Znaczenie ekspedycji w ochronie zasobów genowych roślin

• Autorzy: Dostatny D.F. , Hodun G.

Warianty tytułu

EN

Importance of expeditions in protection of plant genetic resources

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zadaniem ekspedycji jest zbiór miejscowych populacji i odmian roślin uprawnych oraz gatunków im towarzyszących. Regiony o największym nasileniu występowania miejscowych odmian warzyw to południowo-wschodnia część Polski. Na tym terenie można jeszcze znaleźć stare, miejscowe odmiany jednorocznych warzyw, które są łatwe do rozmnażania i chętnie reprodukowane przez rolników z roku na rok. Południowo-wschodnia Polska jest również bogata w rzadkie rośliny towarzyszące uprawom, które występują w małych gospodarstwach, gdzie rolnictwo jest ekstensywne. Z kolei lokalne formy zbóż praktycznie już w Polsce nie występują. Odmiennym problemem są stare odmiany drzew owocowych, które stopniowo zamierają. W północno-zachodniej części Polski spotykano praktycznie tylko pozostałości niewielkich starych sadów przydomowych oraz alej przydrożnych. Większe skupiska drzew owocowych znajdujemy na Pogórzu oraz wzdłuż Wisły. Erozja genetyczna roślin uprawnych, oceniona podczas corocznych wyjazdów korekcyjnych, jest wynikiem przemian gospodarczych we współczesnym rolnictwie. Nie jesteśmy w stanie jej przeciwdziałać, ale możemy złagodzić jej skutki i zapobiec konsekwencjom, szukając występujących jeszcze lokalnych populacji roślin użytkowych. Z tego powodu ekspedycje mają duże znaczenie w ochronie zasobów genowych. Potrzeba ochrony rodzimych, lokalnych odmian roślin wynika nie tylko z posiadanych przez nie, użytkowanych lub możliwych do wykorzystania w przyszłości, cech produkcyjnych, lecz również są pewnym świadectwem kultury materialnej społeczności, spełniają funkcje przyrodniczo-krajobrazowe, etnograficzne i społeczno-kulturowe.

EN

The aim of the expedition is to collect local populations and old varieties of crop plants and the accompanying weed species. The regions with the largest concentration of local vegetable varieties can be found in the south-eastern parts of Poland. This area is rich in old, local varieties of annual plants. These plants can be easily multiplied and are reproduced by farmers each year. South-eastern Poland is also abundant in rare plants that accompany crops in smali households, where farming is extensive. On the other hand, local forms of wheat are practically extinct in Poland. Old varieties of fruit trees are a separate problem, as they are gradually dying off. Research in the North-western part of Poland yielded practically nothing but the remains of old household orchards and roadside alleys. Larger clusters of fruit trees could be found on Pogórze and along the Vistula River. The genetic erosion of crop plants, assessed in the course of yearly correctional expeditions, is a result of agricultural transformation of modern farming. We cannot counteract this phenomenon, but we can alleviate its effects and prevent its consequences by searching for local populations of crop plants that are not extinct yet. Thus, the expeditions are hugely important to the protection of genetic resources. The need to protect domestic, local varieties of plants is not motivated solely by their production value, which can be increased in the future, but also by their worth as a certain testament to the material culture of the community and their natural, landscape, ethnographic, as well as social and cultural functions.

Słowa kluczowe

PL

banki genow; ekspedycje naukowe; erozja genetyczna; ochrona zasobow genowych; odmiany lokalne; Polska; rosliny uprawne; roznorodnosc biologiczna; zasoby genowe; zbior

EN

gene bank; scientific expedition; genetic erosion; genetic resource protection; local cultivar; Poland; cultivated plant; biodiversity; genetic resource; plant collection; plant species

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2010
• Tom: 555
• Opis fizyczny: s.27-35,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Dostatny D.F.

• Krajowe Centrum Roślinnych Zasobów Genowych, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin - Państwowy Instytut Badawczy w Radzikowie, 05-870 Błonie

autor

Hodun G.

Bibliografia

• Dostatny D.F., Nowosielska D. 2006. Expeditions of the National Centre for Plant Genetic Resources in 2004 (short communications). Plant Breed. and Seed Science 54: 85-89.
• Dostatny D.F., Nowosielska D., Seroczyńska A. 2007. Changes in plant genetic resources of Lubelszczyzna (South East region of Poland) from 1980s to 2006. Proceedings of Eucarpia, Słowacja: 78-79.
• Główny Urząd Statystyczny 2007. Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej. Rok LXII. Zakład Wyd. Stat. Warszawa: 461.
• Hammer K. 1985. Bericht uber eine Reise in die VR Polen zur Sammlung autochtoner Sippen von Kulturpflanzen im Jahre 1984. Kulturpflanze 33: 213-223.
• Hodun G. 2006a. Powrót starych odmian. Działkowiec 2: 32-34.
• Hodun G. 2006b. Tradycyjne sady przydomowe. Biblioteczka SIE, Zeszyt 5: 2-38. Warszawa SIE.
• Hodun G. 2007. Inne spojrzenie na stare odmiany gruszy. Działkowiec 7: 42-43.
• Hodun G. 2008. Sad tradycyjny. Puchły, Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia: 24 ss.
• Kukula S., Karlik S. 1993. Regionalne zróżnicowanie polskiego rolnictwa w świetle badań IUNG - PIB. Puławy, Strona internetowa www.iung.pulawy.pl (dokument w formacie pdf).
• Medwecka-Kornaś A. 2006. Szata roślinna, w: Gorczański Park Narodowy. Wojciech Różański (red.): 65-84.
• Nowosielska D., Podyma W. 1998. Ekspedycje Centrum Roślinnych Zasobów Genowych. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 463: 145-154.
• Podbielkowski Z., Sudnik-Wójcikowska B. 2003. Słownik roślin użytkowych. PWRiL, Warszawa: 708 ss.
• Podyma W. 1998. Sprawozdanie z ekspedycji. Krajowe Centrum Roślinnych Zasobów Genowych (maszynopis).
• Podyma W., Janik-Janiec. B. 1995. Country Report. Poland. Int. Conf. And Programme for Plant Genetic Resources (ICPPGR), Radzików: 104 ss.
• Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. 1986. Rośliny polskie (opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych). PWN, Warszawa.
• Warcholińska A.U. 1994. List of threatened segetal plant species in Poland. Antropization and Environment of rural settlements. Flora and vegetation. Proced. of Int. Conf., Sátoraljaújhely, Słowacja: 206-219.