Efekty nawadniania roślin zbożowych w Polsce

• Autorzy: Zarski J.

Warianty tytułu

EN

The effects of irrigation of cereals in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Z przeprowadzonych badań naukowych wynika, że średnie wieloletnie zwyżki plonów ziarna poszczególnych gatunków zbóż podstawowych, osiągane pod wpływem deszczowania w porównywalnych warunkach glebowo-klimatycznych, są podobne. Wielkość efektów produkcyjnych nawadniania zbóż uzależniona jest przede wszystkim od rodzaju gleb, a szczególnie ich właściwości wodnych. W konkretnym sezonie wegetacji, w danych warunkach glebowych, efekty produkcyjne nawadniania zbóż są często bardzo różne, korelując istotnie z ilością opadów atmosferycznych w okresie wzmożonego zapotrzebowania roślin na wodę. Na podstawie powyższych wniosków, proponuje się rozważanie problematyki nawadniania roślin zbożowych w Polsce, w dwóch przyszłościowych obszarach zastosowania: 1. Deszczowanie roślin zbożowych na glebach średnich i lekkich o przewadze IV klasy bonitacyjnej ma charakter interwencyjny. Spełnia typową w warunkach przejściowego klimatu Polski rolę uzupełniającą braki opadów atmosferycznych, zapobiegając spadkom plonów w wyniku wystąpienia okresów posusznych i przyczyniając się do stabilizacji plonowania w poszczególnych latach. Prowadzi do przeciętnych bezwzględnych przyrostów plonów ziarna rzędu 0,50–1,00 t.ha-1, względnych 10–30% i jednostkowych 5–10 kg.ha-1.mm-1. Wielkość tych efektów nie stanowi dostatecznej zachęty dla potencjalnych inwestorów. Jednak powinno się zakładać pewien niewielki udział zbóż na polach wyposażonych w deszczownie, zasadniczo przeznaczone do nawadniania innych grup użytkowych. Argumentem mogą być wymogi racjonalnego następstwa roślin oraz względy jakościowe. Z tego powodu zaleca się deszczować w pierwszej kolejności chlebowe odmiany pszenic, a szczególnie browarne odmiany jęczmienia. 2. Deszczowanie roślin zbożowych na glebach bardzo lekkich i lekkich, mających przepuszczalne podłoże, spełnia rolę podstawowego czynnika plonotwórczego. Na takich glebach produkcja zbóż bez nawadniania jest praktycznie bezcelowa (średnie plony rzędu 1,50 t.ha-1). Średnie wieloletnie bezwzględne efekty produkcyjne deszczowania przekraczają 2,50 t.ha-1, a jednostkowe 20 kg.ha-1.mm-1. Obszar ten można traktować jako główną rezerwę produkcyjną krajowego rolnictwa, po którą będzie można sięgnąć w miarę wzrostu popytu na produkty żywnościowe oraz pozyskiwania zagranicznych rynków zbytu.

EN

Results of studies have shown that yield increased achieved as effect of supplemental irrigation of spring or winter cereals are similar. Yield increases resulting from irrigation depend mostly on the kind of soil, particularly its moisture conditions. In the definite vegetation season and in the actual soil conditions the effects of irrigation of cereals varried, and they correlate significantly with the rainfall at growth stage when the requirement of moisture is critical. The problems of irrigation of cereals in Poland should be considered in two aspects: 1. Irrigation of cereals grown on medium and light soils should be considered as interventional, so as to prevent yield decreases caused by drought, and to assure stable crops in the Polish transitory climate condition. That measure can lead to average yield increases: absolute of 0,50–1,00 t.ha-1, relative of 10–30% and unitary of 5–10 kg.ha-1.mm-1. This might not encourage farmers to include cereals in their crop rotation on fields equipped with irrigation systems but cereals should take a part in an equipped with irrigation systems fields meant for other plants. Irrigated should be the bread varieties of wheat and then malt barley. 2. Irrigation of cereal plants grown on very light soils and light soils of permeable subsoil can be considered a basic yield-creating factor. Cereal production on such soils is pointless (an average yield equals 1,50 t.ha-1) whereas an average absolute productive effects of irrigation exceed 2,50 t.ha-1, unitory outranks 20 kg.ha-1.mm-1. Therefore it might be considered to be a production reserve of Polish agriculture, should the need for agricultural production increase arise.

Słowa kluczowe

PL

rosliny uprawne; zboza; nawadnianie; efektywnosc nawadniania; efekty produkcyjne; przyrost plonow; czynniki plonowania; czynniki glebowe; opady atmosferyczne

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2009
• Numer: 03
• Opis fizyczny: s.29-42,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Zarski J.

• Katedra Melioracji i Agrometeorologii, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, ul.Bernardyńska 6, 85-029 Bydgoszcz

Bibliografia

• Borówczak F. i in. Efekty deszczowania i nawożenia azotem niektórych roślin uprawnych w warunkach Wielkopolski w latach 1989–1992. Zesz. Problem. Post. Nauk Roln., 438, 1996,s. 103–110.
• Budzyński W., Krasowicz S. Produkcja zbóż w Europie i w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Fragmenta Agronomica, 1(97), 2008, s. 50–66.
• Dudek S. Deszczowanie pszenicy jarej w aspekcie poprawy jakości jej ziarna. Zesz. Nauk. ATR Bydgoszcz nr 208, Roln. 41, 1997, s. 43–50.
• Drupka S., Gruszka J., Kuźniar A. Practical method of sprinkler irrigation scheduling in the Kujawy region. Przegląd Naukowy WIiKŚ SGGW, 22, 2001, s. 29–39.
• Dzieżyc J. Rolnictwo w warunkach nawadniania. PWN Warszawa, 1988.
• Dzieżyc J., Nowak L. Deszczowanie. Rozdział w pracy zbiorowej „Czynniki plonotwórczeplonowanie roślin” pod red. J. Dzieżyca. PWN Warszawa-Wrocław, 1993, s. 329–352.
• Grabarczyk S. Efekty, potrzeby i możliwości nawodnień deszczownianych w różnych regionach kraju. Zesz. Problem. Post. Nauk Roln., 314, 1987, s. 49–64.
• Grabarczyk S. i in. Rejonizacja potrzeb deszczowania w Krainie Wielkich Dolin. Zesz. Problem. Post. Nauk Roln., 387, 1990, s. 73–87.
• Karczmarczyk S. (red.). Zbiór referatów dotyczących problematyki nawadniania zbóż. Fol. Univ. Agric. Stetin. 193, Agricultura (73), 1999, s. 220.
• Rzekanowski C., Żarski J. Rola kryterium glebowego w kształtowaniu efektów produkcyjnych deszczowania roślin okopowych i zbożowych. Zesz. Problem. Post. Nauk Roln., 458, 1998,s. 307–315.
• Wydawnictwa GUS. Użytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i pogłowie zwierząt gospodarskich. Mały rocznik statystyczny Polski. Ochrona środowiska, 2008, Warszawa.
• Żarski J. Efekty deszczowania zbóż jarych na glebie bardzo lekkiej. Zeszyty Naukowe ATR Bydgoszcz, 180, Roln. 32, 1992, s. 101–108.
• Żarski J., Rolbiecki S., Rzekanowski C., Rolbiecki R., Dudek S., Grzelak B.,: Cost-effectiveness of sprinkler irrigation of field crops and vegetables in central Poland. Przeg. Nauk.Wydz.Inż. i Kształt. Środow. SGGW, 22, 2001, s. 375–382.
• Żarski J., Dudek S., Kuśmierek R. Rola czynnika wodnego w kształtowaniu jakości plonów pszenicy jarej. Woda Środowisko Obszary Wiejskie, t. 2, z. 1(4), 2002, s. 179–186.
• Żarski J., Dudek S. Rola deszczowania w kształtowaniu plonowania wybranych upraw polowych. Pam. Puł., nr 132, 2003, s. 443–449.