Współczesne poglądy na żywienie wegetariańskie

• Autorzy: Traczyk I. , Jarosz M.

Warianty tytułu

EN

Contemporary views on vegetarian diet

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Prawidłowo zbilansowana dieta wegetariańska, zawierająca w swoim składzie mleko i jego przetwory i/lub jaja (laktowegetariańska i laktoowowegetariańska) może dostarczyć wszystkich potrzebnych składników odżywczych w każdym okresie życia. Dieta wegańska może być stosowana przez osoby dorosłe, pod warunkiem że do jej przygotowania wykorzystywane będą produkty wzbogacane i/lub suplementy witamin D i B12 oraz wapnia. Wśród wegetarian występuje mniejsza śmiertelność na niektóre przewlekłe choroby niezakaźne. Stwierdza się także mniej czynników ryzyka zagrożenia zdrowia tymi chorobami. Dotyczy to otyłości, niektórych nowotworów, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca. Efekty te są skutkiem z jednej strony diety, charakteryzującej się niższą zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych, cholesterolu, cukru, a większą błonnika, nienasyconych kwasów tłuszczowych, magnezu, potasu, witaminy C, witaminy E, folianów, karetonoidów, flawonoidów i innych fitozwiązków, w porównaniu do diety opartej na mięsie i przetworach, a z drugiej wynikiem zmiany stylu życia. Wegetarianie zazwyczaj nie palą tytoniu, ograniczają lub wykluczają alkohol, są bardziej aktywni fizycznie. Korzyści zdrowotne wynikające z tego stylu życia w znacznej mierze zależą od tego, na ile uda się prawidłowo zbilansować dietę i dostarczyć wszystkich niezbędnych składników odżywczych, w przeciwnym razie może dojść do zaburzeń zdrowia na tle niedoborów składników odżywczych. Ryzyko związane z występowaniem niedoborów pokarmowych u wegetarian jest tym większe, im bardziej restrykcyjna forma diety jest wybierana. W diecie wegańskiej mogą występować niedobory witaminy B12, D, wapnia, cynku, selenu, jodu, i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3.

EN

A properly balanced vegetarian diet, which include milk and and/or eggs and its products (lactowegetarin and lctoovovegetarian) can provide all the necessary nutrients in every stage of life cycle. A vegan diet is appropriate for adults individuals, provided that to its preparation will be use enriched food and if necessary food supplements of vitamins D, B12 and calcium. Among the vegetarians there is lower mortality rates for certain chronic non-communicable diseases. It is concluded, also less risk factors of these diseases. This applies to obesity, some cancers, type 2 diabetes, hypertension, ischemic heart disease. These effects on the one hand are the result of the diet characterized by a lower content of saturated fatty acids, cholesterol, sugar and more fiber, unsaturated fatty acids, magnesium, potassium, vitamin C, vitamin E, folate, Carotinoids, flavonoids and other phytochemicals, compared to a diet based on meat and its products, and on the other hand, the result of lifestyle changes. Vegetarians generally do not smoke tobacco, limit or exclude alcohol, are more physically active. Health benefits of this lifestyle largely depends on how much can be properly balanced diet and provide all the essential nutrients, otherwise it may lead to health disorders based on nutrient deficiencies. Risks associated with nutritional deficiencies in vegetarians is greater when more restrictive form of diet is chosen. The vegan diet may be deficient in vitamins B12, D, calcium, zinc, selenium, iodine, and long-chain fatty acids of n-3.

Słowa kluczowe

PL

choroby dietopochodne; dieta wegetarianska; niedobor skladnikow odzywczych; skladniki odzywcze; wegetarianizm; zdrowie czlowieka; zywienie czlowieka; opinie; bialko; tluszcze; weglowodany; blonnik pokarmowy; skladniki mineralne; zelazo; wapn; jod; cynk; selen; witaminy; zywienie racjonalne

• Wydawca: -
• Czasopismo: Żywienie Człowieka i Metabolizm
• Rocznik: 2010
• Tom: 37
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.66-78,bibliogr.

Twórcy

autor

Traczyk I.

• Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie, Warszawa

autor

Jarosz M.

Bibliografia

• 1. Craig W.J.: Going raw: A new trend, Vegetarian Nutrition Update, 2004, 2, 1, 5-6
• 2. Vegetarianism and veganism
• 3. Fraser G.E.: Vegetarian diets: what do we know of their effects on common chronic diseases? Am J Clin Nutr., 2009, 89, 5, 1607-1612.
• 4. Stahler C. How many youth are vegetarian?, The Vegetarian Resource Group Web site http://www.vrg.org/journal/vj2005issue4/vj2005issue4youth.htm.
• 5a. Stahler C.: How many adults are vegetarian? The Vegetarian Resource Group Web site, http://www.vrg.org/journal/vj2006issue4/vj2006issue4poll.htm.
• 6. Position of the American Diet Association: Vegetarian Diets. Journal of the American Dietetic Association, 2009, 109, 7, 1266-1282.
• 7. Dwyer J,T.: Nutritional consequences of vegetarianism. An. Rev. of Nutrition, 1991, 11, 61- 91.
• 8. Fraser G.E.: Associations between diet and cancer, ischemic heart disease, and all-cause mortality in non-Hispanic white California Seventh-day Adventists, Am J Clin Nutr, 1999, 70 (supl.), 532-538.
• 9. Appleby P.N., Thorogood M., Mann J.I. i wsp.: The Oxford Vegetarian Study: An overview, 1999, Am J Clin Nutr., 70, (supl.), 525-531.
• 10. Braithwaite N., Fraser H.S., Modeste N. i wsp.: Obesity, diabetes, hypertension, and vegetarian status among Seventh-day Adventists in Barbados: Preliminary results. Eth Dis., 2003, 13, 34-39.-
• 11. Appleby EN., Davey G.K., Key T.J.: Hypertension and blood pressure among meat eaters, fish eaters, vegetarians and vegans in JEPIC-Oxford. Public Health Nutr., 2002, 5, 645-654.
• 12. Traczyk I., Ziemiański Ś., 2001: Effect of vegetarian diet on certain measures of lipid metabolism. Annals of Nutrition & Metabolism, 45 (suppl 1), 401.
• 13. Waldmann A., Koschizke J.W., Leitzmann C., Hahn A.: Homocysteine and cobalamin status in German vegans. Public Health Nutr., 2004, 7, 467-4 72.
• 14. Herrmann W, Schorr H., Obeid R. i wsp.: Vitamin B-12 status, particularly holotranscobalamin II and methylmalonic acid concentrations, and hyperhomocysteinemia in vegetarians. Am J Clin Nutr., 2003, 78, 131-136.
• 15. Berków S.E., Barnard N.D.: Blood pressure regulation and vegetarian diets. Nutr Rev., 2005, 63, 1-8.
• 16. Taylor E.F., Burley VJ., Greenwood D.C. i wsp.: Meat consumption and risk of breast cancer in the UK Women’s Cohort Study. Br J Cancer., 2007, 96, 1139-1146.
• 17. Travis R.C., Allen N.E., Appleby P.N. i wsp.: A prospective study of vegetarianism and isoflavone intake in relation to breast cancer risk in British women. Int J Cancer., 2008, 122, 705-710.
• 18. Sanjoaquin M.A., Appleby EN., Thorogood M. i wsp. Nutrition, lifestyle and colorectal cancer incidence: a prospective investigation of 10998 vegetarians and non-vegetarians in the United Kingdom. Br J Cancer., 2004, 90, 118-121.
• 19. Key T.J., Appleby EN., Spencer E.A. i wsp.: Cancer incidence in vegetarians: results from the European Frospective Investigation into Cancer and Nutrition (EFIC-Oxford) Am J Clin Nutr., 2009, 89, 1620-1626.
• 20. Forman D., Burley VJ.: Gastric cancer: global pattern of the disease and an overview of environmental risk factors. Best Pract Res Clin Gastroenterol., 2006, 20, 633-649.
• 21. World Cancer Research FundFood, Nutrition, Physcial Activity, and the prevention of Cancer. A Global Perspective. 2007. American institute for Cancer Research, Wasginton DC.
• 22. Vang A., Singh EN., Lee J.W., Haddad E.H.: Meats, processed meats, obesity, weight gain and occurrence of diabetes among adults: findings from the Adventist Health Studies. Ann Nutr Metab., 2008, 52, 96-104.
• 23. Song Y., Manson J.E., Buring J.E. i wsp.: A prospective study of red meat consumption and type 2 diabetes in middle-aged and elderly women: The women’s health study. Diabetes Care, 2004, 27, 2108-2115.
• 24. Villegas R., Shu X.O., Gao Y.T. i wsp.: Vegetable but not fruit consumption reduces the risk of type 2 diabetes in Chinese women. J Nutr., 2008, 138, 574-580.
• 24a. Villegas R., Gao Y.T., Yang G. i wsp.: Legume and soy food intake and the incidence of type 2 diabetes in the Shanghai Women’s Health Study. Am J Clin Nutr., 2008, 87, 162-167.
• 25. Chiu J.F., Lan S.J., Yang C.Y. i wsp.: Long-term vegetarian diet and bone mineral density in postmenopausal Taiwanese women. Calcif Tissue Int., 1997, 60, 245- 249.
• 26. New S.A.: Do vegetarians have a normal bone mass? Osteporos Int., 2004, 15, 679-688.
• 27. Appleby E, Roddam A., Allen N., Key T.: Comparative fracture in vegetarians and nonvegetarians in EFIC-Oxford. Eur J Clin Nutr., 2007, 61, 1400-1406.
• 28. Giem E, Beeson W.L., Fraser G.E.: The incidence of dementia and intake of animal products: Freliminary findings from the Adventist Health Study. Neuroepidemiology, 1993, 12, 28-36.
• 29. Haan M.N., Miller J.W., Aiello A.E. i wsp.: Homocysteine, B vitamins, and the incidence of dementia and cognitive impairment: Results from the Sacramento Area Latino Study on Aging. Am J Clin Nutr., 2007, 85, 511-517.
• 30. Messina V, Mangels R., Messina M.: The Dietitian’s Guide to Vegetarian Diets: Issues and Applications, 2nd ed. 2004, Jones and Bartlett Publishers, Sudbury, MA.
• 31. FAO/WHO/UNU Expert Consultation on Protein and Amino Acid Requirements in Human Nutrition Protein and Amino Acid Requirements in Human Nutrition: Report of a Joint FAO/WHO/UNU Expert Consultation, 2002, World Health Organization, Geneva, Switzerland. WHO Technical Report Series No. 935.
• 32. Traczyk I., Ziemiański S.: Porównanie wartości odżywczej racji pokarmowych wergetarian i osób żywiących się tradycyjnie. Żyw. Człow. Metab., 2000, 27, 1, 55- 69.
• 33. Williams C.M., Burdge G.: Long-chain n-3 PUFA: plant v. marine sources, Proc Nutr Soc., 2006, 65, 42-50.
• 34. Geppert J., Kraft V: Demmelmair H., Koletzko B., Docosahexaenoic acid supplementation in vegetarians effectively increases omega-3 index: a randomized trial. Lipids, 2005, 40, 807-814.
• 35 Kunachowicz H., Paczkowska M.: Włóko pokarmowe (błonnik pokarmowy) w. Normy żywienia człowieka, M. Jarosz, B. Bułhak-Jachymczyk (red.), Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, 159-171.
• 36. Coudray C., Bellanger J., Castiglia-Delavaud C. i wsp.: Effect of soluble or partly soluble dietary fibres supplementation on absorption and balance of calcium, magnesium, iron and zinc in healthy young men. Eur J Clin Nutr., 1997, 51, 375-380.
• 37. Institute of Medicine, Food and Nutrition BoardDietary Reference Intakes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boron, Chromium, Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium, and Zinc. 2001, National Academies Press, Washington, DC.
• 38. Hallberg L., Hulthen L.: Prediction of dietary iron absorption: an algorithm for calculating absorption and bioavailability of dietary iron. Am J Clin Nutr., 2000, 71, 2000, 1147- 1160.
• 39. Hunt J.R., Roughead Z.K.: Adaptation of iron absorption in men consuming diets with high or low iron bioavailability. Am J Clin Nutr., 2000, 71, 94-102.
• 40. Wojtasik A., Paczkowska M.: Składniki mineralne w Normy żywienia człowieka, M. Jarosz, B. Bulhak-Jachymczyk (red.), Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, 233-290.
• 41. Krajcovicova M., Buckova K., Klimes I. i wsp.: Iodine deficiency in vegetarians and vegans, Ann Nutr Metab., 2003, 47, 183-185.
• 42. Teas J., Pino S., Critchley A. i wsp.: Variability of iodine content in common commercially available edible seaweeds. Thyroid, 2004, 14, 836-841.
• 43. Davey G.K., Spencer E.A., Appleby P.N. i wsp.: EPIC - Oxford: Lifestyle characteristics and nutrient intakes in a cohort of 33,883 meat-eaters and 31,546 non meat-eaters in the UK. Public Health Nutr., 2003, 6, 259-268.
• 44. Hunt J.R.: Bioavailability of iron, zinc, and other trace minerals from vegetarian diets. Am J Clin Nutr., 2003, 78, (supl.), 633-639.
• 45. Judd P.A., Long A., Butcher M. i wsp.: Vegetarians and Vegas may be most at risk from low selenium intakes. BMJ, 1997, 314, 1834.
• 46. Bulhak-Jachymczyk B.: Witaminy w Normy żywienia człowieka, M. Jarosz, B. Bulhak-Jachymczyk (red.), Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2008, 172-232.
• 47. Herrmann W, Schorr H., Purschwitz K. i wsp.: Total homocysteine, vitamin B12, and total antioxidant status in vegetarians. Clin Chem., 2001, 47, 1094-1101.
• 48. Kuhne T., Bubl R., Baumgarter R.: Maternal vegan diet causin a serious infantile neurological disorder due to vitamin B^ deficiency. Eur. J. Pediat., 1991, 150, 205.
• 49. Ziemiański S. Konopka L., Węgier Filipiuk A. i in. Niedobory żelaza i witaminy B12 u wegetarian z terenu Warszawy. Acta Hematologia Polonica, 26 Suppl. 1, 235.
• 50. Ganpule A., Yajnik C.S., Fall C.H. i wsp.: Bone mass in Indian children - Relationships to maternal nutritional status and diet during pregnancy: The Pune Maternal Nutrition Study. J Clin Endocrinol Metab., 2006, 91, 2994-3001.
• 51. Jensen C.L., Voigt R.G., Prager T.C. i wsp.: Effects of maternal docosahexaenoic acid on visual function and neurodevelopment in breastfed term infants. Am J Clin Nutr., 2005, 82, 125-132.
• 52. General Conference Nutrition CouncilMy Vegetarian Food Pyramid, Loma Linda University Web site http://www.llu.edu/llu/nu- trition/vegfoodpyramid.pdf Accessed January 20, 2009.
• 53. 54. Lakin V, Haggarty P, Abramovich D.R.: Dietary intake and tissue concentrations of fatty acids in omnivore, vegetarian, and diabetic pregnancy. Prost Leuk Ess Fatty Acids, 1998, 58, 209-220.
• 54. Allen L.H., Zinc and micronutrient supplements for children. Am J Clin Nutr., 1998, 68, (supl.), 495-498.
• 55. Van Dusseldorp M., Arts I.C.W., Berg- sma J.S. i wsp.: Catch-up growth in children fed a macrobiotic diet in early childhood. J Nutr., 1996, 126, 2977-2983.
• 56. Kissinger D.G., Sanchez A.: The association of dietary factors with the age of menarche. Nutr Res., 1987, 7, 471-479.
• 57. Rosell M., Appleby E, Key T.: Height, age at menarche, body weight and body mass index in life-long vegetarians. Public Health Nutr., 2005, 8, 870-875.
• 58. Curtis M.J., Comer L.K.: Vegetarianism, dietary restraint, and feminist identity. Eat Behav, 2006, 7, 91-104.
• 59. Institute of Medicine, Food and Nutrition BoardDie- tary Reference Intakes for Thiamin, Riboflavin, Niacin, Vitamin B6, Folate, Vitamin B12, Pantothenic Acid, Biotin, and Choline, (1998), National Academies Press, Washington, DC.