Kompozycje przestrzenne dolnośląskich założeń pałacowo-folwarcznych

• Autorzy: Gubanska R.

Warianty tytułu

EN

Spatial compositions of Lower Silesian mansion/grange complexes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zespoły pałacowo-folwarczne kształtowały się przez stulecia. Stosunkowo wcześnie pojawiły się na terenie Dolnego Śląska i bardzo intensywnie rozwijały się, przede wszystkim ze względu na wysokiej klasy gleby występujące na tym terenie. Dolnośląskie wiejskie struktury osadnicze, w których powstawały założenia folwarczne bądź pałacowo-folwarczne, charakteryzują się bardzo interesującymi układami ruralistycznymi. Na podstawie przeprowadzonych badań wyróżniono trzy podstawowe typologie: 1) na podstawie analiz dotyczących układów ruralistycznych osiedli wiejskich określono relacje między folwarkiem a wsią; 2) po szczegółowym rozpatrzeniu kompozycji przestrzennych wybranych założeń pałacowo-folwarcznych podano typologię ze względu na przestrzenny układ zabudowy; 3) analizom poddano funkcje poszczególnych folwarków, na podstawie których wyróżniono typologię pod względem funkcji reprezentacyjno-gospodarczej. Należy pamiętać, że zespoły folwarczne, mimo że stanowiły niezależne i samowystarczalne jednostki terytorialne, to zawsze były nierozłączne z kompozycją przestrzenną pozostałej części wsi. Wywierały znaczny wpływ nie tylko na ruralistykę danej miejscowości, ale także na jej architekturę.

EN

Mansion/grange complexes have been developing over centuries. They have appeared in Lower Silesia relatively early and subjected to intense development, first and foremost due to high-quality of soils existing in the region under consideration. Lower Silesian rural settlement structures, wherein either grange or mansion/grange layouts have been established, feature very interesting rural arrangements. On the grounds of studies having been made, three fundamental typologies were distinguished: 1) basing on analyses of rural arrangement of country settlements, the relations between grange and village were determined; 2) upon detailed review of spatial compositions of selected mansion/grange layouts, the typology due to spatial development arrangement was provided; 3) the functions of individual granges have been reviewed and typology due to the representative/economic functions was distinguished. It shall be born in mind that grange complexes, despite that they were independent and self-sufficient territorial units, were always inseparable from spatial composition of the remaining village portions. They had great effect on not only rural character of specific place, but also its architecture.

Słowa kluczowe

PL

Dolny Slask; krajobraz wiejski; typologia; uklad przestrzenny; zalozenia palacowo-folwarczne

EN

Lower Silesian region; palace-grange layout; rural landscape; spatial arrangement; typology

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Scientiarum Polonorum. Architectura
• Rocznik: 2008
• Tom: 07
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.51-58,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Gubanska R.

• Instytut Architektury Krajobrazu, Wydział Inżynierii Kształtowania Środowiska i Geodezji, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, pl.Grunwaldzki 24, 50-363 Wrocław

Bibliografia

• Balińska G., 1996. Racot. Przemiany i zagrożenia zespołów podworskich. Wrocław.
• Gubańska R., 2004. Współczesny obraz założeń pałacowo- i dworsko-folwarcznych na wybranych przykładach z Niziny Wrocławskiej. W: Architectus 2 (16), 37-42.
• Gubańska R., 2005. Folwarki nizinne Dolnego Śląska od połowy XVIII do XX wieku. Wrocław.
• Gubańska R., 2006. Kompozycja przestrzenna dawnego założenia pałacowo-folwarcznego w Cerekwicy. W: Renowacja budynków i modernizacja obszarów zabudowanych. Zielona Góra. T. 2, 165-170.
• Gubańska R., 2007. Współczesny stan zachowania dawnych dolnośląskich zespołów pałacowo-folwarcznych. W: Renowacja budynków i modernizacja obszarów zabudowanych. Zielona Góra. T. 3, 93-100.
• Kodym-Kozaczko G., 1993. Zespoły dworskie i pałacowo-folwarczne północnej części województwa leszczyńskiego i ich wpływ na kompozycję i krajobraz wsi. W: Materiały III Międzynarodowego Sympozjum „Aktywizacja obiektów i zespołów architektury zabytkowej. Krajobraz i wieś”. Pszczyna.
• Majątki wielkopolskie, 1994. Red. J. Skuratowicz. T. 1. Szreniawa.
• Rolnictwo na Dolnym Śląsku, 1984. Red. S. Urban. Warszawa - Wrocław.
• Więckowska J., 1991. Założenia pałacowe i dworskie - spójność kompozycji i odrębność w krajobrazie. W: Wieś i miasteczko u progu zagłady. Materiały Konferencji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Wojnowice, marzec 1988, Warszawa.