PL
Praca niniejsza dotyczy morfologii zewnętrznej mikrostruktury szkieletu, rozwoju i zmienności 37 gatunków z rzędu Pharetronida oraz 2 gatunków z rzędu Thalamida. Opisane gąbki pochodzą przede wszystkim z jury Krakowsko-Wieluńskiej i Kujaw. Zostały one zebrane przez autorkę i uzupełnione materiałami otrzymanymi z Muzeum Zakładu Nauk Geologicznych P.A.N. w Krakowie, od prof. W. Kracha. W większości okazy pochodzą z wapieni Oksfordu górnego (Tabela I). Cały zbadany zespół Calcispongea swym składem rodzajowym i gatunkowym zbliżony jest do raurackiego zespołu Szwajcarii i Anglii południowo wschodniej. Wspólne gatunki z rauraku Szwajcarii to: Corynella quenstedti, C. stellifera, Peronidella cylindrica, P. floriceps, Eudea perforta, Holcospongia glomerata i H. polita. Niektóre rodzaje i gatunki znane są także na terenie ZSRR: (Krym), Czechosłowacji, RFN i Anglii. Zasięg stratygraficzny niektórych gatunków jest ograniczony wyłącznie do oksfordu górnego, np. Corynella quenstedti, Eudea perforata i Peronidella cylindrica. Szerszy pionowy zasięg miały P. pistilliformis, H. polita, znane z keloweju i starszego oksfordu Polski i innych obszarów. Najszerszy zasięg stratygraficzny wykazują Holcospongia glomerata i Lymnorella inclusa, znane zarówno z keloweju jak i oksfordu i kimerydu. Najliczniej w Polsce reprezentowana jest rodzina Lelapiidae, rozwinięta w g. oksfordzie (12 gatunków). Szczególną uwagę zwraca dość duże zróżnicowanie gatunkowe rodzajów Corynella (5 gatunków), Peronidella (9 gatunków), Holcospongia (5 gatunków) oraz Myrmecium (4 gatunki). Dużą zmienność zauważono wśród Corynella quenstedti, którego osobniki różnią się między sobą uformowaniem ścianek. U Eudea perforata i Myrmecium Goldfuss z g. Oksfordu obserwuje się duże zróżnicowanie kształtu od postaci krępych przez wysmukłe do cylindrycznogałązkowych. U M. hemisphaericum występuje pogrubianie się ścianek pomiędzy przewężeniami. W kolonijnym skupieniu osobników tego gatunku przeważają fazy dojrzałe ale młodociane i starcze są również obecne. Osobne zagadnienie w ramach wstępnych badań gąbek wapiennych stanowi analiza zespołu cech pozwalających na wyróżnienie gatunków i rodzajów. Cechy rodzajowe są następujące: sposób wykształcenia systemu wodnego, charakter sieci głównej szkieletu, jej gęstość i kierunek układu pasm. Cechy gatunkowe są następujące: kształt i wymiary osobnika, kształt apeksu, obecność swoistego korteksu, szkieletu dermalnego, ułożenie i wymiary porów i bruzdek. Badania cienkich szlifów, zwłaszcza podłużnego przekroju, ujawniły, że końce promieni spikul przeważnie są ostro zakończone i wyraźnie widoczne w szlifach. Świadczy to, że u tych gąbek za życia pasma szkieletowe były utworzone ze spikul wzajemnie nakładających się promieniami lub sklejonych mezogleą a nie cementem wapiennym. Zwrócono uwagę na obecność spikul ornamentowych obok gładkich (Tekst-fig. 4-5). Szczegółowe badania mikrostruktury w dobrze zachowanych okazach stały się podstawą przeklasyfikowania niektórych rodzajów. Rodzaj Corynella, ze względu na skład i rozmieszczenie spikul, podobne do rodzaju Lelapia, został zaliczony zgodnie z Laubenfelsem do Lelapiidae. Autor sądzi, że Enaulofungia i Holcospongia są to dwa odrębne rodzaje prawie homomorficznej postaci różniące się składem spikulacji i budową szkieletu.
EN
Thirty seven species of Calcispongea are described from the Middle and Upper Jurassic of Poland; 35 of them represent the order Pharetronida Zittel and the remaining two - the order Thalamida Laubenfels. The analyses performed involved microstructure and spicular composition in parenchymal and cortical skeletons, external morphology, and structure of water system.
RU
Настоящая работа посвящена морфологии внешней микроструктуры скелета и эволюции 37 видов отряда Pharetronida и 2 видов отряда Thalamida. Описание губки были собраны автором главным образом на площади Краковско-Велюньской Юры и в Куявии и дополнены материалами, полученными от проф. В. Краха из Музея Института Геологических Наук П.А.Н. в Кракове. Подавляющее число экземпляров добыто из известняков верхнего oксфорда (табл. 1) Весь изученный комплекс Calcispongea по своему родовому и видовому составу сходен с роракским сообществом Швейцарии и Юго-Восточной Англии. К общим видам с рораком Швейцарии относятся: Corynella quenstedti, С. stellifera, Peronidella cylindrica, P. floriceps, Eudea perforata, Holcospongia glomerata, H. polita. Некоторые роды и виды встречаются в Крыму (СССР), Чехословакии, Германии и Англии. Стратиграфическое распространение некоторых видов четко ограничено верхним oксфордом. К таким видам относятся, например, Corynella quenstedti, Eudea perforata и Peronidella cylindrica. Более широким интервалом вертикального распространения характеризуются Р. pistilliformis и Н. polita, встречающиеся в келловее с нижнем oксфорде Польши и других стран. Самым широким интервалом стратиграфического распространения обладают Holcospongia glomerata и Lymnorella inclusa, наблюдающиеся в келловее, oксфорде и кимеридже. Наиболее разнообразным составом на территории Польши отличается семейство Lelapiidae, представленное в верхнем oксфорде (12 видов). Следует отметить довольно разнообразный видовой состав родов Corynella (5 видов), Peronidella (9 видов), Holcospongia (5 видов) и Myrmecium (4 вида). Большие различия наблюдались среди Corynella quenstedti особи которых отличаются друг от друга строением стенок. Eudea perforata и Myrmecium Goldfuss из верхнего oксфорда характеризуются весьма разнообразными формами - утолщенными, вытянутыми, ветвисто-цилиндрическими и др. У М. hemisphaericum наблюдается утолщение стенок между пережимами. В колониальном скоплении особей этого вида преобладают зрелые фазы, однако присутствуют также юные и старческие стадии. Отдельный вопрос в предварительном изучении известковых губок престав-лял анализ комплекса характерных признаков, позволявших определять виды и роды. К родовым признакам относятся следующие: вид строения ирригационной системы, характер главной системы скелета, густота системы, ориентировка полос. Видовые признаки следуюище: форма и величина особи, форма апекса, наличие своеобразного кортекса, дермального скелета, расположение и размеры пор и бороздок. В прозрачных шлифах, особенно продольного сечения, наблюдалось, что лучи спикул обладают четко выраженными заостренными концами. Отсюда следует, что при жизни этих губок скелетные полосы состояли из спикул, перекрывающих друг друга лучами, или склеенных мезоглеей, но не известковым цементом. Наряду с гладкими спикулами наблюдались орнаментные спикулы (фиг. 4-5). Детальное изучение микроструктуры особей с хорошей сохранностью дало основу для изменения классификации некоторых родов. Род Corynella на основании состава и расположения спикул, сходных с родом Lelapia, был зачислен к Lelapiidae, согласно взгляду Лаубенфельса. Автор предполагает, что Enaulofungia и Holcospongia представляют два разных рода почти гомоморфного вида, отличающиеся составом спикул и строением скелета.