EN
Overwintering strategies are important for the survival of resident birds in temperate climates and among the most important are adjustments in roosting behaviour. In cavity roosting birds, previous studies have frequently used contact checks of man-made nest boxes to quantify roost-site occupancy. However, there is a concern that occupancy rate estimated by this method may be biased due to procedural disturbance. In this study, we quantified this potential bias by examining the winter time occupancy of 182 nest boxes in a floodplain forest in the Czech Republic. Nest boxes were checked three times a month from November to February 2007-2010 by three methods with decreasing level of potential disturbance. We obtained 1319 records of roosting birds of three species, with 94% being Great Tits, Parus major. We found a considerable decline in nest box occupancy throughout the winter when using the contact method (capture and handling of the bird), whilst occupancy rates remained constant when using the two non-contact methods (visual inspection of the opened nest box; the inspection by Infra red light mini camera passed through the entrance). The contact method was also associated with lower reuse rate of individual nest boxes. In conclusion, the commonly used direct night checks of nest boxes caused a disturbance to roosting birds and thus can lead to biased conclusions when studying winter time roosting behaviour in birds. More generally, this study demonstrates that using nest boxes may introduce bias in studies conducted during the non-breeding season, similarly as has been demonstrated for studies conducted in the breeding season.
PL
Przy ocenie częstości wykorzystania skrzynek lęgowych przez nocujące dziuplaki w okresie jesienno-zimowym ptaki są najczęściej jednocześnie łapane i obrączkowane. Jednak analiza częstości zajmowania skrzynek z zachowaniem takiej procedury może być obarczona błędem, ponieważ podczas takich kontroli ptaki są płoszone, co z kolei może wpływać na niższe zajmowanie skrzynek w trakcie kolejnych kontroli. Badania miały na celu ocenę, jak sposób kontroli skrzynek wpływa na ich wykorzystywanie przez nocujące w nich dziuplaki w okresie zimy. Prace prowadzono w Czechach, w lesie liściastym, na terenie którego powieszono blisko 200 skrzynek lęgowych tworząc trzy powierzchnie. Na każdej z nich w danym roku stosowano inną metodę kontroli, zmieniając ją pomiędzy powierzchniami w kolejnych latach obserwacji. Zastosowano trzy metody różniące się stopniem niepokojenia nocujących ptaków: 1) standardowa nocna kontrola skrzynki — obejmująca otwarcie skrzynki, świecenie do środka latarką, chwytanie nocującego ptaka, obrączkowanie oraz określanie jego wieku i płci; 2) kontrola skrzynki obejmująca otwarcie skrzynki i świecenie do wnętrza latarką o czerwonym świetle; 3) sprawdzenie wnętrza skrzynki przy pomocy kamery na podczerwień wkładanej przez otwór wejściowy skrzynki. Metoda z wykorzystaniem kamery na podczerwień powinna w założeniu autorów w najmniejszym stopniu powodować niepokojenie ptaków (Tab. 1). W okresie zimowym, między listopadem a lutym 2007-2010 r. skrzynki były sprawdzane 3 razy w miesiącu. Zbierano także dane o temperaturze w nocy, podczas której wykonywano kontrole. Na koniec obserwacji w danym roku łapano ptaki na wszystkich powierzchniach, aby sprawdzić, czy ptaki z powierzchni, na której były łapane podczas kontroli nie przeniosły się do innych skrzynek. W sumie uzyskano 1319 obserwacji nocujących ptaków, najwięcej przy użyciu kamery na podczerwień, najmniej dla metody wiążącej się z łapaniem ptaków. Większość ptaków stanowiły bogatki (94%), w skrzynkach nocowały także kowaliki i modraszki. Stwierdzono, że metoda, w której ptaki są łapane powoduje, że w kolejnych kontrolach coraz mniej skrzynek jest zajmowanych przez nocujące ptaki. W przypadku innych metod wykorzystanie skrzynek było na podobnym poziomie przez całą zimę (Fig. 1, Tab. 2). Nie stwierdzono związku z wykorzystywaniem skrzynek do noclegu a temperaturą nocy (Tab. 2). Wykorzystywanie tych samych skrzynek przez nocujące ptaki także zachodziło rzadziej w przypadku metody związanej z łapaniem ptaków, w porównaniu do innych metod (Fig. 2, Tab. 3). Nie stwierdzono przemieszczania się ptaków schwytanych w trakcie nocnych kontroli na inne powierzchnie. Autorzy konkludują, że dotychczas najczęściej stosowana metoda nocnej kontroli skrzynek lęgowych związana z badaniem nocujących ptaków, podczas której ptaki są łapane, może silnie wpływać na uzyskiwane wyniki.