The occurrence of Tenebrionidae (Coleoptera) in Poland based on the largest national museum collections

• Autorzy: Iwan D. , Kubisz D. , Mazur M.A.

Warianty tytułu

PL

Wystepowanie Tenebrionidae (Coleoptera) w Polsce na podstawie największych krajowych kolekcji muzealnych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The paper presents the results of a study on the tenebrionid beetles (more than 10,500 specimens belonging to 78 species) collected in Poland and preserved in the following national zoological collections: Institute of Systematics and Evolution of Animals PAS, Cracow (ISEA), Museum and Institute of Zoology PAS, Warsaw (MIZ) and Upper Silesian Museum, Bytom (USMB). The occurrence of 14 rarely recorded species is confirmed. The presence of 14 studied species on the „Polish Red List of Endangered Animals" and „Polish Red Data Book of Animals" is recorded. The common species, Isomira murina (L.), as a senior synonym of I. semiflava (Küst.), should be excluded from the „Polish Red List of Endangered Animals". Two species should be excluded from Polish fauna because of an erroneous determination: Pedi-nus helopioides Ahr. as Crypticus quisqailius (L.), and Isomira icteropa (Küst.) as Isomira murina (L.). New distributional data on the occurrence on Catalogus faunae Poloniae regions is given for 44 species. Centoras elongatus (Herbst), Cryphaeus cornutus (Fish.) and Nalassus convexus (Сом.) are recorded from Poland, but not included in Polish fauna.

PL

W niniejszej pracy przedstawiono wyniki badań nad chrząszczami z rodziny czar-nuchowatych przechowywanych w największych polskich kolekcjach zoologicznych, w następujących instytucjach: Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie (ISEA), Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie (MIZ) oraz Muzeum Górnośląskie w Bytomiu (USMB). Przebadany materiał zawiera ponad 10,500 okazów należących do 79 gatunków zebranych z terenu Polski. Najstarszym (datowanym) okazem, zachowanym w opracowanych zbiorach, jest egzemplarz Isomira murina (L.), zebrany przez Antoniego Wagę w Kielcach, w 1859 roku. Można więc przyjąć, że dane z opracowanych zbiorów obejmują okres ostatnich 150 lat. Studia faunistyczne, przeprowadzane w oparciu o powyższy materiał, dostarczyły następujących danych na temat czarnuchowatych wykazywanych z Polski: • potwierdzono występowanie 14 gatunków rzadko odławianych, takich jak: Blaps halophila Fisch., Oodescelis melas (Fisch.), Bolitophagus interruptus 111., Eledonoprius armatus (Panz.), Platydema dejeanii (Cast. & Br.), Alphitophagus bifasciatus (Say), Alphitobius laevigatus (Fabr.), Tenebrio opacus (Duft.), Laena reitteri Weise, Allecula rhenana Bach, Hymenophorus doublieri Muls., Cteniopus sulphuripes (Germ.), Gono-cephalum granulatum pusillum (Fabr.) i Latheticus oryzae Water. • odnotowano obecność okazów należących do 14 gatunków umieszczonych w „Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt" (Konwerski 2004) oraz „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce" (Pawłowski i in. 2002): Blaps halophila Fisch., В. lethifera Marsh., B. mortisaga (L.), B. mucronata Latr., Oodescelis melas (Fisch.), Hymenophorus doublieri Muls., Cteniopus sulphuripes (Germ.), Podonta nigrita (Fabr.), Bolitophagus interruptus III., Eledonoprius armatus (Panz.), Neomida haemorrhoidalis (Fabr.), Corticeus suberis (Lucas), Tenebrio opacus Dufit. i Laena reitteri Weise; nie odnotowano natomiast innych gatunków znajdujących się w wyżej wymienionych publikacjach: Gnaptor spinimanus (Pal.), Bins thoracicus (Fabr.), Mycetocharis obscura (Zeitt.), M. roubali Mařan i Menephilus cylindricus (Herbst); • pospolicie występujący gatunek Isomira murina (L.), który jest starszym synonimem I. semiflava (Küst.), powinien być wyłączony z „Czerwonej listy zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce" (Pawłowski i in. 2002); •wykazano błędne oznaczenia okazów należących do 4 gatunków rzadkich lub w Polsce niewystępujących: Crypticus quisquilius (L.), a nie Pedinus helopioides Ahr., jeden okaz przechowywany w zbiorach MIZ, zebrany przez F. Fejfera (Roztocze, Flo-rianka), cytowany przez Tenebauma (1918, 1923) i KFP (Catalogus faune Poloniae, Burakowski et al. 1987); Isomira murina (L.), a nie Isomira icteropa (Küst.), jeden okaz przechowywany w zbiorach ISEA, zebrany w okolicach Ojcowa i cytowany przez Szymczakowskiego (1973) oraz KFP; oba gatunki nie powinny być zaliczane do fauny Polski; Oodescelis melas (Fisch.), a nie Oodescelis polita (Sturm), 2 okazy (Radomyśl) wykazane z Polski przez Szymczakowskiego (1973) oraz KFP; Palorus subdepressus Woli., a nie Palorus ratzeburgii (Wissm.), jeden okaz zdeponowany w zbiorach MIZ, zebrany przez B. Burakowskiego (Łomianki) i wykazywany w KFP; Corticeus linearis (Fabr.), a nie Corticeus suberis (Lucas), jeden okaz znajduje się w kolekcji MIZ, zebrany przez F. Fejfera (Roztocze, Florianka) i zacytowany w 1924 roku oraz w KFP; • w opracowanych kolekcjach nie wykazano okazów gatunków, których występowanie w Polsce wymaga potwierdzenia: Gnaptor spinimanus (Pal.), Myr-mechixenus vaporariorum Guér., Bius thoracicus (Fabr.), Menephilus cylindricus (Herbst), Mycetocharis roubali Mařan, Omophlus lividipes Muls., Tentyria nomas (Pal.), As ida sabulosa (Fues.), Prosodes obtusa (Fabr.), Phaleria cadaverina (Fabr.), Pentaphyllus chrysomeloides (Rossi), Myrmechixenus picinus (Aubé), Corticeus ver-sipellis (Baudi), U pis ceramboides (L.), Accanthopus velikensis Pill. & Mitt. [=Eno-plopus dentipes (Rossi)], Odocnemis badius (Redt.), Mycetocharis obscura (Zeitt.), Omophlus lepturoides (Fabr.) i O. picipes (Fabr); • dla 44 gatunków przedstawiono nowe dane o występowaniu w krainach nie wykazywanych w KFP (Burakowski et al. 1987); • odnotowano obecność w zbiorach okazów złowionych w Polsce, należących do gatunków, których granice zasięgów występowania są znacznie oddalone od terytorium naszego kraju: Centorus elongatus (Herbst), Cryphaeus cornutus (Fish.) i Nalas-sus convexus (Com.); prawdopodobnie okazy te zostały zawleczone, stąd nie należy włączać ich w obecnej chwili do fauny Polski. W równoległym artykule (zeszyt 1, tom 53, Fragmenta Faunistica) zostały zaprezentowane (Tykarski 2010) dodatkowe analizy wykonane w oparciu o dane pochodzące z niniejszej pracy.

Słowa kluczowe

EN

Coleoptera; Tenebrionidae; new record; occurrence; Poland; museum collection; beetle; tenebrionid beetle; zoological collection; species list

• Wydawca: -
• Czasopismo: Fragmenta Faunistica
• Rocznik: 2010
• Tom: 53
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.1-95,fig.,ref.

Twórcy

autor

Iwan D.

• Museum and Institute of Zoology, Polish Academy of Sciences, Wilcza 64, 00-679 Warsaw, Poland

autor

Kubisz D.

autor

Mazur M.A.

Bibliografia

• Bidas M. 2007. Nowe stanowiska czarnuchowatych (Coleoptera: Tenebrionidae) w Górach Świętokrzyskich. Wiadomości Entomologiczne 26 (4): 291-292.
• Borowiec L. 1991. Nowe i rzadkie dla Polski gatunki chrząszczy (Coleoptera). Wiadomości Entomologiczne 10(4): 197-205.
• Borowiec L. 1992. The leaf-beetles in the collection of Wojciech Mączyński (1860-1911) (Coleoptera: Chrysomelidae). Annals of the Upper Silesian Museum in Bytom, Natural History 3: 3-29.
• Borowiec L., Kania J. & Wanat M. 1992. Chrząszcze (Coleoptera) nowe dla Puszczy Białowieskiej. Wiadomości Entomologiczne 11 (3): 133-141.
• Bouchard P., Lawrence J. F., Davies A. E. & Newton A. F. 2005. Synoptic classification of the world Tenebrionidae (Insecta: Coleoptera) with a rewiev of family-group names. Annales Zoologici 55 (4): 499-530.
• Bunalski M., Konwerski S., Przewoźny M. & Ruta R. 2010. Nowe dane o rozmieszczeniu chrząszczy z rodziny czarnuchowatych (Coleoptera: Tenebrionidae) na Nizinie Wielko-polsko-Kujawskiej. Część 2: Lagriinae i Diaperinae. Wiadomości Entomologiczne 29 (2): 75-86.
• Burakowski В. 1976. Rozmiazgowate - Pythidae, Omiękowate - Lagriidae, Cisawkowate - Alleculidae. Klucze do oznaczania owadów Polski, cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera, z. 88-90. PWN, Warszawa, 76 pp.
• Burakowski В., Mroczkowski M. & Stefańska J. 1987. Chrząszcze Coleoptera. Cucujoidea, cz. 3. Katalog fauny Polski 23 (14): 1-309.
• Burakowski В., Mroczkowski M. & Stefańska J. 2000. Uzupełnienia tomów 2-21. Katalog fauny Polski 23 (22): 1-252.
• Byk A. 2001. Interesujące chrząszcze (Coleoptera) odłowione w okolicach Hrubieszowa. Wiadomości Entomologiczne 19 (3/4): 195.
• Byk A. & Byk S. 2004. Chrząszcze saproksylofilne próchnowisk rezerwatu „Dęby w Krukach Pasłęckich". Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 23 (4): 555-580.
• Cieślak R. 2004. Nowe odnotowania Platyscelis melas Fischer, 1824 (Coleoptera: Tenebrionidae) w Polsce. Wiadomości Entomologiczne 23 (1): 56-57.
• Dubrovina M. I. 1982. Obzor zhukov-pyltseedov roda Isomira Muls. (Coleoptera, Alleculidae) fauny SSSR. Entomologicheskoe Obozrenie 61 (1): 131-144.
• Fejfer F. 1924. Nowe chrząszcze (Coleoptera) dla Ziem polskich. Kosmos 49: 135-143.
• Ferrer J. 1993. Essai de revision des especes africaines et européennes appartenant au genre Gonocephalum Solier (Coleoptera, Tenebrionidae). Atti del Museo Civico di Storia Naturale di Trieste 45: 59-150.
• Ferrer J. 1995. Essai de revision des especes africaines et europeennes appartenant au genre Gonocephalum Solier (Coleoptera, Tenebrionidae). Deuxieme partie. Atti del Museo Civico di Storia Naturale di Trieste 46: 1-75.
• Ferrer J. & Lundberg S. 2003. De svenska barksvartbaggarna, släktet Corticeus Piller & Mitterpacher, 1783 (Coleoptera, Tenebrionidae). Entomologisk Tidskrift 124 (3): 187-192.
• Gawroński R. & Oleksa A. 2007. Nowe stanowiska rzadkich i zagrożonych chrząszczy (Coleoptera) z północnej Polski. Wiadomości Entomologiczne 26 (1): 5-14.
• Gerhardt J. 1910. Verzeichnis der Käfer Schlesiens preussischen und österreichischen Anteils, geordnet nach dem Catalogus coleopterorum Europae vom Jahre 1906. Dritte, neubearbeitete Auflage. J. Springer Verlag, Berlin, 431 pp.
• Gosik R. 2007. Description of the pupa of Mycetochara axillaris (Paykull, 1799) (Coleoptera, Tenebrionidae). Baltic Journal of Coleopterology 7 (2): 179-184.
• Greń С. 2003. Chrząszcze odłowione w gniazdach ptaków na Śląsku (Coleoptera). Acta Entomologica Silesiana 9/10: 35-40.
• Grzywocz J. & Szołtys H. 1996. Materiały do poznania koleopterofauny Górnego Śląska (Coleoptera). Acta Entomologica Silesiana 4: 14-18.
• Gutowski J., Buchholz L., Kubisz D., Ossowska M. & Sućko K. 2006. Chrząszcze saproksyliczne jako wskaźnik odkształceń ekosystemów leśnych borów sosnowych. Leśne Prace Badawcze 4: 101-144.
• Gutowski J. M. & Kubisz D. 1995. Entomofauna drzewostanów pohuraganowych w Puszczy Białowieskiej. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, Seria A 788: 91-129.
• Gutowski J. M., Kubisz D. & Buchholz L. 2005. Chrząszcze (Coleoptera) drzewostanów sosnowych w Borach Tucholskich. In: Gwoździński K. (ed.), Bory Tucholskie III. Zasoby i ich ochrona, pp. 113-135. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 276 pp.
• Gutowski J. M., Kubisz D., Sućko K. & Zub К. 2010. Sukcesja saproksylicznych chrząszczy (Coleoptera) na powierzchniach pohuraganowych w drzewostanach sosnowych Puszczy Piskiej. Leśne Prace Badawcze 71 (3): 279-298.
• Iwan D. 2004. Tenebrionidae. In: Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. & Skibińska E. (eds.), Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków, tom I, pp. 112-113. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa, 509 pp.
• Iwan D. & Löbl 1. 2008. Opatrini. In: Löbl I. & Smetana A. (eds.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera, Vol. 5, pp. 258-277. Apollo Books, Stenstrup, 670 pp.
• Jałoszyński P. & Konwerski S. 2001. Znaczenie parków śródmiejskich w zachowaniu różnorodności gatunkowej chrząszczy (Coleoptera) na przykładzie parku „Cytadela" w Poznaniu. In: Indykiewicz P., Barczak T. & Kaczorowski G. (eds.), Bioróżnorodność i ekologia populacji zwierzęcych w środowiskach zurbanizowanych, pp. 46-51. NICE, Bydgoszcz.
• Jałoszyński P., Konwerski S. & Ruta R. 2006. Nowe stanowiska chrząszczy z rodzaju Myrmechixenus Chevrolat (Coleoptera: Tenebrionidae) w Polsce. Wiadomości Entomologiczne 25(1): 60-61.
• Jaskuła R., Przewoźny M. & Melke A. 2009. Chrząszcze (Coleoptera). In: Jaskuła R. & Tończyk G. (eds.), Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego, Część I, pp. 27-59. Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne, Spała, 112 pp.
• Klasiński J. 2007. Chrząszcze (Coleoptera) rezerwatu Sokole Góry w Jurajskim Parku Krajobrazowym. Biuletyn Częstochowskiego Koła Entomologicznego 6: 3-6.
• Klasiński J. & Minkina Ł. 2008. Interesujące chrząszcze (Coleoptera) odłowione w okolicach Częstochowy w 2008 roku. Biuletyn Częstochowskiego Koła Entomologicznego 7: 7.
• Klejdysz T. & Kubisz D. 2003. Chrząszcze (Coleoptera) związane z grzybami nadrzewnymi Puszczy Niepołomickiej (Kotlina Sandomierska). Rocznik naukowy Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody „Salamandra" 7: 145-166.
• Konwerski S. 2004. В laps mortisaga (Linnaeus, 1758). In: Głowaciński Z. & Nowacki J. (eds.), Polish Red Data Book of Animals, Invertebrates, pp. 136-137. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie & Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, Kraków, 448 pp.
• Konwerski S. & Przewoźny M. 2001. Interesujące gatunki chrząszczy (Coleoptera) odłowione w samołówki świetlne w Puszczy Noteckiej. Wiadomości Entomologiczne 20 (1/2): 90.
• Kotula B. 1872. Dodatek do fauny chrząszczów Galicyi. Sprawozdania Komisyi Fizyograficznej 6: 69-72.
• Kotula B. 1873. Przyczynek do fauny chrząszczów Galicyi. Sprawozdania Komisyi Fizyograficznej 7: 53-90.
• Kotula В. 1874. Przyczynek do fauny chrząszczów galicyjskich. Sprawozdania Komisyi Fizyograficznej 8: 18-26.
• Kubisz D. 1995. Chrząszcze (Coleoptera) z wybranych rodzin jako element monitoringu ekologicznego w Puszczy Białowieskiej. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, Seria A 797: 161-176.
• Kubisz D. 2000. Mordellochroa milleri Emery (Mordellidae), Anaspis bohemica Schilsky (Scraptiidae) i Corticeus bicoloroides (Roubal) (Tenebrionidae) - nowe dla fauny Polski gatunki chrząszczy (Coleoptera: Tenebrionoidea). Wiadomości Entomologiczne 19 (1): 9-14.
• Kubisz D. 2004. Chrząszcze (Coleoptera) z wybranych rodzin jako element monitoringu ekologicznego w Puszczy Białowieskiej. Wyniki badań z lat 1993-1999. Leśne Prace Badawcze 4: 37-49.
• Kubisz D., Hilszczański J. & Garbaliński P. 2000. Chrząszcze (Coleoptera) rezerwatów „Czerwińskie Góry" I i II i ich otuliny w Puszczy Kampinoskiej. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 19 (4): 83-89.
• Kubisz D., Mazur M. & Pawłowski J. 1998. Chrząszcze Miodoborów (Zachodnia Ukraina). II. Aktualny stan poznania. (Insecta: Coleoptera). Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej 25: 217-294.
• Kubisz D. & Szafraniec S. 2003. Chrząszcze (Coleoptera) masywu Babiej Góry. In: Wołoszyn B. W., Wołoszyn D. & Celary W. (eds.), Monografia fauny Babiej Góry, pp. 163-221. Komitet Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 489 pp.
• Kubisz D. & Szwałko P. 1994. Chrząszcze (Coleoptera) nowe dla fauny Polski. Wiadomości Entomologiczne 13 (1): 13-19.
• Kubisz D., Szwałko P & Wojas T. 1998. Materials to the fauna of Coleoptera of the Western Bieszczady Mts. (Polish Eastern Carpathians). Annals of the Upper Silesian Museum in Bytom, Natural History 15: 5-15.
• Kubisz D. & Tsinkevich V. A. 2001. Familia (rodzina): Tenebrionidae. In: Gutowski J. M. & Jaroszewicz B. (eds.), Catalogue of the fauna of Białowieża Primeval Forest, pp. 182-183. Instytut Badawczy Leśnictwa, Warszawa, 403 pp.
• Löbl I. & Smetana A. (eds.) 2008. Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Vol. 5. Apollo Books, Stenstrup, 670 pp.
• Lüllwitz A. 1916. Verzeichnis der im Regierungsbezirk Köslin aufgefundenen Käfer. Stettiner Entomologische Zeitung 76: 205-264.
• Makólski J. 1952. Rodzina Carabidae w zbiorze Wojciecha Mączyńskiego (Coleoptera). Fragmenta Faunistica Musei Zoologici Polonici 6: 207-241.
• Marczak D. 2010. Rzadkie gatunki chrząszczy (Insecta: Coleoptera) Kampinoskiego Parku Narodowego. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 29 (2): 81-91.
• Melke A. & Grzywocz J. 2003. Carpophilus pilosellus Motschulsky, 1858 (Coleoptera, Nitidulidae) - nowy chrząszcz w polskiej entomofaunie synantropijnej oraz interesujące dane o innych gatunkach tego środowiska. Acta Entomologica Silesiana 11: 102-105.
• Novak V. 2005. Icones Insectorum Europae Centralis. Coleoptera: Tenebrionidae. Folia Heyrovskyana, seria B, 2: 1-20.
• Pawłowski J., Kubisz D. & Mazur М. 2002. Coleoptera chrząszcze. In: Głowaciński Z. (ed.): Red List of Threatened Animals in Poland, pp. 88-110. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 155 pp.
• Pawłowski J., Petryszak В., Kubisz D. & Szwałko P. 2000. Chrząszcze (Coleoptera) Bieszczadów Zachodnich. Monografie Bieszczadzkie 8: 9-143.
• Przewoźny M. 2007. Chrząszcze (Coleoptera) okolic Jeziora Maltańskiego w Poznaniu. Nowy Pamiętnik Fizjograficzny 5 (1/2): 29-48.
• Ruta R. 2005. Nowe stanowisko pokątnika złowieszczka В laps mortisaga (L.) (Coleoptera: Tenebrionidae) w dolinie Noteci oraz uwagi o występowaniu, biologii, ekologii i zagrożeniu pokątników. Wiadomości Entomologiczne 24 (1): 33-42.
• Ruta R. 2007. Chrząszcze (Insecta: Coleoptera) kserotermicznych wzgórz Byszewickich w Dolinie Noteci. Nowy Pamiętnik Fizjograficzny 5 (1/2): 49-107.
• Rybiński M. 1897. Wykaz chrząszczów nowych dla fauny galicyjskiej. Sprawozdania Komisyi Fizyograficznej 32: 46-62.
• Rybiński M. 1902. Coleopterorum species novae minusqve cognitae in Galicia inventae. Rozprawy Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Akademii Umiejętności 42, seria В: 1-8.
• Rybiński М. 1903а. Chrząszcze nowe dla fauny galicyjskiej. Wykaz II. Sprawozdania Komisyi Fizyograficznej 37: 15-30.
• Rybiński M. 1903b. Wykaz chrząszczów zebranych na Podolu galicyjskiem przy szlaku kolejowym Złoczów - Podwołoczyska w latach 1884-1890. Sprawozdania Komisyi Fizyograficznej 37: 57-175.
• Seidlitz G. 1896. Tenebrionidae (pars III). In: Naturgeschichte der Insekten Deutschlands, Berlin, 5, 1,4: 609-800.
• Sienkiewicz P. & Konwerski S. 2005. Rare and endangered beetles (Coleoptera) from Krajkowo Nature Reserve in the middle course of the Warta river in Western Poland. In: Skłodowski J., Huruk S., Barševskis A. & Tarasiuk S. (eds.), Protection of Coleoptera in the Baltic Sea Region, pp. 57-63. Warsaw Agricultural University Press, Warsaw, 239 pp.
• Smreczyński S. 1932. Zbiór ryjkowców ś.p. Wojciecha Mączyńskiego. Sprawozdania Komisji Fizjograficznej 65: 1-24.
• Stebnicka Z. 1991. Czarnuchowate - Tenebrionidae, Boridae. Klucze do oznaczania owadów Polski, cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera, z. 91. Polskie Towarzystwo Entomologiczne, Wrocław, 93 pp.
• Stobiecki S. 1883. Do fauny Babiej góry. Sprawozdanie z wycieczek entomologicznych na Babią Górę w latach 1879 i 1880. Sprawozdania Komisyi Fizyograficznej 17 (II): 1-84.
• Stobiecki S. 1939. Chrząszcze (Coleoptera) ś.p. Wojciecha Mączyńskiego w zbiorach entomologicznych Śląskiego Muzeum Przyrodniczego w Katowicach. Kózki (Cerambycidae). Sprawozdania Komisji Fizjograficznej 72: 263-268.
• Szujecki A. 1958. Zbiór chrząszczy Wojciecha Mączyńskiego. Steninae (Coleoptera, Staphylinidae). Polskie Pismo Entomologiczne, 27: 115-119.
• Szymczakowski W. 1959. Zbiór chrząszczy Wojciecha Mączyńskiego. Catopidae (Coleoptera). Polskie Pismo Entomologiczne, 29: 195-199.
• Szymczakowski W. 1960. Materiały do poznania kserotermofilnej fauny chrząszczy Wyżyny Małopolskiej. Polskie Pismo Entomologiczne 30 (14): 173-242.
• Szymczakowski W. 1965. Materiały do poznania chrząszczy (Coleoptera) siedlisk kserotermicznych Polski. Polskie Pismo Entomologiczne 35 (5): 225-257.
• Szymczakowski W. 1973. Dalsze materiały do znajomości chrząszczy (Coleoptera) biotopów kserotermicznych Polski. Acta Zoologica Cracoviensia 18 (9): 183-216.
• Tenenbaum S. 1913. Chrząszcze (Coleoptera) zebrane w Ordynacyi Zamojskiej w gub. Lubelskiej. Pamiętnik Fizyograficzny 21: 1-72.
• Tenenbaum S. 1918. Dodatek do spisu chrząszczy z Ordynacyi Zamojskiej. Pamiętnik Fizyograficzny 25: 1-35.
• Tenenbaum S. 1923. Przybytki do fauny chrząszczów Polski od roku 1913. Rozprawy i Wiadomości z Muzeum im. Dzieduszyckich 7/8: 136-186.
• Tenenbaum S. 1931. Nowe dla Polski gatunki i odmiany chrząszczy, oraz nowe stanowiska gatunków dawniej podawanych. V. Fragmenta Faunistica Musei Zoologici Polonici 1: 329-359.
• Trella T. 1923. Wykaz chrząszczów okolic Przemyśla. Heteromera. Polskie Pismo Entomologiczne 2: 12-19.
• Tsherniey L. S. 2005. Zhuki-tshernotelki (Coleoptera, Tenebrionidae). Fauna Ukrainy, 1.19, vyp. 10. Naukova Dumka, Kiev, 432 pp.
• Tykarski P. 2006. Beetles associated with scolytids (Coleoptera, Scolytidae) and the elevational gradient: Diversity and dynamics of the community in the Tatra National Park, Poland. Forest Ecology and Management 225: 146-159.
• Tykarski P. 2010. Scope and applicability of information stored in natural history collections - a case study based on the largest museum collections of Tenebrionidae (Coleoptera) in Poland. Fragmenta Faunistica 53(1): 97-115.
• Uechtritz [M.] 1848. [In Schlesien sehr seltene, oder gar nicht gefundene Käfer]. Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen der Schlesischen Gesellschaft für Vaterlandische Kultur, Breslau 1847: 104-105.