Cechy geochemiczne osadów stokowych i fluwialnych na północno - zachodnim Mazowszu

• Autorzy: Szwarczewski P. , Smolska E.

Warianty tytułu

EN

Geochemical features of slope and fluvial sediments from NW Mazovia

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Fluvial and slope deposits were investigated in the NW part of Masovia region. Their deposition was conditioned by anthropopression. There were recognised lithological features and analysed in vertical profiles such characteristics as: grain size, organic matter and selected elements (eg. Zn, Pb, Cu, Cd, Ni, P). Selected samples with organic matter were dated using the radiocarbon method. Age of sediments and their sedimentological and geochemical characteristics let to destinguish the series of deposits correlated with such periods of human activity as: Wielbark and Przeworsk cultures, the Middle Ages, the modern and industrial periods with last 100 years heavily affected by human activity. A very characteristic feature of the study area is a general very small content of analysed elements - close or very near to values of geochemical bacground but it is varied in vertical profiles of both slope sediments and fluvial ones. In the area of Brudzeń Duży the highest concentrations of analysed metals were recorded in the sediments accumulated during the Middle Ages, especially early phases of this period, what corresponds to the economic activity of the Slavs in this area (the two strongholds in Brudzeń Duży and Parzeń). Thereafter it was an agricultural region. In the area of Borowiczki the maximum concentrations occur at the land surface and it is correlated with the human activity of the last 40 years - that is, since the creation and operation of petrochemical plant in Płock. The carried studies indicated that trace elements in sediments, even occuring in small concentrations may be helpful in separating the layers by the age of deposition and in determining the rate of sedimentation at footslopes or in valley bottoms (overbank during the floods).

Słowa kluczowe

PL

osady fluwialne; osady stokowe; cechy geochemiczne; Mazowsze Polnocno-Zachodnie; osadnictwo; aluwia; pierwiastki sladowe

• Wydawca: -
• Czasopismo: Prace i Studia Geograficzne
• Rocznik: 2013
• Tom: 51
• Opis fizyczny: s.105-123,tab.,wykr.,map.,bibliogr.

Twórcy

autor

Szwarczewski P.

• Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski w Warszawie, Warszawa

autor

Smolska E.

• Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski w Warszawie, Warszawa

Bibliografia

• Bojakowska I., 1994, Wpływ czynnika antropogenicznego na procesy geochemiczne w powierzchniowych warstwach litosfery, Instrukcje i metody badań geologicznych z. 53, PIG, Warszawa, 1-199.
• Bojakowska I., 1995, Wpływ codprowadzania ścieków na akumulację metali ciężkich w osadach wybranych rzek Polski, Instrukcje i metody badań geologicznych z. 55, PIG, Warszawa, 1-78.
• Bojakowska I., Sokołowska G., 1998, Geochemiczne klasy czystości osadów wodnych, Przegląd Geologiczny 46, 49-54.
• Ciszewski D., 2001, Możliwości i problemy zastosowań metali ciężkich do datowania osadów aluwialnych na przykładzie środkowej Odry, Czasopismo Geograficzne 72, 35-69.
• Ciszewski D., 2002, Zapis działalności przemysłowej w osadach fluwialnych, [w:] P. Szwarczewski, E. Smolska (red.) Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym, t. 1, WGSR UW Warszawa, WSA Łomża, 23-28.
• Ciszewski D., Malik I., 2003, Zapis XX-wiecznej historii zanieczyszczenia Małej Panwi metalami ciężkimi w jej osadach, Przegląd Geologiczny 52, 142-147.
• Dearing J.A., Battarbee R.W., Dikan R., Larocque I., Oldfield F., 2006, Human environment interactions: learning from the past, Regional Environmental Change 6, 1-16.
• Gałuszka A., 2007a, A review of geochemical background concepts and an example using data from Poland, Environmental Geology, 52, 861-870.
• Gałuszka A., 2007b, Different approaches in using and understanding the term "geochemical background" - practical implications for environmental studies. Polish Journal of Environmental Studies, 16, 3, 389-395.
• Graney J.R., Eriksen T.M., 2004, Metals in pond sediments as archives of anthropogenic activities: a study in response to health concerns, Applied Geochemistry 19, 1177-1188.
• Helios-Rybicka E., 1996, Impact of mining and metallurgical industries on the environment in Poland, Applied Geochemistry 11, 3-9.
• Hudson-Edwards K., Macklin M.G., Curtis C.D., Vaughan D.J., 1998, Chemical remobilization of contaminant matals within floodplain sediments in an incising river system: implications for dating and chemiostratigraphy, Earth Surface Processes and Landforms 23, 671-684.
• Kabata-Pendias A., Pendias H., 1999, Biogeochemia pierwiastków śladowych, Wyd. II, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1-398.
• Kabata-Pendias A., Piotrowska M., Motowicka-Terelak T., Maliszewskia-Kordybach B., Filipiak K., Krakowiak A., Pietruch C., 1995, Podstawy oceny chemicznego zanieczyszczenia gleb, Biblioteka monitoringu Środowiska, Warszawa, 1-35.
• Kelly J., Thornton I., Simpson P.R., 1996, Urban Geochemistry: A study of the influence of anthropogenic activity in the heavy metal content of soil in traditionally industrial and non-industrial areas of Britain, Applied Geochemistry 11, 363-370.
• Klimek K., 1993, Środowisko sedymentacji osadów pozakorytowych w dolinach Przemszy i Wisły Śląskiej, [w:] K. Klimek (red.), Antropogenne aluwia Przemszy i Wisły Śląskiej, Sosnowiec, Georama 1, 3-15.
• Klimek K., 1996, Aluwia Rudy jako wskaźnik 1000-letniej degradacji płaskowyżu Rybnickiego, [w:] A. Kostrzewski (red.), Geneza, litologia i stratygrafii utworów czwartorzędowych, t.2, UAM, 155-166.
• Klimek K., 2002a, Zapis pradziejowej i historycznej erozji gleb w deluwiach i aluwiach górnośląskiej części dorzecza Odry, [w:] P. Szwarczewski, E. Smolska (red.) Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym, t. 1, WGSR UW Warszawa, WSA Łomża, 57-63.
• Klimek K., 2002b, Human induced overbank sedimentation in the for eland of the Eastern Sudety Mountains, Earth Surface Processes and Landforms 27, 391 -402.
• Klimek K., Zawilińska L., 1985, Trace elemnts in alluvia of the Upper Vistula as indicators of palaeohydrology, Earth Surface Processes and Landforms 10, 273-280.
• Macklin M.G., Klimek K., 1992, Dispersal, storade and transformation of metal – contaminated alluvium in the upper Vistula basin, southwest Poland, Applied Geography 12, 7-30.
• Matschullat J., Ellminger F., Agdemir N., Cramers S., Ließmann, Niehoff N., 1997, Overbank sediment profiles- evidence of early mining and smelting activities in the Harz mountains, Germany, Applied Geochemistry 12, 105-114.
• Pasieczna A., 2003, Atlas zanieczyszczeń gleb miejskich w Polsce, PIG, Warszawa.
• Podwińska Z., 1962, Technika uprawy roli w Polsce średniowiecznej, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków, 388 s.
• Renberg I., Bindler R., Bränvall M.-L., 2001, Using the historical lead deposition record as chronological marcer in sediment deposits in Europe, Holocene 11 , 511-516
• Sinkiewicz M., 1993, Rola denudacji antropogenicznej w przeobrażeniu stoków i gleb w środkowej części Polski północnej, [w:] A. Kostrzewski (red.) Geoekosystem obszarów nizinnych, Kom. Nauk. PAN „Człowiek i środowisko” Zesz. Nauk. 6, Wrocław-Warszawa-Kraków, 153-158.
• Sinkiewicz M., 1998, W. Niewiarowski (red.), Rozwój denudacji antropogenicznej w środkowej części Polski północnej. Wyd. UMK, Toruń, 103 s.
• Skompski S., 1970, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, Arkusz Gąbin I :50 000, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Skompski S., Słowański W., 1970, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, Arkusz Płock 1 :50 000, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa
• Smolska E., Szwarczewski P., 2012, Funkcjonowanie krajobrazu w świetle badań sedymentologiczno-geochemicznych na przykładzie wybranych obszarów NW Mazowsza, [w:] A. Richling, J. Lechnio (red.), Model funkcjonalny systemu krajobrazowego, WGSR UW, Warszawa, 117-148.
• Szwarczewski P., 2003, Wybrane geochemiczne i tekstualne cechy osadów w dolinie Utraty jako efekt działalności człowieka - współczesnej i w przeszłości, Prace i Studia Geogr. 33, 83-92.
• Szwarczewski P., Korabiewski B., 2003, Wybrane geochemiczne cechy osadów wypełniających starorzecza w dolinie dolnej Pilicy w okolicach Warki, Prace i Studia Geogr. 33, 71-82.
• Szwarczewski P., 2005, Geochemiczny i paleogeograficzny zapis dynamiki procesów rzeźbotwórczych w holocenie na przykładzie okolic Płocka, [w:] A. Richling, J. Lechnio (red.), Z problematyki funkcjonowania krajobrazów nizinnych, WGSR UW, Warszawa, 77-88.
• Terelak H., Motowicka-Terelak T., Pondel H., Maliszewska-Kordybach B., Pietruch Cz., 1999, Monitoring chemizmu gleb ornych Polski. Program badań i wyniki wstępne. IOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 1-70.
• Terelak H., Motowicka-Terelak T., Stuczyński T., Pietruch Cz., 2000, Pierwiastki śladowe (Cd, Cu, Ni, Pb, Zn) w glebach użytków rolnych Polski, IOŚ , Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 1-69.
• Thronton I., 1996, Impacts of mining on the environment; some local, regional and global issues, Applied Geochemistry 11, 355-361.
• Zádorová T., Penizek V., Šefrna L., Chuman T., 2013, Identification of Neolithic to Modern erosion- sedimentation phases using geochemical approach in a loess covered sub-catchment of South Moravia, Czech Republic, Geoderma, vol. 195-196.
• Zgłobicki W., 2005, Geochemiczne cechy osadów stokowych - zapis działalności człowieka?, [w:] A. Kotarba, K. Krzemień, J. Święchowicz (red.), Współczesna ewolucja rzeźby Polski. VII Zjazd Geomorfologów Polskich, Kraków, 19-22 września 2005, SGP, IGiGP UJ, IGiPZ PAN Kraków, 537-542.
• Zgłobicki W., 2008, Geochemiczny zapis działalności człowieka w osadach stokowych i rzecznych, UMCS, Lublin, 240 s.
• Zgłobicki W., 2010, Metody geochemiczne i radiochemiczne w badaniach dynamiki procesów stokowych, Prace i Studia Geogr. 45, 105-124.
• Zgłobicki W., Kozieł M., Lata L., Plak A., Reszka M., 2008, próba wykorzystania wskaźników geochemicznych do oceny natężenia współczesnej sedymentacji deluwialnej i aluwialnej, ANN. UMCS, ser. B., LXII, 87-103.
• Zgłobicki W., Rodzik J., 2007, Heavy metals in the slope deposits of loess areas of the Lublin Upland (E Poland), Catena 71, 84-95.