorphism. T. frechi parvum subsp. n. and T. subacutum sp. n., are proposed new, forms that represent successive connecting links within the lineage.

PL

W miejscowości Janczyce występuje mała soczewka wapienna (skałka wapienna), która leży wśród wapieni ilastych famenu (poziom Cheiloceras IIα) i ma 120 cm grubości. W przekroju tej soczewki można wyróżnić 5 warstw na podstawie zabarwienia skał. Tu zebrano bogaty zbiór goniatytów z rodzaju Tomoceras. Przedstawiony szereg ewolucyjny złożony z par dymorficznych, który pochodzi od Tornoceras frechi (Buch), a wyższe ogniwa tego szeregu to Tornoceras frechi parvum subsp. n., Tornoceras subacutum sp. n. i końcowe ogniwo Tornoceras sublentiforme (Sobolew). Nowa gałąź ewolucyjna podrodzaju Tornoceras rozwija się na innej spirali skrętów niż Tornoceras frechi, ma ona krótszy promień wodzący i stąd powstają tutaj formy o mniejszej średnicy muszli. Ewolucja tego szeregu goniatytów biegnie w kierunku zaostrzenia strony zewnętrznej muszli. U T. frechi i T. frechi parvum subsp. n. strona zewnętrzna jest zaokrąglona. Później widzimy, że u makrokonch T. subacutum sp. n. przekrój poprzeczny ostatecznej komory mieszkalnej ma zarys wysokiego trapezu, a mikrokoncha ma stronę zewnętrzną zaokrągloną. W końcu u T. sublentiforme przekrój poprzeczny muszli ma kształt soczewki i taki kształt mają również towarzyszące tutaj mikrokonchy. W związku z opracowaniem tutaj goniatytów z rodzaju Tornoceras należy jeszcze zwrócić uwagę na zjawiska gigantyzmu u gatunku Tornoceras frechi W Janczycach znane są okazy tego gatunku mające 130 mm średnicy, a jeden okaz miał zapewne 165 mm średnicy. W Górach Świętokrzyskich znane są dwa miejsca gdzie występują takie okazy, ale są to zjawiska rzadkie.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1991
• Tom: 36
• Numer: 3
• Opis fizyczny: p.241-254,fig.,ref.

Twórcy

autor

Makowski H.

• Warsaw University, Aleja Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warsaw, Poland

Bibliografia

• Babin, С. 1989. Les Goniatites du Dévonien Synclinorium Median Armoricain et leur Signification Paléobiogéographique. Palaeontographica 206 A, 25-48.
• Bensaïd, M. 1974. Etude sur des Goniatites à la limite du Dévonien moyen et superièur, du Sud marocain. Notes du Service Géologique du Maroc 36, 81-140.
• Bogoslovsky, B.I. (Богословский, Б.И.) 1971. Девонские аммоноидеи. II. Гонятиты. Труды Палеонmологuческого Инсmumyma АН СССР 127, 1-210.
• Clausen, C.D. 1968. Das Devon in der Büdesheimer Teilmulde (Prumer Mulde, Eifel). Fortschritte in der Geologie von Rheinland und Westfalen 16, 205-232. Krefeld.
• Frech F. 1902. Über devonische Ammoneen. Beitrage zur Paläontologie und Geologie Österreich-Ungarns und des Orients 14, 27-111.
• Göddertz, B. 1987. Devonische Goniatiten aus SW-Algerien und ihre stratigraphische Einordnung in die Conodonten-Abfolge. Palaeontographica 197 A 127-220.
• House, M.R. 1963. Evolution observed. Discovery 1463, 12-17.
• House, M.R. 1965. A study in the Tornoceratidae: the succession of Tornoceras and related genera in the north American Devonian. Philosophical Transactions of the Royal Society London В 250, 79-130.
• House, M.R. 1978. Devonian ammonoids from the Appalachians and their bearing on international zonation and correlation. Special Papers in Palaeontology 21, 1-70.
• House, M.R. & Price, J.D. 1985. New Late Devonian genera and species of tornoceratid goniatites. Palaeontology 28, 159-188.
• Ivanov, A.N. (Иванов, A.H.) 1971. О Некоторых возрастних изменениях раковин аммонитов. (Аутореферат). Бюлеmuн Московского Общесmва Испumаmелей Прuроды, оmдeль геологuческuŭ 46, 155.
• Ivanov, A.N. (Иванов, А.Н.) 1975. Поздний онтогенез аммонитов и его особенности у микро-, макро- и мегаконхов. Ученые Заnuскu Сборнuк Научных Трудẟов Ярославского Государсmвенного Педагогuческого Инсmumyma 142, 5-57.
• Lange, W. 1929. Zur Kenntnis des Oberdevons am Enkeberg und bei Balve (Saurland). Abhandlunge der Preussische Geologische Landesamstadt, N. F. 119, 1-132.
• Makowski, H. 1962a. Recherches sur le dimorphisme sexual chez les Ammonoides (Note preliminaire). Księga Pamiątkowa ku czci Profesora Jana Samsonowicza 31-55. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Makowski, H. 1962b. Problem of sexual dimorphism in ammonites. Palaeontoloqia Polonica 12, 1-92.
• Miller, A.K. 1938a. Iowa Devonian ammonoids. Proceedings of the Iowa Academy of Sciences 43, 231-234.
• Miller, A.K. 1938b. Devonian ammonoids of America. Geological Society of America, Special Paper 14, 1-217.
• Narkiewicz, M. & Olkowicz-Paprocka, I. 1983. Stratygrafia dewońsklch utworów węglanowych wschodniej części Gór Świętokrzyskich. Kwartalnik Geologiczny 27, 225-255.
• Petter, G. 1959. Goniatites dévoniennes du Sahara. Publications du Service de la Carte Géologique de lʼAlgerie, (Nouvelle Série), Paléontologie 2, 1-369. Alger.
• Sobolew, D. (Соболевъ, Д.) 1914. Наброски по филогенiн гонiатитовъ. Извесmя Варшавского Полumехнuческого Инсmumyma 4, 1-192.
• Szulczewski, М. 1971. Upper Devonian conodonts, stratigraphy and facial development in the Holy Cross Mts. Acta Geologica Polonica 21, 1-129.
• Wedekind, R. 1913. Die Goniatitenkalke des unteren Oberdevon von Martenberg bei Adorf. Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin 1, 23-77.
• Wedekind, R. 1918. Die Genera der Palaeoammonoidea (Goniatiten). Palaeontographica 62, 85-184.
• Wedekind, R. 1926. Die devonische Formation. In: Salomon, W. Grundzüge der Geologie. Bd. II. Erdgeschichte, 194-226. Stuttgart.
• Wolska, Z. 1967. Upper Devonian conodonts from south region of the Holy Cross Mountains. Acta Palaeontologica Polonica 12, 363-456.