Założenie dworsko-parkowe w Ludynii

• Autorzy: Malinowska Y. , Stachura A.

Warianty tytułu

EN

Estate park at Ludynia

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

We wsi Ludynia, w woj. świętokrzyskim, zachowało się, pochodzące głównie z XVIII wieku, założenie dworsko-parkowe. Neoklasycystyczny, XVIII-wieczny dwór znajduje się w jego centrum. Jest to parterowy drewniany budynek z kolumnowym portykiem i dwoma alkierzami, całość przykryta jest łamanym polskim dachem. Obok dworu stoi pochodzący z połowy XVI wieku kamienny lamus, w którym mieścił się ongiś zbór kalwiński. Lamus posiada dwie kondygnacje, z których górna jest obwiedziona gankiem. Czterospadowy, łamany dach z latarnią okrywa również ganek. Założenie to od kilkudziesięciu lat stanowi przedmiot badań naukowców, dzięki czemu systematycznie oceniany jest stan zachowania obiektu. Stan ten od upaństwowienia w roku 1944 ulegał stopniowemu pogorszeniu, osiągając pod koniec lat 70 ubiegłego wieku poziom krytyczny. Obecnie ponownie majątek znajduje się w rękach prywatnych i istnieje realna szansa, że zostanie przywrócony do dawnej świetności. O jego wartości i walorach historyczno-architektonicznych świadczy fakt, że był on wykorzystywany w kilku filmach. Niniejsza publikacja poświęcona jest ocenie stanu dendroflory parku dworskiego. Na podstawie przeprowadzonej szczegółowej inwentaryzacji stwierdzono, że zachowała się znaczna część cennych zasobów roślinnych, które zazwyczaj najwcześniej ulegają degradacji i zniszczeniu. Park ma charakter krajobrazowy z początków XIX wieku ze śladami kompozycji XVIII-wiecznej, a także fragmentami zgeometryzowanymi, charakterystycznymi dla przełomu XIX i XX wieku. Na jego terenie znajdują się cztery, dobrze utrzymane, stawy. Podstawę oceny stanu zachowania zieleni stanowi inwentaryzacja, którą objęto 585 drzew, krzewów, pnączy i bylin. Drzewa liściaste stanowią ponad 80% wszystkich okazów, zaś iglaste nieco ponad 2%. Wśród gatunków przeważają wiązy szypułkowe oraz lipy drobnolistne i szerokolistne, liczne są też olchy. Najstarsze drzewa, lipy i wiązy, pochodzą z początku XIX wieku. Ogólny stan zdrowotny roślin, mimo wieloletniego zaniedbania, jest dobry, co jest zasługą obecnego właściciela. Niestety nowe nasadzenia nie zawsze gwarantują zachowanie czystości układu przestrzennego, a także nie spełniają kryteriów gatunkowohistorycznych. Pomimo tych zastrzeżeń, nadal jest możliwa, w oparciu o zachowane zasoby, prawidłowa rekompozycja parku.

EN

At Ludynia village (Świętokrzyskie province) there exists an estate including park and mansion of the 18 th century that has survived until now. The heart of it is a neoclassical (18 th century) mansion. It is single-storied building with pillared portico and two alcoves, covered by so-called „broken Polish roof”. Next to the building there is a stony granary built in the middle of 16 th century. It has two floors with a porch all around the upper floor. Everything is covered by „broken” four way sloped roof. Luckily the estate has been the object of studies for at least few dozen years. Because of it we are up to date with the building’s existing condition. Since 1944 it was gradually getting worse and finally got to critical point at the end of 1970’s. Right now the estate is in private hands and there exists a real chance it will be restored to its original shape. It’s historical and architectural values have been confirmed by fact that the property had been used in few films. This publication is devoted to evaluating the condition of Ludynia park’s dendroflora. On the basis of detailed inventory and cataloguing we are able to say that the most of valuable green resources were preserved, what usually doesn’t happen. Actual park arrangements are mostly dated from the 19 th century with small areas from the 18 th century. An inventory of dendroflora showed 585 species with 80% leafy trees and more than 2% coniferous trees. Linden and elm trees planted in 19 th century are the oldest in park. Owing to the new estate owner, the trees are generally in good shape and condition. Unfortunately, some of new planted trees do not always belong to the right historical period and some times break the spacial arrangement. But still it is possible to reconstruct the old shape of the park.

Słowa kluczowe

PL

Dwor w Ludyni; inwentaryzacja; parki dworskie; roslinnosc; sklad gatunkowy; wies Ludynia; woj.swietokrzyskie

EN

Manor House in Ludynia; inventory; manor park; greenery; species composition; Ludynia village; Swietokrzyskie voivodship

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2009
• Tom: 539
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.457-464,rys.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Malinowska Y.

• Katedra Roślin Ozdobnych, Uniwersytet Rolniczy im.H.Kołłątaja w Krakowie, al.29 Listopada 54, 31-425 Kraków

autor

Stachura A.

Bibliografia

• Bogdanowski J. 1985. Zeszyt naukowy - Wykaz znaczniejszych kompozycji ogrodowych, parkowych i krajobrazowych w Polsce. Warszawa, Instytut Kultury, Zeszyty Naukowe: 48 ss.
• Borkiewicz S., Linowski Z. 1937. Monografia historyczna i gospodarcza powiatu jędrzejowskiego. Cz. I. Nakład Związku Ziemian w Jędrzejowie, Kielce: 28 ss.
• Fabijanowski J., Bednarz Z., Feliksik E., Gądek K., Mączyński M., Chodacki L., Stawowy K., Sułkowski S., Jaskulski W. 1978. Studium przyrodniczo-kompozycyjne parku dworskiego w Ludyni. Instytut Hodowli Lasu, AR w Krakowie (maszynopis).
• Flagorowska L. 1970. Opracowanie zabytkowego założenia dworskiego w Ludyni do Karty Ewidencji Zabytków Architektury i Budownictwa. Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Warszawa.
• Jaroszewski T. 1999. Dwory i dworki w Polsce: przewodnik. Cz. 2. Sport i turystyka. Muza, Warszawa: 151 ss.
• Majdecki L. 1993. Ochrona i konserwacja zabytkowych założeń ogrodowych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 386 ss.
• Mirowski R. 2000. Świętokrzyski album. Cz. I. Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska, Kielce: 37 ss.
• Myślińska A. 1997. Karta ewidencji zabytków architektiuy i budownictwa. Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Warszawa (maszynopis).