Wstępna analiza transportu rumowiska unoszonego w przekroju wodowskazowym Chałupki na granicznym odcinku górnej Odry

• Autorzy: Glowski R. , Kasperek R. , Parzonka W.

Warianty tytułu

EN

Preliminary analysis of suspended load transport in gauging section Chalupki on border stretch of upper Odra river

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Odcinek Odry od km 20,7 (przekrój Chałupki) do km 27,7 (ujście rzeki Olzy) podlega naturalnym procesom morfodynamicznym. Występuje tutaj 7 naturalnych meandrów. Zmiany morfologiczne meandrującego odcinka Odry powodowane są m.in. procesami transportu i sedymentacji transportowanego przez rzekę rumowiska wleczonego i unoszonego. Wielkość i szybkość powstawania zmian morfologicznych zależy od natężenia i skali zjawisk hydrologicznych. Przebieg tych zmian widać wyraźnie po przejściu ekstremalnych powodzi – takich jak powódź z 1997 r. –którym towarzyszył masowy transport rumowiska. Wskutek wystąpienia takiego transportu podczas powodzi 1997 r. w rejonie meandra nr I doszło do zmiany trasy koryta rzeki Odry: nastąpiło przerwanie meandra i skrócenie biegu rzeki. W odciętym starym ramieniu meandra powstały wyspy z osadzonego rumowiska. Ich podbudowę stanowi rumowisko wleczone (kamienie, otoczaki, żwiry i grube piaski), nadbudowę zaś tworzą odkłady rumowiska drobnofrakcyjnego (pyły, gliny) z zawartością części organicznych. Opierając się na dostępnych danych, autorzy ocenili transport rumowiska unoszonego w przekroju wodowskazowym Chałupki. Autorzy oszacowali również, jaka ilość rumowiska unoszonego została osadzona w wierzchniej warstwie wysp w rejonie przerwanego meandra nr I. Osadzony drobnoziarnisty namuł organiczny ma cechy spoiste ważne dla stabilizacji nowo powstałych wysp, a ponadto stanowi przyjazne podłoże dla rozwoju roślinności pionierskiej.

EN

A stretch of the Odra river between km 20.7 (Chałupki gauging section) and km 27.7 (Olza river mouth) is subject to natural morphological processes and has 7 natural meanders. Some of the factors causing the morphological changes in this meandering river stretch include the transport and sedimentation of bed-load and suspended load. The extent and rate of those changes depend on the intensity and scale of hydrological events. The course of such changes could be easily observed after extreme floods when mass transport of sediment occurs. For example, the sediment mass transport as a consequence of the 1997 flood resulted in a change of the Odra river channel in the area of meander I (break of the meander and shortening of the river course) and the development of sediment islands in the cut-off old arm. The substructure of the islands consist of bed-load (stones, boulders, gravel and coarse sand), and the superstructure is built of fine-grained sediments (silt, clay) containing organic matter. Using the available hydrological data, the authors tentatively estimated the suspended load transport in the Chałupki gauging section and determined the amount of suspended load settled in the upper layer of the island in the area of the broken meander. The settled fine-grained organic mud has cohesive properties which are important for stabilisation of new islands and for development of pioneering vegetation.

Słowa kluczowe

PL

rzeki; gorna Odra; koryta rzeczne; procesy morfodynamiczne; rumowiska unoszone; transport rumowiska; przekroje wodowskazowe; wodowskaz Chalupki

EN

river; Odra River; riverbed; morphodynamic process; suspended load; load transportation; water gauge cross-section; Chalupki village; Krzyzanowice commune

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus
• Rocznik: 2010
• Tom: 09
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.13-24,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Glowski R.

• Instytut Inżynierii Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, pl.Grunwaldzki 24, 50-363 Wrocław

autor

Kasperek R.

autor

Parzonka W.

Bibliografia

• Czajka A., 2008. Środowisko sedymentacji osadów przykorytowych rzek uregulowanych na przykładzie Górnej Odry I Górnej Wisły. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2007.
• Głowski R., Parzonka W., 2008. Erosion regime of semi-cohesive islands mud from meander I in frontier Upper Odra. Proceedings of the 14th International Conference on Transport and Sedimentation of Solid Particles, 23–27 June 2008, Saint Petersburg, Russia.
• Roczniki Hydrologiczne, 1970–1983. Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.
• Povodi Odry, 2008. Dane średnich miesięcznych wartości transportu rumowiska unoszonego w przekroju Chałupki z okresu 1993–2008.