The trilobite subfamily Homalonotinae from the Upper Silurian and Lower Devonian of Poland

• Autorzy: Tomczykowa E.

Warianty tytułu

PL

Trylobity podrodziny Homalonotinae z górnego Syluru i dolnego dewonu Polski

RU

Trilobity podsemejjstva Homalonotinae iz verkhnego Silura i nizhnega devona Pol'shi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Twelve species of trilobites, including six new ones (Dipleura praecox sp. n., Trimerus lobatus sp. n., T. novus sp. n., Digonus bostoviensis sp. n., D. elegans sp. n., and Parahomalonotus angusticostatus sp. n.), assigned to five genera of the subfamily Homalonotinae from the Upper Ludlovian, Upper Gedinnian and Lower Siegenian of Poland are described below. Taxonomic criteria of this subfamily are discussed, along with its outline phylogeny.

PL

Opisane w niniejszej pracy Homalonotinae obejmują 12 gatunków, należących do 5 rodzajów, przy czym autorka wyróżniła 6 gatunków nowych, w tym dwa z górnego syluru (Trimerus lobatus i Dipleura praecox) i cztery z dolnego dewonu (Trimerus novus, Digonus bostoviensis, D. elegans i Parahomalonotus angusticostatus). Opisane trylobity są podstawą dla pierwszej dokumentacji biostratygraficznej morskich osadów górnego żedynu i dolnego zigenu w Polsce. Pierwsze Homalonotinae pojawiają się w Polsce w dolnych warstwach rzepińskich w Górach Świętokrzyskich, oraz górnych warstwach siedleckich, we wschodniej części syneklizy perybałtyckiej (otwór Gołdap, Text-fig. 1). Są to, w pierwszym z regionów, Homalonotus knighti König, w drugim, H. knighti, Trimerus lobatus sp. n. i Dipleura praecox sp. n. Trylobity te reprezentują poziom biostratygraficzny górnej części serii siedleckiej, który może być korelowany z górnym ludlowem Wielkiej Brytanii (Tablica I). W dolnym dewonie Homalonotinae pojawiają się w górnych warstwach bostowskich w Górach Świętokrzyskich oraz w obniżeniu radomsko-lubelskim (Text-fig. 1). Znacznie licznej występują w dolnych warstwach ciepielowskich, odpowiadających dolnemu zigenowi, przy czym takie gatunki jak: Digonus vialai (Gosselet) i Parahomalonotus forbesi (Rouault) świadczą o bliskich związkach paleogeograficznych między Polską i Francją w obrębie facji reńskiej. Znaczny rozwój Homalonotinae przypada na wyższe ogniwa zigenu oraz na ems (Tabela II), skąd znane są bardzo liczne gatunki poza obszarem Polski. W Polsce powyżej zasięgu warstw ciepielowskich zaczyna dominować sedymentacja oldredowa, W emsie z ponownie wkraczającym zbiornikiem morskim (Pajchlowa, 1959) na obszar Gór Świętokrzyskich przedostały się Digonus gigas (Roemer) wraz z inną fauną. Podrodzina Homalonotinae obejmuje siedem odrębnych rodzajów (Tabela III), z których stratygraficznie najwcześniejszy jest rodzaj Trimerus (Tabela IV). Autorka traktuje łączone dotychczas rodzaje Trimerus z Dipleura oraz Digonus z Burmeisteria, rozdzielnie. Uważa ona, że rodzaj Parahomalonotus wywodzi się z Digonus za pośrednictwem form takich jak Digonus vialai (Gosselet) i Parahomalonotus forbesi (Rouault). Do Homalonotinae należą trylobity osiągające duże rozmiary, o pokroju elipsoidalnym i o dość grubym pancerzu. Dotychczasowe kryteria taksonomiczne opierające się na kształcie rostrum i szwu rostralnego wydają się niewystarczające, toteż autorka przyjmuje za podstawowe dla podrodziny następujące cechy: kształt cefalonu, szerokość pola przedglabellarnego, lobację glabelli oraz kształt pygidium i głębokość jego trylobacji i segmentacji (Tabela V).

RU

Описанные в настоящей работе Homalonotinae охватывают 12 видов, относящихся к 5 родам. Кроме того, автором установлено 6 новых видов, в том числе два в верхнем силуре (Trimerus lobatus и Dipleura ргаесох) и четыре в нижнем девоне (Trimerus novus, Digonus bostoviensis, D. elegans и Parahomalonotus angusticostatus). Описанные трилобиты дали основу для первой биостратиграфической характеристики морских осадков верхнежединского и нижнезигенского возраста е Польше. Первые Homalonotinae появляются в нижних жепинских слоях в Свенто-кшиских горах и в верхних седлецких слоях, в восточной части Прибалтийской синеклизы (скважина Голдап, фиг. 1). В первом регионе они представлены Ноmalonotus knighti König, во втором - Н. knighti, Trimerus lobatus sp. n. и Dipleura ргаесох sp. n. Эти трилобиты представляют биостратиграфическую зону верхнего интервала седлецкой серии, которая коррелируется с верхним лудлову Великобритании (табл. I). В нижнем девоне Homalonotinae появляются в верхних бостовских слоях Свентокшиских гор и Радом-Люблинского прогиба (фиг. 1). В значительно большем количестве они распространены в нижних цепелёвских слоях, эквивалентных нижнему зигену, причем такие виды как Digonus vialai (Gosselet) и Parahomalonotus forbesi (Roualt) знаменуют близкую палеогеографическую связь территории Польши и Франции в пределах рейнской фации. Значительное развитие Homalonotinae приходится на верхи зигена и эмс (табл. II), в которых за пределами Польши наблюдалось обильное количество видов. Выше цепелёвских слоев на территории Польши распространены преимущественно отложения олдредского типа. Во время новой трансгресси эмского века (Pajchlowa, 1959) на территорию Свентокшиских гор снова проникли трилобиты Digonus gigas (Roemer) вместе с другой фауной. Подсемейство Homalonotinae охватывает семь родов (табл. III), среди которых самым ранним в стратиграфическом смысле является род Trimerus (табл. IV). Объединяемые до сих пор роды: Trimerus с Dipleura и Digonus с Burmeisteria автор рассматривает раздельно. Предполагается, что род Parahomalonotus выводится с рода Digonus посредством таких промежуточных форм как Digonus vialai (Gosselet) и Parahomalonotus forbesi (Rouault). К Homalonotinae относятся трилобиты крупных размеров, элипсоидальной формы, с довольно крепким панцырем. Применяющиеся таксономические критерии, основанные на форме ростра и рострального шва, кажутся недостаточными и поэтому в диагностике подсемейства Homalonotinae следующие признаки: форма цефалона, ширина предглабелярного поля, форма глабелярных лопастей, форма пигидия и глубина его трехсоставной лопасти и сегментаци (табл. V)

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1975
• Tom: 20
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.3-46,fig.,ref.

Twórcy

autor

Tomczykowa E.

• Laboratory Paleozoology, Department of Stratigraphy, Institute Geological, Rakowiecka 4, 00-975 Warsaw, Poland

Bibliografia

• AHLFELD, F. & BRANISA, L. 1960. Geologia de Bolivia. -1-245, La Paz.
• ALBERTI, G. 1970. Trilobiten des jüngeren Siluriums sowie des Unter und Mitteldevons. II. - Abh. Senck. Natur. Ges., 525, 1-233. Frankfurt a.M.
• ALLAN, R. S. 1935. The fauna of the Reefton Beds (Devonian) New Zealand.- N-Z. Geol. Surv. Pal. Bull., 14, 1-72. Wellington.
• ASSELBERGHS, E. 1923. Homalonotus Maillieuxi, espèce nouvelle du Hunsrükien de la Belgique. - Bull. Soc. Belge Géol., 33, 1, 2, 29-32. Bruxelles.
• - 1946. L’Eodevonien des Ardennes et des régions voisines. - Mém. Inst. Géol. Univ. Louvain, 14, 1-598, Louvain.
• BALASHOVA, E. A. 1968. Trilobity skalskogo i borščowskogo gorizontow Podoli.- Silurijsko-devonskaja fauna Podoli. - Izd. Leningr. Univ., 95-123. Leningrad.
• BARROIS, C. 1886. Aperçu sur la constitution géologique de la rade de Brest. - Bull. Soc. Géol. France, (3), 14, 678-707, Paris.
• - PRUVOST, P. & DUBOIS, G. 1920. Description de la Faune Siluro-Devonienne de Lievin. - Mém. Soc. Géol. Nord., 6, (2), 71-225, Lille.
• BERRY, W. B. N. & BOUCOT, A. J. 1972. Correlation of the South American Silurian rocks. - Geol. Soc. Amer., 133, 1-59, Boulder, Colorado.
• CASTELLARO, H. H. 1966. Guida paleontologica Argentina. - I, IV, 43, Buenos Aires.
• CZARNOCKI, J. 1936. Przegląd stratygrafii i paleogeografii dewonu dolnego Gór Świętokrzyskich. - Spraw. P.I.G., 8, 4, 129-200. Warszawa.
• CLARKE, J. M. 1895. As trilobitas do grez de Erere e Maecuru estado do Para, Brazil.- Rev. Mus. Nat. Rio de Janeiro, 10, 1-58, Rio de Janeiro.
• - 1913. Fosseis Devonianos do Parana. - Serv. Geol. Min. Brasil. 1, 1-353, Rio de Janeiro.
• COCKS, L. R. M., HOLLAND, C. H., RICKARDS, R. B. & STRACHAN, I. 1971. Silurian. - J. Geol. Soc., Spec. rep. 127, 103-136. London.
• COOPER, G. A. 1935. Young stages of the Devonian trilobite Dipleura dekayi Green.- J. Paleont., 9, 1, 3-5, Menasha.
• DAHMER, G. 1936. Die Fauna der Siegener Schichten von Unkel. - Jb. Preuss. Geol. Land., 56, 633-671, Berlin.
• - 1937. Die Fauna der Siegener Schichten im Ahrgebiet. - Ibidem, 57, 435-464.
• ERBEN, H. K. & ZAGORA, K. 1967. Devonian of Germany. - Int. Sympos. Devon. System., 1, 53-68, Calgary.
• GILL, E. D. 1949. Palaeozoology and taxonomy of some Australian homalonotid trilobites. - Proc. Roy. Soc. Victoria, 61, 61-72. Melbourne.
• GOSSELET, J., BARROIS, C., LERICHE, M. & CREPIN, A. 1912. Description de la Faune Siluro-Devonienne de Liévin. - Mém. Soc. Géol. Nord, 6, II, 1, 1-64, Lille.
• GREEN, J. 1832. A monograph of the trilobites of North America. -12, 78-83, Philadelphia.
• GÜRICH, G. 1909. Leitfossilien-Devon. - 2., 155-157, Berlin.
• HAAS, W. 1968. Trilobiten aus dem Silur und Devon von Bithynien. (NW-Türkei).- Palaeontographica, 130, A, 60-207, Stuttgart.
• HALL, J. 1852. Descriptions of the organic remains of the Lower Middle division of the New-York System.- Palaeont. New York, 2, 309-310, Albany.
• - 1859. Descriptions and figures of the organic remains of the Lower Helderberg group and the Oriskany sandstone. - Geol. Surv. New York, 3, 1, 352-353, Albany.
• - & CLARKE, J. M. 1888. Trilobites and other Crustacea of the Oriskany, Upper Helderberg, Hamilton, Portage, Chemung, and Catskill groups. - Palaeont. Geol. Surv. New York, 7, 1-42, Albany.
• HOLLAND, С. H., LAWSON, J. D. & WALMSLEY, V. G. 1963. The Silurian rocks of the Ludlow district, Shropshire. - Bull. Brit. Mus. Nat. Hist., 8, 3, 95-171, London.
• KAYSER, E. 1883 (in Koch). Vergleichung der aus fremden Gebieten beschriebenen devonischen Homalonoten mit den rhenischen Species dieser Gattung. - Abh. geol. Spec. Karte Preuss., 4, 2, 72-85, Berlin.
• - 1897. Beiträge zur Kenntnis einiger paläozoischen Faunen Süd-Amerikas. - Zeitschr. Deutsch. Geol. Ges., 49, 274-317. Berlin.
• KEGEL, W. 1913. Der Taunusquarzit von Katzenelnbogen. - Abh. Kon. Preuss. Geol. Landesanst., 76, 1-162, Berlin.
• KIELAN, Z. 1959. Upper Ordovician trilobites from Poland and some related forms from Bohemia and Skandinavia.-Paleont. Pol., 11, 1-198, Warszawa.
• KOCH, C. 1880. Uber das Vorkommen von Homalonotus-Arten in dem rheinischen Unterdevon. - Verh. rhein. naturhist. Ver. Corresp., 37, 132-141, Bonn.
• - 1883. Monographie der Homalonotus-Arten des Rheinischen Unterdevon. - Abh. Geol. Spec. Karte Preuss., 4, 2, 1-71, Berlin.
• KONINCK, DE, L. G. 1876. Notice sur quelques fossiles, recueillis par G. Dewalque dans le système gedinnien de A. Dument. - Ann. Soc. Géol. Belgique, 3, 25-52, Liège.
• KOZŁOWSKI, R. 1923. Faune Dévonienne de Bolivie. - Ann. Paléont., 12, 1-112, Paris. .
• LAKE, P. 1904. The Trilobites of the Bokkeveld Beds. - Ann. South Africa Mus., 4, 4, 9, 201-220, Cape Town.
• LEGRAND, P. 1967. Le dévonien du Sahara Algérien. - Int. Sympos. Devon. System, Calgary, Canada. 1, 245-284. Calgary, Alberta.
• LINDSTRÖM, G. 1885. Förteckning pá Gotlands Siluriska Crustaceér. - Öfv. Kongl. Vetensk. Akad. Förh., 6, 37-100, Stockholm.
• ŁOBANOWSKI, H. 1971. The Lower Devonian in the western part of the Klonów Belt (Holy Cross Mts). - Acta Geol. Pol., 21, 4, 629-687, Warszawa.
• MAILLIEUX, E. 1932. La faune de l’assise de Winenne (Emsien Moyen). - Mém. Mus. R. Hist. Nat. Belgique, 52, 1-102, Bruxelles.
• - 1940. Le Siegenien de l’Ardenne et ses faunes. - Bull. Mus. R. Hist. Nat. Belgique, 16, 5, 1-23, Bruxelles.
• McLEARN, F. H. 1924. Palaeontology of the Silurian Rocks of Arisaig, Nova Scotia. - Geol. Surv. Canada, Mem. 137, 118, 1-179, Ottawa.
• MENDEZ-ALZOLA, R. 1938. Fosiles devónicos del Uruguay. - Bol. Inst. Geol. Uruguay, 24, 1-115, Montevideo.
• MIŁACZEWSKI, L. & ŻELICHOWSKI, A. M. 1970. Wgłębna budowa geologiczna obszaru radomsko-lubelskiego. - Przew. 42 Zjazdu P.T.G., 7-32, Lublin.
• MOBERG, J. C. & GRÖNWALL, K. A. 1909. Om fyledalens Gothlandium. - Lunds Univ. Arsk. N. F., 2, 5, 1-86, Lund.
• MORZADEC, P. 1969. La Dévonien de la Rive Nord de la rivère du Faou (Finistère), étude stratigraphique. Étude des Trilobites. - Bull. Soc. Géol. Min. Bretagne, 1-52. Rennes.
• PAJCHLOWA, M. 1957. Dewon w profilu Grzegorzowice-Skały (The Devonian in the Grzegorzewice-Skały profile, Święty Krzyż Mts.) - Biul. Inst. Geol., 122, 145- 254. Warszawa.
• - 1959. Atlas geologiczny Polski. Zagadnienia stratygraficzno-facjalne. z. 5 - Dewon (Geological atlas of Poland. Stratigraphical-facies problems. 5 - Devonian). - Inst. Geol., Warszawa.
• - 1970. The Devonian. In: Geology оf Poland, 1, 1, 321-370, Warszawa.
• - TOMCZYKOWA, E. & TOMCZYK, H. 1970. Preliminary submission for the regional parastratotype for the Silurian-Devonian boundary in the Holy Cross Mountains in Poland. - Geol. News Letter, 3, 245-250. Haarlem.
• PENEAU, J. 1928. Etudes stratigraphiques et paléontologiques dans le Sud-Est du Massif Armoricain (Synclinal de Saint-Julien-de-Vouvantes). - Bull. Soc. Sc. Nat. Ouest France, 4, 8, 1-300, Nantes.
• - 1934. Contribution à la faune du Dévonien inférieur du Massif Armoricain.- Bull. Soc. Géol. France, 5, 4, 545-561, Paris.
• PILLET, J. 1961. Contribution à l’étude des faunes des trilobites du Zemmour (Mauritanie septentrionale). - Ann. Fac. Univ. Dakar, 6, 94-118, Dakar.
• - 1961. Contribution à l’étude des Homalonotidae (Trilobites) des grès à Dalmanella monnieri (Siegenien inférieur) du Massif Armoricain. - Bull. Soc. Géol. France, 7, 3, 457-462, Paris.
• - 1972. Les trilobites du Dévonien inférieur et du Dévonien moyen du Sud-Est du Massif Armoricain. - Mém. Soc. Étud. Sc. Anjiu, 1, 1-307, Angers.
• PRANTL, F. & PŘIBYL, A. 1948. Roztřideni českych Homalonotidu. (Trilobitae).- Rozpr. II. Tř. Čes. Akad., 58, 9, 1-23. Praha.
• REED. F. R. C. 1918. Notes on the genus Homalonotus. - Geol. Mag. 6, 5, 6, 263-276, 7, 314-327. London.
• RENAUD, A. 1942. Le Dévonien du Synclinorium médian Brest-Laval. - Mém. Soc. Géol. Min. Bretagne, 7, 1, 1-184; 2, 1-385, Rennes.
• RICHTER, R. 1920. Von Bau und Leben der Trilobiten. II. - Senckenbergiana, 2, 23- 43, Frankfurt a.M.
• - & RICHTER, E. 1917. Bemerkungen über das Schnauzenschild (Scutum rostrale) bei Homalonoten. - Centr. Min. Jhr., 5, 114-120.
• -&- 1932. Unterlagen zum Fossilium Catalogue, Trilobitae. VI. - Senckenbergiana, 14, 4/5, 359-371, Frankfurt a.M.
• -&-1954. Die Trilobiten des Ebbe-Sattels und zu vergleichende Arten. - Abh. Senckenberg. Naturf. Ges., 488, 1-76, Frankfurt a.M.
• ROEMER, F. 1870. Ueber die Auffindung devonischer Versteinerungen auf dem Ostabhange des Altvater-Gebirges. - Zeitschr. Deutsch. Geol. Ges., 17, 579-593. Berlin.
• ROUAULT, M. 1855. Notice sur quelques espèces de fossiles du terrain dévonien du nord du département de la Manche. - Bull. Soc. Géol. France, 12, 2, 1040-1045. Paris.
• SALTER, J. W. 1861. On the fossils, from the high Andes. - Quart. J. Geol. Soc., 17, 62-73, London.
• - 1865. A monograph of the British Trilobites. - Palaeontogr. Soc., 2, 103-123. London.
• SAUL, J. M. 1967. Burmeisteria (Digonus) accraensis, a new Homalonotid trilobite from the Devonian of Ghana. - J. Paleont., 41, 5, 1126-1136. Tulsa.
• SDZUY, K. 1957. Bemerkungen zur Familie Homalonotidae. - Senckenbergiana Leth., 38, 5/6, 275-290. Frankfurt a.M.
• - 1959. Homalonotidae. In: Treatise on Invertebrate Paleontology Part O. Arthropode 1, 454-461. Lawrance, Kansas Univ. Pres.
• TCHERNYCHEVA, N. E. 1937. Silurijskie i dewonskije trilobity Mongolii i Tuvy.- Tr. Mong. Kom., 28, 4, 1-32. Moskva-Leningrad.
• THOMAS, I. 1905. Neue Beiträge zur Kenntniss des devonischen Fauna Argentinien. - Zeitschr. Deutsch. Geol. Ges., 57, 233-290. Berlin.
• TOMCZYK, H. 1962. Problem stratygrafii ordowiku i syluru w Polsce w świetle ostatnich badań. (Stratigraphie problems of the Ordovician and Silurian in Poland in the light of the recent studies). - Prace Inst. Geol., 35, 1-134. Warszawa.
• - 1964. Stratygrafia syluru w północno-wschodniej Polsce. (Silurian stratigraphy in Northeastern Poland). - Kwart. Geol., 8, 3, 506-523. Warszawa.
• - 1968. Post-Ludlovian and Pre-Gedinnian deposits in Poland. - Rep. XXIII Int. Geol. Congr. Czechoslovakia, 9, 133-144. Praha.
• - 1970. The Silurian. - In: Geology of Poland, 1, 1, 237-319, Warszawa.
• - PAJCHLOWA, M. & TOMCZYKOWA, E. (in print). - Silurian/Devonian boundary in Poland.
• TOMCZYKOWA, E. 1962. O rodzaju Scotiella Delo z warstw rzepinskich Gór Świętokrzyskich. (On the genus Scotiella Delo (Trilobita) from the Rzepin Beds of the Holy Cross Mts.). - Księga Pam. J. Samsonowicza. Pol. Akad. Nauk, 187- 206. Warszawa.
• - 1970. Silurian Spathacalymene Tillman (Trilobita) of Poland. - Acta Palaeont. Pol., 15, 1, 63-94. Warszawa.
• - 1971. Upper Silurian Trilobites in Poland and their stratigraphic importance. - Mém. B.R.G.M., 73, 431-436. Brest-Paris.
• - 1974. Homalonotinae in Upper Silurian and Lowermost Devonian biostratigraphy and palaeogeography. - Fossils and Strata, 4, Oslo.
• - & TOMCZYK, H. 1970. Marine sedimentation of the Upper Silurian and Lower Devonian in Poland. - Bull. Acad. Pol. Sc., 18, 2, 113-121. Warszawa.
• - & WITWICKA, E. 1974. Stratigraphic correlation of Podlasian deposits on the basis of Ostracodes and Trilobites in the Peri-Baltic area of Poland (Upper Silurian). - Biul. Inst. Geol., 276, 55-84. Warszawa.
• TROMELIN, G. & LEBESCONTE, P. 1876. Observations sur les terrains primaires du Nord du département d’Ille-et-Vilaine et de quelques autres parties du massif breton. - Bull. Soc. Géol. France, 4, 3, 583-623. Paris.
• VERNEUIL, DE E. 1850. Note sur les fossiles dévoniens du district de Sabero (Leon). - Bull. Soc. Géol. France, 2, 7, 155-186. Paris.
• VIËTOR, W. 1919. Der Koblenzquarzit, seine Fauna, Stellung und linksrheinische Verbreitung. - Jhrb. K. Preuss. Geol. Landesanst., 37, 2, 317-476. Berlin.
• WHITTINGTON, H. B. 1965. Platycoryphe, an Ordovician Homalonotid trilobite.- J. Paleont., 39, 3, 487-491. Menasha.
• - 1971. Silurian Calymenid trilobites from the United States, Norway and Sweden. - Palaeontology, 14, 3, 455-477. London.
• WILLIAMS, H. S. & BREGER, C. L. 1916. The fauna of the Chapman sandstone of Maine. - Unit. Stat. Geol. Surv., 89, 1-299. Washington.
• WOLFART, R. 1961. Stratigraphie und Fauna des älteren Paläozoikums (Silur, Devon) in Paraguay. - Geol. Jb., 78, 29-102. Hannover.
• - 1968. Die Trilobiten aus dem Devon Boliviens und ihre Bedeutung für Stratigraphie und Tiergeographie. - Beih. Geol. Jahrb., 74, 5-201. Hannover.
• - 1968. Stratigraphie und Fauna des Ober-Ordoviziums (Caradoc-Ashgill) und Unter-Silurs (Unter Landovery) von Südjordanien. - Geol. Jahrb., 85, 517-564.