Celem opracowania było wykazanie głównych przyczyn ograniczania lub zaniechania produkcji rolniczej w gospodarstwach rolniczych na terenie województwa świętokrzyskiego. Przeprowadzone rozważania wsparte badaniami ankietowymi potwierdzają konieczność traktowania gospodarstw rolniczych w południowo-wschodniej Polsce jako gospodarstw socjalnych. Proces integracji europejskiej i możliwość korzystania z instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej wymuszają przeobrażenia w tych gospodarstwach, jednak większość z nich w dalszym ciągu będzie pełniła swoje dotychczasowe funkcje.
Omówiono przyczyny obserwowanego w województwie mazowieckim zjawiska ograniczenia produkcji rolniczej. Ma ono związek z niską konkurencyjnością rolnictwa, które przegrywa walkę o podstawowe zasoby: ziemię i silę roboczą. Uzyskane wyniki świadczą, że na kondycję rolnictwa wpływają również czynniki o charakterze społecznym, a głównie poziom usług zbiorowych świadczonych przez jednostki samorządu terytorialnego.
The paper addresses issues of the economic decline of farms in the mountain and submountain areas. The main objective of the work was to present opinions of users of farms reducing production concerning the way of future use of land resources at their disposal and the influence of the European integration process on their farm economic situation. The conducted analyses show a considerably advanced processes of economic decline in the investigated farms. In the perspective of a few years more than half of them will most probably lose their agricultural status, whereas the other will assume or stabilize their character of supplementary farms, where incomes derived from farming will actually provide only additional and generally small part of family income. Respondents’ opinions on the influence of the European integration on their farms are diversified, but they only rarely see a chance for their farms’ development, which results mainly from the acreage and character of the analyzed subjects.