Wybór formy organizacyjno-prawnej dotychczasowej działalności gospodarczej, prowadzonej w gminach w nowych warunkach ustrojowych i gospodarczych, nastręcza w praktyce wiele problemów. Z uwagi na fakt, iż ustawa samorządowa nie precyzuje kryteriów wyboru gmina ma swobodę wybory zarówno formy publicznej, jak i cywilnej. Dowolność formalna w tym zakresie nie oznacza faktycznych możliwości, bowiem forma działalności gospodarczej gminy jest determinowana konkretnymi warunkami. Aby ustalić optymalną formę organizacyjno-prawną działalności gospodarczej gmin, zaproponowane zostały kryteria, którymi należałoby się kierować: 1) cel działalności społeczno-ekonomicznej; 2) ochrona interesów odbiorców; 3) ochrona interesów jednostki gospodarczej.
W opracowaniu przedstawiono zależności między zmianą formy organizacyjno-prawnej a wielkościami zasobów i efektów nowo powstałych przedsiębiorstw wykazane na podstawie badań gospodarstw wielkoobszarowych prowadzonych w latach 1995-2002. Zarówno w nowo powstających przedsiębiorstwach sprywatyzowanych, jak i dzierżawionych przez różne podmioty obserwowano podobne tendencje, chociaż ze zróżnicowanym nasileniem.