W artykule przedstawiono zróżnicowanie wsparcia unijnego z funduszy strukturalnych, w powiązaniu z rozwojem lokalnym. Omówiono wyniki badań ankietowych przeprowadzonych w 2007 roku w dwóch grupach gmin wiejskich i miejsko-wiejskich województwa mazowieckiego, wybranych ze wzglądu na poziom rozwoju wyrażony syntetycznym wskaźnikiem rozwoju. Analizie poddano realizowane w 117 urzędach gmin projekty w ramach programów operacyjnych w okresie programowania 2004-2006. Ponad 70% badanych gmin w obydwu grupach korzysta z funduszy strukturalnych. Dominują projekty realizowane w ramach ZPORR. Środki finansowe skierowane są przede wszystkim na budowę bądź modernizację infrastruktury technicznej. Analiza sposobów przeznaczenia środków w badanych gminach pozwala stwierdzić, że taka forma wsparcia finansowego ma istotne znaczenie w procesie rozwoju lokalnego i w dłuższej perspektywie ma szansę przyczynić się do wyrównania dysproporcji rozwojowych na szczeblu lokalnym.
Przeanalizowano determinanty decyzji oraz działań władz samorządowych dotyczące rozwoju lokalnego. Zaprezentowano wyniki badań ankietowych przeprowadzonych w 2007 roku w wybranych gminach wiejskich i miejsko-wiejskich województwa mazowieckiego. Dokonano podziału gmin ze względu na poziom ich rozwoju, wykorzystując syntetyczny wskaźnik rozwoju.
W warunkach państwa demokratycznego procesowi wydatkowania publicznych pieniędzy towarzyszy duże zainteresowanie wśród społeczności lokalnych. Mieszkańcy gmin mogą obserwować i oceniać na bieżąco gospodarowanie „publicznym groszem", a za pośrednictwem swoich przedstawicieli wpływać na proces gromadzenia i wydatkowania publicznych pieniędzy. W celu oceny stanu finansów danej jednostki samorządu terytorialnego przydatna jest znajomość wskaźników finansowych oraz ich prawidłowa interpretacja.
Teoria jasno określa cel funkcjonowania samorządu terytorialnego jako gospodarza terenu. W rzeczywistości działania zmierzające do realizacji celu podlegają społecznej ocenie. Gminy wiejskie (stanowiące w Polsce 64,8% gmin) znajdują się wśród najwięcej inwestujących gmin, co pokazuje ranking Centrum Badań Regionalnych. W opracowaniu przedstawiono konkurencyjność jednostek samorządu terytorialnego z teoretycznego punktu widzenia. Zaprezentowano również kryteria rankingu i przy użyciu podstawowych miar statystycznych dokonano oceny działalności inwestycyjnej samorządów wiejskich w przekroju wojewódzkim.
Omówiono finansowe aspekty działalności samorządów gminnych na podstawie wyników badań ankietowych przeprowadzonych w 2007 roku w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich województwa mazowieckiego. Analizie poddano realizowane w 93 gminach projekty w ramach programów operacyjnych w latach 2004-2006. W opracowaniu uwzględniono podział gmin ze względu na poziom rozwoju, wykorzystując syntetyczny wskaźnik rozwoju.
Przedstawiono studium przypadku powiatu grójeckiego, którego tematem jest pozyskiwanie środków finansowych z funduszy strukturalnych. Scharakteryzowano absorpcję środków z funduszy strukturalnych w okresie programowania 2004-2006 oraz określono bariery, jakie wystąpiły zarówno na etapie przygotowywania wniosków oraz podczas realizacji projektów. Wnioski sformułowane na podstawie bieżących doświadczeń mogą być wykorzystane w przyszłości i przyczynić się do efektywniejszego korzystania ze środków strukturalnych przez powiaty.
Scharakteryzowano kwestie kadrowo-organizacyjne w jednostkach samorządu terytorialnego z punktu widzenia procesu aplikowania o środki finansowe w ramach funduszy strukturalnych. Przedstawiono czynniki, decydujące o powstawaniu pomysłów na projekty i inwestycje, współfinansowane ze środków unijnych w okresie programowania 2004-2006. Dokonano analizy porównawczej organizacji pracy w jednostkach terytorialnych różnego szczebla w starostwach powiatowych i w urzędach gmin.