Metodyka prowadzenia monitoringu stanu hydromorfologicznego polskich rzek

• Autorzy: Ilnicki P. , Gorecki K. , Grzybowski M. , Krzeminska A. , Lewandowski P. , Sojka M.

Warianty tytułu

EN

Monitoring and assessment of hydromorphological elements in Polish rivers

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono podstawowe założenia nowej metodyki MHR (Monitoring Hydromorfologiczny Rzek), która spełnia zalecenia Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60 oraz normy europejskiej PN-EN 14 614. Metodyka ta uwzględnia również kompatybilność z wymogami dyrektyw dotyczących raportowania, systemów informacyjnych, jak i rozporządzeń Ministra Środowiska. W trakcie tworzenia metodyki MHR bazowano na doświadczeniach zebranych w ostatnich 25 latach w krajach środkowej Europy przy badaniu warunków hydromorfologicznych rzek, przy czym oparto się na dotychczasowych pracach zmierzających do wdrażania w Polsce Ramowej Dyrektywy Wodnej. MHR przewiduje dokonanie oceny warunków hydromorfologicznych w systemie, hierarchicznym, umożliwiając tym samym określenie liczbowej wartości współczynnika jakości ekologicznej. Podstawę systemu stanowią cztery elementy: reżim hydrologiczny, ciągłość rzeki, morfologia koryta i dolina zalewowa. Każdy element jest charakteryzowany przez kilka wskaźników, a te przez wybrane atrybuty. Taka forma oceny wskaźników i elementów pozwala na określenie parametru powodującego nieuzyskanie dobrego stanu lub potencjału ekologicznego. Ocenę jednolitej części wód powierzchniowych uzyskuje się poprzez ocenę średnią z poszczególnych elementów. Zaproponowana metoda ma swoje oparcie na istniejących mapach topograficznych, ortofotomapach, danych IMGW oraz na danych od administratorów cieków. Z założenia badania terenowe powinny obejmować co najmniej 10% długości badanej jednolitej części wód. Stwierdzona znaczna zmienność badanych wskaźników wzdłuż biegu rzek wskazuje na konieczność objęcia monitoringiem całej wydzielonej jednolitej części wód powierzchniowych. Nieracjonalne jest ograniczenie się wyłącznie do wybranych krótkich odcinków rzeki lub ustanowionych punktów pomiarowo kontrolnych monitoringu fizykochemicznego wody rzecznej, zaś stosowanie zasady analogu może prowadzić do błędnych wyników. Ponieważ w licznych jednolitych częściach wód połączono cieki główne i ich drobne dopływy, racjonalne jest badanie jedynie głównego cieku, co ogranicza zakres monitoringu do około 75 000 km polskich rzek.

EN

The main ideas of a new MHR method for hydromorphological river survey and assessment were presented. It is a combination of the substance of the Water Framework Directive 2000/60 and the European standard EN 14614. It takes into account the existing polish data basis, regulations from the Minister of Environment, the Inspire and Reporting directives and the existing experience completed in the Central European countries by the monotoring and assessment of hydromorphological elements in the last 25 years. The method is strength on the works done in Poland for the implementation of the Water Framework Directive. The hydromorphological river assessment uses a hierarchic system which allows for the calculation of the ecological quality index. The system’s basis is built by four elements: hydrological regime, river continuity, river morphology and the valley. Every element is described by some parameters and these by selected attributes. The separately calculated ecological quality index of elements and parameters allows to discover why the good ecological status was not obtained. The average index for all elements is the index of the water body. The investigations are based on existing topographical and orthophoto maps, data basis of the Institute for Meteorology and Water Management and the river authorities. Field investigations would be done on minimum 10% of the investigated water body length. A large variability of parameters and attributes along the river bed in investigated rivers show the absolute necessity to include the full water body into the monitoring. Investigations only on a short sections or station points of the water quality monitoring were wrong and the way of analogy of water bodies leads to false results. Because in many water bodies the main stream and their small tributaries are connected, it is rational to concentrate investigations only on the main river. In this way the monitoring include about 75 000 km of polish rivers.

Słowa kluczowe

PL

Polska; Ramowa Dyrektywa Wodna; rzeki; stan hydromorfologiczny; metodyka oceny; metoda MHR; rezim hydrologiczny; ciaglosc cieku; morfologia koryt; doliny zalewowe

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2010
• Numer: 09
• Opis fizyczny: s.101-111,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Ilnicki P.

• Katedra Ochrony Środwoiska Przyrodniczego, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul.Dąbrowskiego 159, 60-594 Poznań

autor

Gorecki K.

autor

Grzybowski M.

autor

Krzeminska A.

autor

Lewandowski P.

autor

Sojka M.

Bibliografia

• Atlas hydrologiczny Polski. (red.) J. Stachy, IMGW. Wyd. Geologiczne, Warszawa 1987.
• Atlas podziału hydrograficznego Polski. (red.) H. Czarnecka, Seria Atlasy i Monografie IMGW. Warszawa, 2005, s. 200.
• Błachuta J., Jarząbek A., Kokoszka R., Sarna S. Weryfikacja wskaźników dla przeprowadzenia oceny stanu ilościowego i morfologicznego jednolitych części wód powierzchniowych wrazze zmianą ich wartości progowych dla uściślenia wstępnego wyznaczenia silnie zmienionychczęści wód. KZGW Warszawa 2006, 1–171.
• Common Implementation Strategy (CIS) for the Water Framework Directive (WFD) 2000/60/EC [online] http://circa.europa.eu/Public/irc/env/wfd/library?1=framework_directive/guidancedocuments&vm=detailed&sb=Title. Guidance nr 10. River and lakes – Typology, reference conditionsand classification systems. WG 2.3. REFCOND, 2003.
• Dyrektywa 2000/60 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 roku (Ramowa
• Dyrektywa Wodna) ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. L. 237 z dnia 22 grudnia 2000 roku).
• Ilnicki P., Gołdyn R., Murat-Błażejewska S., Soszka H., Górecki K.., Grzybowski M., Krzemińska A., Lewandowski P., Skocki K.., Sojka M. Opracowanie metodyk monitoringu i klasyfikacjihydromorfologicznych elementów jakości jednolitych części wód rzecznych i jeziornychzgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej. Etap II, zadania 2–3. GEPOL
• Poznań dla GIOŚ Warszawa 2009. Druk komputerowy s. 338.
• Raport dla obszaru dorzeczy Odry i Wisły z realizacji art. 5 i 6 oraz zał. II, III, IV Ramowej Dyrektywy Wodnej [online]. Ministerstwo Środowiska Warszawa. 2005. www.kzgw.gov.pl/pl/Raporty-do-Komisji-Europejskiej.html.
• Rastrowa mapa podziału hydrograficznego Polski MPHP. [online] www.kzgw.gov.pl/655.html, 2008.
• PN-EN-ISO 14688-2. Badania geotechniczne. Oznaczanie i klasyfikowanie gruntów. Część 2: Zasady klasyfikowania Polski Komitet Normalizacyjny Warszawa 2006.
• PN EN 14614. Jakość wody. Wytyczne do oceny hydromorfologicznych cech rzek. Polski Komitet Normalizacyjny Warszawa 2008.
• prEN 15843 Water quality-Guidance standard on determining the degree of modification of river hydromorphology (draft), 2009. Brussel.