Monoceratina Roth (Ostracoda) from the Upper Cretaceous and Lower Paleocene of north and central Poland

• Autorzy: Szczechura J.

Warianty tytułu

PL

Monoceratina Roth (Ostracoda) z górnej kredy i dolnego paleocenu Polski północnej i środkowej

RU

Monoceratina Roth (Ostracoda) iz verkhnego mela i nizhnego paleocena severnojj i central'nojj Pol'shi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

17 species of the ostracod genus Monoceratina Roth (including 9 new species and 1 new subspecies) are described. The new subfamily Monoceratininae, placed tentatively in the family Bythocytheridae, is erected, and taxonomic features of the genus Monoceratina are discussed. The variability, ontogenetic development and the geographical distribution of the described species are studied.

PL

W pracy niniejszej opisano 17 gatunków należących do rodzaju Monoceratina Roth, w tym 9 nowych, i 1 nowy podigatunek. Ustanowiono także nawą podrodizinę Monoceratininae, włączoną z zastrzeżeniem do Bythocytheridae G. O. Sars. Przeprowadzono analizę zmienności indywidualnej, rozwoju ontogenetycznego i rozprzestrzenienia zbadanych gatunków Monoceratina z kredy (kampan, mastrycht) i z dolnego paleocenu Polski. Materiał pochodzi z 2 wierceń (Pamiętowo, Sochaczew) i z 4 odkrywek (Mielnik, Kazimierz, Bochotnica, Nasiłów), których charakterystyka stratygraficzno-litologiczna podana jest na str. 358. Opisano następujące gatunki Monoceratina: Monoceratina pedata (Marsson, 1880), M. compacta n.sp., M. mielnicensis n.sp., M. polonica n.sp., M. laevioides laevioides Bonnema, 1941, M. laevioides similis n.subsp., M. montuosa (Jones, 1875), M. howensis n.sp., M. staringi Bonnema, 1941, M. longispina (Bosquet, 1854). M. bugensis n.sp., M. umbonata (Williamson, 1848), M. cf. umbonata (Williamson, 1848), M. acanthoptera (Marsson, 1880), M. tuberosa n.sp., M. strangulata (Bosquet, 1854), M. flata n.sp., M. brevispina n.sp. i M. crassa n.sp. Rozprzestrzenienie wymienionych gatunków w górnej kredzie i w dolnym paleocenie Polski (tabela 1) wskazuje, iż tworzą one dwa odmienne zespoły faunistyczne, charakterystyczne dla określonych facji. W facji kredy piszącej i w marglach dominują gatunki już znane, opisane z podobnych facji, natomiast w utworach wapiennych przeważają gatunki nowe. Obydwu zespołom gatunków Monoceratina towarzyszy nieco inny zespół ostrakodów. W utworach piaszczysto-wapiennych (Sochaczew) Monoceratina w ogóle nie znaleziono. Nadto zauważono, że wielkość skorupek tego samego gatunku zmienia się w zależności od facji, w której zostały znalezione, i że tylko w niektórych próbach występują osobniki młodociane określonych gatunków. W wyniku analizy rozprzestrzenienia opisanych w niniejszej pracy gatunków Monoceratina stwierdzono, że są one ograniczone do poziomów górnej kredy Europy (tabela 2), w przeciwieństwie do dotychczasowych poglądów o ich szerszym zasięgu geograficznym (Ameryka Płn., azjatycka część Z.S.R.R.). Ogółem autorka wybrała ponad 500 skorupek należących do Monoceratina, w tym wiele skorupek osobników młodocianych. Wydzielone gatunki wykazują znaczną zmienność zarysu, rzeźby i ornamentacji skorupki, u wszystkich jednak stwierdzono prosty brzeg dorsalny, mniej lub więcej wydłużony tylny koniec skorupki, sulkus i wyraźną duplikaturę. U większości gatunków wykształca się wyraźne westibulum i widoczne są odciski mięśniowe (5), ułożone w nieco łukowaty szereg w obrębie sulkusa. Zawias jest zmodyfikowanym typem adontowym lub lofodontowym, z wyraźnymi uszkami zawiasowymi obrzeżającymi zawias lewej skorupki. Normalne kanaliki porowe zwykle niewidoczne, u M. fiata n.sp. nieregularnie, rzadko ułożone. Kanaliki radialne widoczne tylko u M. pedata (Marsson), proste i nieliczne. U M. umbonata (Williamson) i M. laevioides laemoides Bonnema wyróżnia się 5 stadiów rozwoju ontogenetycznego, przy czym już w obrębie młodocianych osobników M. umbonata zaznacza się wyraźny dymorfizm polegający na różnym stosunku długości do wysokości skorupki (Pl. V, fig. 3-12). Dymorfizm, przypuszczalnie płciowy, zaznacza się także u M. crassa n.sp., gdzie oprócz wyżej wymienionych różnic istnieje zróżnicowanie szerokości skorupek, tj. jedne (samic) są bardziej wydęte w części tylnej, drugie (samców) są mniej wydęte. Rodzaj Monoceratina ustanowiony został na podstawie gatunku Monoceratina ventrale (recte M. ventralis ventralis) i M. ventrale magnum (recte M. ventralis magnum), z karbonu Oklahomy, przez Rotha (1928). Później opisano liczne gatunki tego rodzaju z Europy, Ameryki Płn. i Azji, zarówno z paleozoiku, mezozoiku, jak i kenozoiku. Pozycja systematyczna tego rodzaju zmieniała się często ze względu na brak dostatecznej znajomości cech morfologicznych gatunków zaliczanych do tego rodzaju, bądź ze względu na ich różnie traktowaną hierarchię. Monoceratina zaliczano do różnych rodzin (Primitiidae, Beyrichiidae, Acronotellidae, Cytheridae, Paradoxosromidae i in.), a więc i do różnych podrzędów (Paleocopa, Podocopa); często inaczej klasyfikowano gatunki paleozoiczne, inaczej zaś - młodsze, zaliczane do tego rodzaju. Najnowsze publikacje są na ogół zgodne co do tego, że Monoceratina należy do Podocopa G. O. Sars, 1866 (Podocopina emend. Swain, 1961), do Cytheridae Baird, 1850 (Cytheracea emend. Ulrich & Bassler, 1923), do Bythocytherdnae G. O. Sars, 1926 (Bythocytheridae emend. Sylvester-Bradley, 1961). Zdaniem autorki, paleozoiczne i po-paleozoiczne gatunki zaliczone do Monoceratina są kongeneryczne, a rodzaj Monoceratina niewątpliwie reprezentuje podrząd Podocopa, nadrodzinę Cytheracea i, z zastrzeżeniem, rodzinę Bythocytheridae. Autorka utworzyła nową podrodzinę Monoceratininae, do której - poza Monoceratina - włączyła: Triceratina Upson, 1933 (z zastrzeżeniem), Neomonoceratina Kingma, 1948 (z zastrzeżeniem), Bythoceratina Hornibrook, 1953, i Miracythere Hornibrook, 1953. Za cechy diagnostyczne podrodziny autorka uważa typ odcisków mięśniowych (ilość i układ), wykształcenie brzegu zawiasowego, kształt skorupki oraz wykształcenie wolnego brzegu. Podstawą dla utworzenia nowej podrodziny są różnice w wykształceniu wyżej wspomnianych cech morfologicznych skorupki u Monoceratina, stwierdzone u gatunków z kredy polskiej i u Bythocythere turgida Sars (Sylvester-Bradley, 1947), tj. gatunku typowego dla Bythocythere, od którego wywodzi się podrodzina Bythocytherinae i do której najczęściej zaliczana jest Monoceratina.

RU

В настоящей работе описано 17 видов рода Monoceratina Roth, в том числе 9 новых, и 1 новый подвид. Установлено тоже новое подсемейство Monoceratininae, причисленное условно к Bythocytheridae G. О. Sars. Проведен анализ индивидуальной изменчивости, онтогенетического развития и распространения изученных видов Monoceratina из мела (кампан, мастрихт) и нижнего палеоцена Польши. Материалы происходят из 2 бурений (Паментово, Сохачев) и из 4 обнажений (Мельник, Казимерж, Бохотница, Насилув), которых стратиграфическая и литологическая характеристики даны на стр. Описано следующие виды: Monoceratina pedata (Marsson, 1880), М. compacta n. sp., M. mielnicensis n. sp., M. polonica n. sp., M. laevioides loevioides Bonnema, 1941, M. laevioides similis n. subsp., M. montuosa (Jones, 1875), M. howensis n. sp., M. staringi Bonnema, 1941, M. longispina (Bosquet, 1854), M. bugensis n. sp., M. umbonata (Williamson, 1848), M. cf. umbonata (Williamson, 1848), M. acanthoptera (Marsson, 1880), M. tuberosa n. sp., M. strangulata (Bosquet, 1854), M. flata n. sp., M. brevispina n. sp., и M. crassa n. sp. Распространение перечисленных видов в верхнем мелу и нижнем палеоцене Польши (табл. 1) показывает, что они образуют два разных фаунистических комплекса, которые являются характерными для определенных фаций. В фации пишущего мела и в мергелях преобладают известные уже виды, описанные из сходных фаций, в то время как в известняках доминируют новые виды. Обоим комплексам видов Monoceratina сопутствуют несколько иные комплексы остракод. В песчанисто-известняковых отложениях (Сохачев) вообще Monoceratina не найдены. Кроме того замечено, что величина створок одного и того же вида изменяется в зависимости от фации, в которой они найдены, и что только в некоторых пробах встречаются молодые особи определенных видов. В результате анализа распространения описанных в настоящей работе видов Monoceratina установлено, что они ограничиваются к горизонтам верхнего мела Европы (табл. 2), вопреки существующему до сих пор мнению об их более широком географическом распространении (Северная Америка, азиятская часть СССР). Автор выбрал больше 500 створок Monoceratina, в том числе много створок молодых особей. Выделенные виды обнаруживают большую изменчивость очертаний, скульптуры и орнаментации створок. Однако у всех установлено присутствие прямого спинного края, более или менее удлиненного заднего конца створки, желобка и отчетливой дупликатуры. У большинства видов образуется отчетливое vestibulum и видны мускульные отпечатки (5), расположенные несколько наклонными рядами в пределах желобка. Замок - это модифицированный тип, адонтный или лофодонтный, с отчетливыми замковыми ушками окаймляющими замок левой створки. Нормальные поровые канальцы обыкновенно незаметны, у М. flata n. sp. расположенные редко и нерегулярно. Радиальные канальцы заметны только у М. pedata (Marsson), прямые и немногочисленные. У М. umbonata (Williamsson) и у М. laevioides laevioides Bonnema выделяется 5 стадий онтогенетического развития, причём уже в пределах молодых особей М. umbonata намечается отчетливый диморфизм, выраженный в разном соотношении длины к высоте створки (пл. V, фиг. 3-12). Диморфизм, по всей вероятности половой, существует тоже у М. crassa n. sp., где, кроме выше перечисленных различий, имеется дифференциация ширины створок, т. е. одни (самок) являются более вздутыми, другие (самцов) менее вздуты в задней части. Род Monoceratina установлен Ротом (Roth) в 1938 году на основании вида Monoceratina ventrale (recte М. ventralis ventralis) и M. ventrale magnum (recte M. ventralis magnum) из каменноугольного периода Oklahoma. Позже описано многочисленные виды этого рода из палеозоя, мезозоя и кайнозоя Европы, Северной Америки и Азии. Систематическое положение этого рода менялось часто в связи с недостаточным знанием морфологических признаков видов, причисленных к этому роду, или же в виду разной трактовки их иерархии. Monoceratina были причисляемы к разным семействам (Primitiidae, Beyrichiidae, Acronotellidae, Cytheridae, Paradoxostomidae и другие), а тем образом и к разным подотрядам (Paleocopo, Podocopa). Часто иначе классифицировались палеозойские виды, а иначе младшие, причисляемые к этому роду. Авторы новейших работ согласны относительно того, что Monoceratina принадлежит Podocopa G. О. Sars, 1866 (Podocopina emend. Swain, 1961), Cytheridae Baird, 1850 (Cytheracea emend. Ulrich & Bassler, 1923), Bythocytherinae G. O. Sars, 1926 (Bythocytheridae emend. Sylvester-Bradley, 1961). По мнению автора, палеозойские и послепалеозойские виды, причисленные к Monoceratina, являются конгенерическими, а род Monoceratina является несомненно представителем подотряда Podocopa, надсемейства Cytheracea и, с некоторой оговоркой, семейства Bythocytheridae. Автор установил новое подсемейство Monoceratininae, в которое, кроме Monoceratina, включает Triceratina Upson, 1933 (условно), Neomonoceratina Kingma, 1948 (условно), Bythoceratina Hornibrook, 1953, и Miracythere Hornibrook, 1953. Согласно мнению автора, диагностическими признаками подсемейства являются: тип мускульных отпечатков (количество, расположение), форма замкового края створки и свободного края. Новое подсемейство установлено на основании различий в форме выше упомянутых морфологических признаков створки у Monoceratina, установленных при сопоставлении видов из польского мела с Bythocythere turgida Sars (Sylvester-Bradley, 1947), т. e. с типовым видом Bythocythere, от которого ведет свою родословную подсемейство Bythocytherinae, и к которому чаще всего причисляют Monoceratina.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1964
• Tom: 09
• Numer: 3
• Opis fizyczny: p.357-406,fig.,ref.

Twórcy

autor

Szczechura J.

• Palaeozoological Institute, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland

Bibliografia

• ALEXANDER, C. I. 1933. Shell structure of the ostracode genus Cytheropteron, and fossil species from the Cretaceous of Texas. - J. Paleont., 7, 1, 181-214, Menasha.
• - 1934a. Ostracoda of the genera Monoceratina and Orthonotacythere from the Cretaceous of Texas. - Ibidem, 8, 1, 57-67.
• - 1934b. Ostracode of the Midway (Eocene) of Texas. - Ibidem, 8, 2, 206-236.
• BASSLER, R. S. & KELLET, B. 1934. Bibliographic index of Paleozoic Ostracoda. - Geol. Soc. Amer., Spec. Pap., 1, 1-500, New York.
• BIEDA, E. 1958. Otwornice przewodnie i wiek kredy piszącej Mielnika. - Inst. Geol., Biul. 121. Z Badań Mikropaleont., 3, 17-89, Warszawa.
• BŁASZYK, J. 1959. Two new Bathonian ostracods of the genus Progonocythere (O dwóch nowych ostrakodach batońskich z rodzaju Progonocythere). - Acta Palaeont. Pol., 4, 4, 431-448, Warszawa.
• BOLD, W. A. van den. 1946. Contribution to the study of Ostracoda with special reference to the Tertiary and Cretaceous mikrofauna of the Carribean region. - J. H. De Bussy, Publ., Thesis Utrecht, 1-167, Amsterdam.
• BONNEMA, J. H. 1940-1941. Ostracoden aus der Kreide des Untergrundes der nordöstlichen Niederlanden. - Natuurhist. Maandbl., 29, 9, 91-95, 10, 104-108, 11, 115-118, 12, 129-132; 30, 1, 8-10, 2, 21-29, 3, 26-29, 4, 40-43, 5, 56-60, 6, 70-72, Limburg.
• BOSQUET, J. 1854. Les crustacés fossiles du terrain Crétacé du Limbourg. - Nederland, Kaart Geol., Verh., 2, 1; fide F. B. Ellis & A. R. Messina, Catalogue of Ostracoda, vol. 15.
• BROTZEN, F. & POŻARYSKA, K. 1961. Foraminifères du Paléocène et de l’Éocène inférieur en Pologne septentrionale. - Rev. Micropaléont., 4, 3, 155-166, Paris.
• ČERNYŠEVA (CHERNYSHEVA), M. E. 1960. In: J. A. Orlov, Osnovy Paleontologii. Akad. Nauk. SSSR, 264-421, Moskva.
• DUPPER, A. 1952. Über das Cenoman in Niedersachsischen Bergland. - Paläont. Ztschr., 26, 49-111, Stuttgart.
• EGGER, J. G. 1900. Foraminiferen und Ostracoden aus den Kreidemergeln der Oberbayerischen Alpen. - Abh. k. Akad. Wiss., 2 Cl., 21, 1, 1-230, München.
• FISCHER, W. von. 1962. Ostracoden der Gattungen Monoceratina Roth 1928, Cytheropteron G. O. Sars 1866 und andere im Lias Zeta Schwabens. - N. Jb. Geol. Paläont., 114, 3, 333-343, Stuttgart.
• GIGNOUX, M. 1956. Geologia stratygraficzna (tłumaczenie polskie). 620-676, Wyd. Geol., Warszawa.
• GREKOFF, N. 1956. Guide pratique pour la détermination des Ostracodes post-paléozoïques. 1-95, Paris.
• HARLTON, B. H. 1933. Micropaleontology of the Pennsylvanian Johns Valley Shale of the Ouachita Mountains, Oklahoma. - J. Paleont., 7, 1, 3-29, Menasha.
• HENNINGSMOEN, G. 1953. Classification of Paleozoic straight-hinged ostracods. - Norsk. Geol. Tidsskr., 31, 185-288, Oslo.
• HORNIBROOK, N. de B. 1952. Tertiary and Recent marine Ostracoda of New Zealand. - New Zealand Geol. Survey, Palaeont. Bull., 18, 1-82, Wellington.
• HOWE, H. V. & LAURENCICH, L. 1958. Introduction to the study of Cretaceous Ostracoda. - Louisiana State Univ. Press. 1-536.
• JONES, T. R. 1849. A monograph of the Entomostraca of the Cretaceous formation of England. - Palaeontogr. Soc., 1-40, London.
• JONES, T. R. & HINDE, G. J. 1890. A supplementary monograph of the Cretaceous Entomostraca of England and Ireland. - Ibidem, 43, 1-70, London.
• KAŠEVAROVA, N. P., MANDELSTAM, M. I. & SCHNEIDER, G. F. 1960. Vide: Černyševa, N. E.
• KEIJ, A. J. 1957. Eocene and Oligocene Ostracoda of Belgium. - Mém. Inst. Roy. Sci. Nat. Belgique, 136, 1-210, Bruxelles.
• KESLING, R. V. 1951. Terminology of ostracod carapaces. - Contr. Mus. Paleont. Univ. Michigan, 9, 4, 93-171. Ann Arbor.
• - 1953. A slide rule for the determination of instars in ostracod species. - Ibidem, 11, 5, 97-109.
• KINGMA, J. T. 1948. Contribution to the knowledge of the Young-Caenozoik Ostracoda from the Malayan region. - Thesis Utrecht, 1-118, Utrecht.
• LUBIMOVA, P. S. 1955. Ostrakody mezozojskich otloženij srednego Povolžja i Obščego Sirta: In: Lubimova, P. S. & Habarova, T. N., Ostrakody mezozojskich otloženij Volgo-Uralskoj oblasti. - Trudy VNIGRI, N. ser., 84, 3-162, Moskva.
• MANDELSTAM, M. I. 1959. Ostrakody iz otloženij paleogena Srednej Azii. - Mikrofauna SSSR, 10, 136, 442-525, Leningrad.
• MARSSON, T. 1880. Die Cirripedien und Ostracoden der weissen Schreibkreide der Insel Rügen. - Mitt, naturwiss. Ver. Vorpommern u. Rügen, 12, 1-50. Greifswald.
• MERTENS, E. v. 1958. Zur Kenntnis der Ordnung Ostracoda (Crustacea). - Geol. Jb., 75, 311-318, Hannover.
• MORKHOVEN, F. P. C. M. van. 1962. Post-Paleozoic Ostracoda. 1, 1-204, Amsterdam-London-New York.
• PLUMHOFF, F. v. 1963. Die Ostracoden des Oberaalenium und tiefen Unterbajocium (Jura) des Gifhorner Troges, Nordwestdeutschland. - Senckenbergiana, 503, 1-100, Frankfurt a. M.
• POKORNY, V. 1954. Zakłady zoologicke mikropaleontologie. 1-652, Praha.
• - 1958. Grundzüge der zoologischen Mikropaläontologie. - Veb. Deutsch. Ver. Wiss., 2, 1-453, Berlin.
• POLENOVA, E. N. 1952. Ostrakody verchnej časti živetskogo jarusa Russkoj platformy. - Mikrofauna SSSR, 5, 65-156, Leningrad.
• POŻARYSKA, K. 1952. Zagadnienia sedymentologiczne górnego mastrychtu i danu okolic Puław (The sedimentological problems of Upper Maastrichtian and Danian of the Puławy environment (middle Vistula)). - P. Inst. Geol. Biul. 81, 1-104, Warszawa.
• - 1954. O przewodnich otwornicach z kredy górnej Polski środkowej (The Upper Cretaceous index foraminifers from central Poland). - Acta Geol. Pol. 4, 2, 249-276, Warszawa.
• POŻARYSKI, W. 1960. Zjawisko twardego dna w profilu kredy Mielnika (Phenomenon of hard ground in the Cretaceous section of Mielnik on the Bug river (eastern Poland). - Kwart. Geol., 4, 1, 101-110, Warszawa.
• POŻARYSKI, W. & WITWICKA, E. 1956. Globotrunkany kredy górnej Polski środkowej. - Inst. Geol., Biul., 102, 5-30, Warszawa.
• PURI, H. S. 1954. Contribution to the study of the Miocene of the Florida panhandle, part 3. Ostracoda. - Florida Geol. Survey, Geol. Bull. Tallahassee, Fla. 36 (1953); fide: Ellis & Messina, Catalogue of Ostracoda.
• ROTH, R. 1928. Monoceratina. A new genus of Ostracoda from the Pennsylvanian of Oklahoma. - J. Paleont., 2, 1, 15-19, Menasha.
• ROY, L. W. Le. 1945. A contribution to ostracodal ontogeny. - Ibidem, 19, 2, 81-86.
• SCHMIDT, R. 1948. Ostracoda from the Upper Cretaceous and Lower Eocene of Maryland, Delaware, and Virginia. - Ibidem, 22, 4, 389-431.
• STEPHENSON, M. B. 1946. Weches Eocene Ostracoda from Smithville, Texas. - Ibidem, 20, 4, 297-344.
• SWAIN, F. M. 1953. Ostracoda from the Camden chert, western Tennessee. - Ibidem, 27, 2, 257-284.
• SWAIN, F. M. & PETERSON, J. A. 1951. Ostracoda from the Upper Jurassic Red-water Shale member of the Sundance formation. - Ibidem, 25, 6, 796-807.
• SWARTZ, F. K. 1936. Revision of the Primitiidae and Beyrichiidae with new Ostracoda from the Lower Devonian of Pennsylvania. - Ibidem, 10, 7, 541-586.
• SYLVESTER-BRADLEY, P. C. 1947. The shell of the ostracod genus Bythoeythere. - Ann. & Mag. Nat. Hist., 11, 15, 719-722, London.
• - 1956. The structure, evolution and nomenclature of the ostracod hinge. - Bull. Brit. Mus. (Nat. Hist.), Geol., 3, 1, 1-21, London.
• - & KESLING, R. V. 1961. Fam. Bythocytheridae Sars 1926. In: Moore, C. M., Treatise on Invertebrate Paleontology, Part Q: Arthropoda, 3. Crustacea, Ostracoda. - Geol. Soc. Am. Univ. Kansas.
• TRIEBEL, E. L. & BARTENSTEIN, H. 1938. Die Ostracoden des deutschen Juras 1: Monoceratina-Arten aus dem Lias und Dogger. - Senckenbergiana, 20, 6, 502-518, Frankfurt a. M.
• VEEN, J. E. van. 1936. Die Cytheridae der Maastrichter Tuffkreide und des Kunrader Korallenkalkes von Sud-Limburg. 2. Die Gattungen Loxoconcha, Monoceratina, Paracytheridea, Xestoleberis, Cytheropteron und Cytherura. - Natuurhist. Maandbl., 25, 2-9, 21-113, Maastricht.
• - 1938. Die Ostracoden in der Tuffkreide ohne gelbe limnitische Färbung unter dem Koprolitenschichten zu Slavante. - Ibidem, 27, 1-2, 10-20.