Calcispongea from the Jurassic of Poland

• Autorzy: Hurcewicz H.

Warianty tytułu

PL

Jurajskie Calcispongea z Polski

RU

Jursie Calcispongea iz Pol'shi

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca niniejsza dotyczy morfologii zewnętrznej mikrostruktury szkieletu, rozwoju i zmienności 37 gatunków z rzędu Pharetronida oraz 2 gatunków z rzędu Thalamida. Opisane gąbki pochodzą przede wszystkim z jury Krakowsko-Wieluńskiej i Kujaw. Zostały one zebrane przez autorkę i uzupełnione materiałami otrzymanymi z Muzeum Zakładu Nauk Geologicznych P.A.N. w Krakowie, od prof. W. Kracha. W większości okazy pochodzą z wapieni Oksfordu górnego (Tabela I). Cały zbadany zespół Calcispongea swym składem rodzajowym i gatunkowym zbliżony jest do raurackiego zespołu Szwajcarii i Anglii południowo wschodniej. Wspólne gatunki z rauraku Szwajcarii to: Corynella quenstedti, C. stellifera, Peronidella cylindrica, P. floriceps, Eudea perforta, Holcospongia glomerata i H. polita. Niektóre rodzaje i gatunki znane są także na terenie ZSRR: (Krym), Czechosłowacji, RFN i Anglii. Zasięg stratygraficzny niektórych gatunków jest ograniczony wyłącznie do oksfordu górnego, np. Corynella quenstedti, Eudea perforata i Peronidella cylindrica. Szerszy pionowy zasięg miały P. pistilliformis, H. polita, znane z keloweju i starszego oksfordu Polski i innych obszarów. Najszerszy zasięg stratygraficzny wykazują Holcospongia glomerata i Lymnorella inclusa, znane zarówno z keloweju jak i oksfordu i kimerydu. Najliczniej w Polsce reprezentowana jest rodzina Lelapiidae, rozwinięta w g. oksfordzie (12 gatunków). Szczególną uwagę zwraca dość duże zróżnicowanie gatunkowe rodzajów Corynella (5 gatunków), Peronidella (9 gatunków), Holcospongia (5 gatunków) oraz Myrmecium (4 gatunki). Dużą zmienność zauważono wśród Corynella quenstedti, którego osobniki różnią się między sobą uformowaniem ścianek. U Eudea perforata i Myrmecium Goldfuss z g. Oksfordu obserwuje się duże zróżnicowanie kształtu od postaci krępych przez wysmukłe do cylindrycznogałązkowych. U M. hemisphaericum występuje pogrubianie się ścianek pomiędzy przewężeniami. W kolonijnym skupieniu osobników tego gatunku przeważają fazy dojrzałe ale młodociane i starcze są również obecne. Osobne zagadnienie w ramach wstępnych badań gąbek wapiennych stanowi analiza zespołu cech pozwalających na wyróżnienie gatunków i rodzajów. Cechy rodzajowe są następujące: sposób wykształcenia systemu wodnego, charakter sieci głównej szkieletu, jej gęstość i kierunek układu pasm. Cechy gatunkowe są następujące: kształt i wymiary osobnika, kształt apeksu, obecność swoistego korteksu, szkieletu dermalnego, ułożenie i wymiary porów i bruzdek. Badania cienkich szlifów, zwłaszcza podłużnego przekroju, ujawniły, że końce promieni spikul przeważnie są ostro zakończone i wyraźnie widoczne w szlifach. Świadczy to, że u tych gąbek za życia pasma szkieletowe były utworzone ze spikul wzajemnie nakładających się promieniami lub sklejonych mezogleą a nie cementem wapiennym. Zwrócono uwagę na obecność spikul ornamentowych obok gładkich (Tekst-fig. 4-5). Szczegółowe badania mikrostruktury w dobrze zachowanych okazach stały się podstawą przeklasyfikowania niektórych rodzajów. Rodzaj Corynella, ze względu na skład i rozmieszczenie spikul, podobne do rodzaju Lelapia, został zaliczony zgodnie z Laubenfelsem do Lelapiidae. Autor sądzi, że Enaulofungia i Holcospongia są to dwa odrębne rodzaje prawie homomorficznej postaci różniące się składem spikulacji i budową szkieletu.

EN

Thirty seven species of Calcispongea are described from the Middle and Upper Jurassic of Poland; 35 of them represent the order Pharetronida Zittel and the remaining two - the order Thalamida Laubenfels. The analyses performed involved microstructure and spicular composition in parenchymal and cortical skeletons, external morphology, and structure of water system.

RU

Настоящая работа посвящена морфологии внешней микроструктуры скелета и эволюции 37 видов отряда Pharetronida и 2 видов отряда Thalamida. Описание губки были собраны автором главным образом на площади Краковско-Велюньской Юры и в Куявии и дополнены материалами, полученными от проф. В. Краха из Музея Института Геологических Наук П.А.Н. в Кракове. Подавляющее число экземпляров добыто из известняков верхнего oксфорда (табл. 1) Весь изученный комплекс Calcispongea по своему родовому и видовому составу сходен с роракским сообществом Швейцарии и Юго-Восточной Англии. К общим видам с рораком Швейцарии относятся: Corynella quenstedti, С. stellifera, Peronidella cylindrica, P. floriceps, Eudea perforata, Holcospongia glomerata, H. polita. Некоторые роды и виды встречаются в Крыму (СССР), Чехословакии, Германии и Англии. Стратиграфическое распространение некоторых видов четко ограничено верхним oксфордом. К таким видам относятся, например, Corynella quenstedti, Eudea perforata и Peronidella cylindrica. Более широким интервалом вертикального распространения характеризуются Р. pistilliformis и Н. polita, встречающиеся в келловее с нижнем oксфорде Польши и других стран. Самым широким интервалом стратиграфического распространения обладают Holcospongia glomerata и Lymnorella inclusa, наблюдающиеся в келловее, oксфорде и кимеридже. Наиболее разнообразным составом на территории Польши отличается семейство Lelapiidae, представленное в верхнем oксфорде (12 видов). Следует отметить довольно разнообразный видовой состав родов Corynella (5 видов), Peronidella (9 видов), Holcospongia (5 видов) и Myrmecium (4 вида). Большие различия наблюдались среди Corynella quenstedti особи которых отличаются друг от друга строением стенок. Eudea perforata и Myrmecium Goldfuss из верхнего oксфорда характеризуются весьма разнообразными формами - утолщенными, вытянутыми, ветвисто-цилиндрическими и др. У М. hemisphaericum наблюдается утолщение стенок между пережимами. В колониальном скоплении особей этого вида преобладают зрелые фазы, однако присутствуют также юные и старческие стадии. Отдельный вопрос в предварительном изучении известковых губок престав-лял анализ комплекса характерных признаков, позволявших определять виды и роды. К родовым признакам относятся следующие: вид строения ирригационной системы, характер главной системы скелета, густота системы, ориентировка полос. Видовые признаки следуюище: форма и величина особи, форма апекса, наличие своеобразного кортекса, дермального скелета, расположение и размеры пор и бороздок. В прозрачных шлифах, особенно продольного сечения, наблюдалось, что лучи спикул обладают четко выраженными заостренными концами. Отсюда следует, что при жизни этих губок скелетные полосы состояли из спикул, перекрывающих друг друга лучами, или склеенных мезоглеей, но не известковым цементом. Наряду с гладкими спикулами наблюдались орнаментные спикулы (фиг. 4-5). Детальное изучение микроструктуры особей с хорошей сохранностью дало основу для изменения классификации некоторых родов. Род Corynella на основании состава и расположения спикул, сходных с родом Lelapia, был зачислен к Lelapiidae, согласно взгляду Лаубенфельса. Автор предполагает, что Enaulofungia и Holcospongia представляют два разных рода почти гомоморфного вида, отличающиеся составом спикул и строением скелета.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1975
• Tom: 20
• Numer: 2
• Opis fizyczny: p.223-291,fig.,ref.

Twórcy

autor

Hurcewicz H.

• Department of Paleontology, Polish Academy of Sciences, Al.Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warsaw, Poland

Bibliografia

• BUKOWY, S. 1956. Geologia obszaru pomiędzy Krakowem a Korzkwią. - Bull. Inst. Geol., 108, 17-19, Warszawa.
• BURTON, M. 1963. A Revision of the Calcification of the Calcareous Sponges. - Brit. Mus. Nat. Hist., 1-693, London.
• CZEKALSKA, A. 1961. Budowa geologiczna niziny Wielkopolskiej. Formacje przed-trzeciorzędowe.- Wyd. Nauk. Uniw. im A. Mickiewicza, 1-55, Poznań.
• DEMBOWSKA, J. 1962. Terrygeniczne facje argowu i rauraku w północnej Polsce.- Księga pamiątkowa ku czci J. Samsonowicza, p. 313-320, Warszawa.
• DIECI, G., ANTONACCI, A. & ZARDINI, R. 1968. Le Spugne Cassiane (Trias Mediosuperiore) della regione dolomitica attorne a Cortina D’Ampezzo. - Boll. Soc. Paleont. Italiana, 7, 2, 1-63, Modena.
• DENDY, A. & ROW, H. 1913. The classification and phytogeny of the calcareous sponges, with a reference list of all the described species, systematically arranged.- Proc. Zool. Soc., 704-813, London.
• DUNIKOWSKI, E. 1883. Die Pharetronen aus dem cenoman von Essen und systematische Stellung der Pharetronen. - Palaeontographica, 29, 282-298, Cassel.
• FROMENTEL, E. 1839. Introduction à l’étude des sponges fossiles. - Mém. Soc. Linn. Normandie, 11, 1-50, Caen.
• GOLDFUSS, G. A. 1826-33. Petrefacta Germaniae, 1, Düsseldorf.
• HAECKEL, G. E. 1872. Die Kalkschwämme, Eine Monographie.
• HINDE, J. J. 1883. Catalogue of the fossil Sponges of the British Museum 1-348, London.
• - 1884. On Fossil Calcisponges from the Well-boring at Richmond. - Quart. Journ. Geol. Soc., 40, 5, 778-783, London.
• - 1889. On a true Leuconid Calcisponge spicules in the upper Chalc Surrey.- Ann. Mag. Natur. Hist. (6)., 4, 352-358, London.
• - 1893. A monograph of the British fossil sponges. - Palaeontograph. Soc., 1-254, London.
• HURCEWICZ, H. 1960. Porosphaera z górnej kredy okolic Krakowa. - Acta Paleont. Pol., 5, 4, 435-449, Warszawa.
• - 1966. Siliceous Sponges from the Upper Cretaceous of Poland Part I. Tetraxonia - Ibidem, 11, 1, 15-130.
• - 1968. Siliceous Sponges from the Upper Cretaceous of Poland Part II. - Monaxonia and Triaxonia. - Ibidem, 13, 1, 3-96.
• - 1972. Eudea Lamouroux (Calcisponega) z oksfordu w Polsce. - Ibidem, 17, 2, 253-261.
• KOLTUN, W. M. 1968. Gubki. In: L. A. Zenkevitch (ed.), Žizn životnych bezpozwonočnych, 182-220, Moskva.
• LAUBENFELS, M. W. 1955. Porifera. In: R. C. Moore (ed.), Treatise on Invertebrate Paleontology, Part E 21-122, Lawrense Kansas, USA.
• MALINOWSKA, L. 1965. Bioherma gąbkowa newizu w okolicy Ćmielowa. - Bull. Inst. Geol., 192, 57-96, Warszawa.
• - 1967. Biostratygrafia osadów dolnego i górnego oksfordu Obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. - Ibidem, 209, 3, 53-112, Warszawa.
• OPPLIGER, F. 1907. Spongien aus dem Argovien I-Birmenstorferschichten des Depertament du Jura. - Abh. Schweiz, paläont. Gesel., 36, 1-16, Zürich.
• - 1929. Die Kalkschwämme des schweizerischen Jura. - Ibidem, 48, 1-31, Zürich.
• РОČТА, P. 1885. Beiträge zur Kenntniss der Spongien der Böhmischen Kreideformation, III, Abt. - Tetractinellidae, Monactinellidae, Calcispongiae..., - Abh. K. böhm. Ges. Wiss., 7, 1, 17-30, Praha,
• QUENSTEDT, F. A. 1852, Handbuch der Petrefactenkunde.
• - 1858. Der Jura-Atlas zum Jura, Spongien, 666-700, Tübigen.
• - 1876-78. Petrefaktenkunde Deutschlands, 1, 5, (Schwämme).
• - 1885. Handbuch der Petrefaktenkunde, 1-2, Tübigen.
• RAUFF, H. 1893-4. Palaeospongiologie. - Palaeontographica, 40, 1, 1-342, Stuttgart.
• - 1914. Barroisia und Pharetronenfrage. - Palaeont. Ztschr., 1, 75-144, Berlin.
• - 1938. Uber einige Kalkschwämme aus der Trias der peruanischen Kordillere nebst einem Anhang über Stellispongia und ihre Arten. - Palaeont. Ztschr., 20, 177-214, Berlin.
• REID, R. E. H. 1967. Spicules in the skeleton of Tremacystia d’Orbigny - Nature, 215, 875-876, London.
• - 1968. Bathymetric distributions of Calcarea and Hexactinellida in the present and the past. - Geol. Mag., 105, 6, 546-559, London.
• REUSS, A. E. 1867. Die Bryozoen, Anthozoen und Spongarien des braunen Jura von Balin bei Krakau. - Denn. k. Akad. Wiess, 27, 17-26, Wien.
• RIETSCHEL, S. 1968. Die Octoctinellida und ihnen verwandte Gruppen paläozoischer Kalkschwämme (Porifera Calcarea). - Palaeont. Ztschr. 42, 1-2, 13-32, Stuttgart.
• ROEMER, F. A. 1839. Die Versteinerungen des norddeutschen Oolithen-Gebirges, Hannover.
• - 1880. Letaea geognostica. 1-324, Stuttgart.
• RONIEWICZ, E. & RONIEWICZ, P. 1971. Upper Jurassic coral assemblages of the Polish Uplands. - Acta Geol. Pol., 21, 3, 399-423, Warszawa.
• RÓŻYCKI, S. ZB. 1953. Górny dogger i dolny malm Jury Krakowsko-Częstochowskiej. - Prace Inst. Geol., 393, 1-413, Warszawa.
• SCHEMJAKIN, P. N. 1965. Gubki “gubkovogo gorizonta” i jego stratigrafičeskoe položenie w jugo-zapadnom Krymu. Autoref. Min. Prosvešč. RSFSR, 1-22, Leningrad.
• SEILACHER, A. 1961. Die Sphinctozoa, eine Gruppe Fossiler Kalkschwämme - Аbh. Akad. Wiss. Literat. Mainz Mathem. Naturwiss., 10, 721-790, Wiesbaden.
• SIEMIRADZKI, J. 1913. Gąbczaki jurajskie ziem Polskich. Paleontologia Ziem Polskich, 1, 1-50, Warszawa.
• ŠIRKOVÁ, A. 1938. Die Schwämme aus dem Kopřivnicer Tithon in Mähren - Bull. Int. Acad. Sci. Bohême, 1-11, Praha.
• SIEWNIAK, A. 1967. Stratygrafia i sedymentaeja jury między Krakowem a Skałą. - Bull. I. G., 204, 97-122, Warszawa.
• STEINMANN, G. 1882. Pharetronen - Studien. - N. Jb. Mineral., 2, 139-191, Stuttgart.
• - 1913. Pharetronen. In: F. Toula, Die Kalke vom Jägerhause Unweiss Baden (Rauchstall brunnengraben) mit nordalpiner St. Cassianer Fauna. - Jb. K. K. geol., 63, 86-89, Wien.
• THURMANN, J. & ETALLON A. 1861-64. Lethaea Bruntrutana ou études paléontologique et stratigraphique sur le Jura Bernois, 1-500, Zürich.
• VACELET, J. 1964. Étude monographique de l’Éponge calcaire Pharetronide de Mediterranne, Petrobiona massiliana. Les Pharetronides actuelles fossiles. - Thèses Fac. Sci. Univer. Marseille, 133, 1-125, Marseille.
• - 1967. Quelques Éponges Pharetronides et “silicocalcaires” de grottes sousmarines obsures. - Bull. Rec. Trav. St. Mar., 42, 58, 120-131, Marseille.
• - 1967. Descriptions d’Eponges Pharetronides actuells des tunnels obscure sous-recifaux de Tuelear (Madagascar). - Rec. Trav. St. Mar. End., (sér. suppl.), 6, 37-62, Marseille.
• WAGNER, W. 1964a. Zum Skelettbau oberjurassischer Kalkschwämme. - Mitt. Bayer. Staatssamml. Palaont. hist. Geol., 4, 13-21, München.
• - 1964b. Kalkschwämme aus dem Korallenkalk des oberen Malm von Laisacker a.d. Donau. - Ibidem, 23-36.
• WELTER, W. 1911. Die Pharetronen aus dem Essener Grünsand. - Verh. natur. hist. Mer. Reinl. Westf., 67, 1-82, Bonn.
• WISNIEWSKA-ZELICHOWSKA, M. 1971. Fauna bioherm jurajskich w Rudnikach pod Częstochową. - Biul. I. G., 11, 243, 5-77, Warszawa.
• WIŚNIOWSKI, T. 1889. Nowy przyczynek do znajomości górno-jurajskich Monactinellidów i Tetraktinellidów. - Kosmos, 14, 7-8, Warszawa.
• WIERZBOWSKI, A. 1966. Górny oksford i dolny kimeryd Wyżyny Wieluńskiej - Acta Geol. Pol., 16, 2, 127-200, Warszawa.
• - 1970. Znaczenie brachiopodów z nadrodziny Rhynchonellacea w stratygrafii osadów górno-jurajskich Polski. - Ibidem, 20, 1, 92-99, Warszawa.
• ZEISE, О. 1897. Die Spongien der Stramberger Schichten. - Paläont. Mitt. Mus. k. bayer. Statt., 3, 289-342, Stuttgart.
• ZIEGLER, В. 1964. Bewuchs auf Spongien. - Palaeont. Ztschr., 38,1-2, 88-97, Stuttgart
• - 1964. Die cortex der fossilen Pharetronen (Kalkschwämme). - Ecl. Geol. Helvetiae, 57, 2, 803-822, Basel.
• - 1965. Die Variabilität bei Pharetronen (Kalkschwämme). - Palaeont. Ztschr., 39, 1-2, 106-110, Stuttgart.
• - & RIETSCHEL, S. 1969. Phylogenetic relationships of fossil Calcispongea. - Symp. Zool. Soc., 25, 4, 23-24, London.
• ZITTEL, K. 1876-78-80. Handbuch der Palaeontologie, 1, München.
• - 1880. Studien über fossile Spongien. Tetractinellidae und Calcispongie. - Abh. Kgl. bayer. Akad. Wiess., 13, 2, 1-48. München.
• ZHURAVLEVA I. T. 1962. In: B. S. Sokolov (ed.) - Osnovy paleontologii. 13-16, Moskva.