Palynological characteristics of the Neogene of Western Poland

• Autorzy: Ziembinska-Tworzydlo M.

Warianty tytułu

PL

Palinologiczna charakterystyka neogenu zachodniej Polski

RU

Palinologicheskaja kharakteristika neogena zapadnojj Pol'shi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Palynological analysis of deposits ranging from the Middle Oligocene through the Upper Miocene from borings in the Great Poland Lowlands is presented. Mai's climatic-floristic phases on the territory under study have been characterized on the basis of the results of palynological analyses. A permanent tendency has been found to eliminate succesive warmlike components of flora in younger warm phases of the Neogene. Descriptions of 174 species of sporomorph are given. A new genus, Iteapollis a new species Microfoveolatisporis minutus and several new combinations have been erected by the present writer.

PL

W pracy niniejszej przedstawiono wyniki badań palinologicznych próbek, pochodzących z wierceń na obszarze Niziny Wielkopolskiej (Text-fig. 1). Badaniami objęte zostały osady młodszego trzeciorzędu, od środkowego oligocenu po górny miocen. Ogólny schemat wykształcenia tych osadów i ich podział litostratygraficzny wg. nomenklatury Ciuka (1970) został uwidoczniony na przekroju geologicznym opisywanego obszaru (Text.-fig. 2). W rozważaniach stratygraficznych oparto się na wynikach prac paleobotanicznych z obszaru Łużyc (Mai 1964, 1967; Krutzsch & Majewski 1967) gdzie zaobserwowane zastały cykliczne zmiany roślinności, świadczące o cyklicznych zmianach klimatu w neogenie. Fazy klimatyczne na terenie Łużyc zostały wydzielone głównie w oparciu o analizę makroskopowych szczątków roślin. W przedstawionej pracy dokonano próby prześledzenia tych zmian na większym obszarze, w oparciu jedynie o wyniki analiz palinologicznych. Jako reper posłużył profil palinologiczny Ustronie, najbliższy obszarowi Łużyc. Pozostałe opracowane profile pochodziły z terenu Niziny Wielkopolskiej. Z siedmiu z nich pobrano próby w odstępach 0,5-1 m; z innych pobrano i opracowano próbki wyrywkowe w celu uzupełnienia całości obrazu zmian roślinności. Diagramy pyłkowe (za wyjątkiem diagramu z profilu Ustronie i Gierlachowo) przedstawiono w postaci skróconej, przyjmując pięć przedziałów określających częstość pojawienia się sporomorf. Na podstawie wyników analiz palinologicznych stwierdzono, że wiele typów sporomorf, które zostały uznane przez Krutzscha (Krutzsch & Majewski 1967) za reprezentantów elementu subtropikalnego i arktyczno-trzeciorzędowego na terenie Łużyc, występuje również w profilach z terenu Wielkopolski. Na podstawie zmiennego występowania tych dwóch elementów florystycznych w opracowanych profilach udało się wyróżnić większość faz klimatycznych zaobserwowanych na terenie Łużyc. Na tej podstawie zsynchronizowano na obszarze Niziny Wielkopolskiej warstwy litostratygraficzne Ciuka (1970) z fazami florystyczno-klimatycznymi Maia (1967). Przy zestawieniu wyników palinologicznych dla poszczególnych faz klimatycznych zaobserwowano znamienną prawidłowość, a mianowicie stałą tendencję do eliminowania kolejnych składników ciepłolubnych w młodszych cieplejszych fazach miocenu. Stwierdzono również konsekwentne ubożenie w elementy ciepłolubne profilów położonych w części północnej opracowanego terenu. W części szczegółowej podano opisy 174 ważniejszych i częściej występujących gatunków oraz uwagi w stosunku do nich. Utworzono jeden nowy rodzaj: Iteapollis n.gen., jeden nowy gatunek: Microfoveolatisporis minutus sp.n. oraz kilka nowych kombinacji.

RU

В настоящей работе представлены результаты палинологического изучения образцов, отобранных из керна буровых скважин, пройденных на площади Великопольской низменности (фиг. 1). Исследованиями охвачен верхнетретичный интервал со среднего олигоцена по верхний миоцен. Общая схема литологического состава и стратиграфического расчленения рассматриваемого интервала, согласно номенклатуре Дюка (1970), изображена на геологическом разрезе через исследованную площадь (фиг. 2). Стратиграфический анализ был основан на данных палеоботанических работ в Лужицком регионе (Маи 1964, 1967; Круцш, Маевски 1967), в котором были кон-статированы циклические изменения растительности, свидетельствующие о циклических колебаниях климата в неогене. Климатические фазы на площади Лужицкого региона определялись, главным образом, на основании анализа макроскопических растительных остатков. В настоящей работе предпринимается попытка установления таких климатических изменений на более обширной площади на основании одних палинологических анализов. В качестве репера был избран палинологический профиль Устроне, ближайший по отношению к Лужицкому региону. Остальные исследованные профили располагаются на площади Великопольской низменности. В семи профилях отбирались образцы в интервалах 0,5-1 м. в остальных - лишь спорадические образцы, дополняющие общую обстановку развития растительного мира. Пыльцевые диаграммы, за исключением диаграмм профилей Устроне и Герлахово, представлены в сокращенном виде с указанием пяти интервалов частоты распространения спороморф. По данным палинологического анализа доказано, что некоторые типы спороморф, считавшиеся Круцшем (Круцш, Маевски 1967) представителями субтропического и арктического третичных элементов на территории Лужицкого региона, распространены также и в профилях на территории Великополыни. На основании особенностей в распространении этих флористических элементов в изученных профилях удалось установить большинство климатических фар, которые были отмечены в Лужицком регионе. На таких основах была проведена корреляция литолого-стратиграфических слоев, выделенных Цюком (1970) на площади Великопольской низменности, с флоро-климатическими фазами Маиа (1967). При корреляции палинологических данных по отдельным климатическим фазам была выявлена интересная закономерность - последовательное выпадение теплолюбивых компонентов в младших, более теплых фазах миоцена. Констатировано также закономерное убывание теплолюбивых элементов в профилях северной части рассматриваемой площади. В следующей части работы приведены описания 174 важнейших и чаще встречающихся видов. Образован один новый род: Iteapollis gen. п., один новый вид: Microfoveolatisporis minutus sp. п. и несколько новых сочетаний.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1974
• Tom: 19
• Numer: 3
• Opis fizyczny: p.309-432,fig.,ref

Twórcy

autor

Ziembinska-Tworzydlo M.

• Institute of Geology, Warsaw University, Al. Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warsaw, Poland

Bibliografia

• ABUZJAROVA, R. J. 1954. Tretičnye sporovo-pylcevye kompleksy Turgaja i Pavlodarskogo Priirtyša. - Awtoref. diss. Kazach. SSR.
• AHRENS, H. & LOTSCH, D. 1967. Die geologischen Grundlagen der Aufstellung der Florenzonen im jüngeren Tertiär der Lausitz. - Abh. Zent. Geol. Inst., 10, 39- 54, Berlin.
• ANANOVA, E. H. 1952. Novye dannye o sarmatskoj rastitelnosti v nizoviach Dnepra - Bot. Żurn., 2, Moskva.
• - 1954. Novye dannye o flore i rastitelnosti pliocena. - Dokl. Akad. Nauk SSSR, 96, 3, Moskva.
• AVERDIECK, F. R. 1958. Pollen vom Chenopodiaceen-typ im Flöz Frimmersdorf - ein Hinweis auf seine strandnahe Entstehung. - Fortschr. Geol. Rheinld. Westf., 1, 101-112, Krefeld.
• BERRY, F. W. 1927. Flora of the Esmeralda Formation in W. Nevada.-Proc. U.S. National Mus., 72, 1-5, Washington.
• BOJTZOVA, E. P. 1957. Palinologičeskoe obosnovanie stratigrafičeskogo rasčlenenia melovych i tretičnych otloženij Turgajskogo progiba. - Avtoref. diss. Leningrad.
• - & al., 1960. Sporovo-pylcevye kompleksy paleogenovych i neogenovych otloženij SSSR.-Mežd. Geolog. Kongr., Dokl. Sov. Geol., 211-221, Moskva.
• BRELIE G. 1961. Pollenstratigraphische Gliederung und fazielle Entwicklung des jüngeren Tertiärs (Oberoligozän bis Pliozäns) in der niederrheinischen Bucht. - Meyniana, 10, 75-88, Kiel.
• - 1967. Quantitative Sporenuntersuchungen zur stratigraphischen Gliederung des Neogens in Mitteleuropa. - Rev. Palaeobot. Palynol., 2, 147-162, Amsterdam.
• - 1968. Zur mikrofloristischen Schichtengliederung im Rheinischen Braunkohlenrevier.- Fortschr. Geol. Rheinld. Westf., 16, 85-102, Krefeld.
• CHERNYAVSKA, S. 1967. Charakteristika na sporopolenovite kompleksi ot gornoeocenskije Bulglišta u Istočna Bulgaria. - Izv. Geol. Inst., ser. paleont., 16, 95- 130, Sofia.
• - 1969. Kategorii na sporopolenovia metod i technik vzaimootnošenia s osnovite podelenia v stratigrafita. - Ibidem, 18, 8-89.
• - 1970. Sporopolenovi zoni v niakoj starotercierni vuglenosni sedimenti v Bulgaria. - Ibidem, 19, 79-100.
• CIUK, E. 1957. Złoża węgli brunatnych w Polsce i perspektywy ich poszukiwań. - Przegl. Geol., 5, 208-216, Warszawa.
• - 1967. Litostratygrafia trzeciorzędu w rejonie Leszna. - Kwart. Geol., 11, 4, 920-922, Warszawa.
• - 1970. Schematy litostratygraficzne trzeciorzędu Niżu Polskiego. - Ibidem, 14, 4, 754-771, Warszawa.
• CZECZOTT, H. 1970. O wieku trzeciorzędowej flory Turowa koło Bogatyni (Górne Łużyce). - Kwart. Geol., 14,. 4, Warszawa.
• DOKTOROWICZ-HREBNICKA, J. 1954a. Z badań paleobotaniczno-stratygraficznych w Polsce centralnej.-Przegl. Geol., 7, 264-268, Warszawa.
• - 1954b. Analiza pyłkowa węgla brunatnego z okolic Żar na Dolnym Śląsku. - Biul. Inst. Geol., 71, 41-92, Warszawa.
• - 1957a. Wzorcowe spektra pyłkowe plioceńskich osadów węglonośnych.-Prace Inst. Geol., 15, 87-137, Warszawa.
• - 1957b. Z badań mikroflorystycznych węgla brunatnego w Mirosławicach Górnych na Dolnym Śląsku. - Ibidem, 15, 167-183, Warszawa.
• - 1957c. Wiek węgla brunatnego z terenu Babiny na Dolnym Śląsku w świetle analizy pyłkowej. - Ibidem, 15, 187-197, Warszawa.
• - 1959. Niektóre ziarna pyłku rodziny Taxodiaceae w trzeciorzędowym węglu brunatnym Polski. - Kwart. Geol., 3, 4, 1033-1047, Warszawa.
• - 1960. Paralelizacja pokładów węgla brunatnego województwa bydgoskiego i poznańskiego. - Biul. Inst. Geol., 157, 69-133, Warszawa.
• - 1961. Paleobotaniczne podstawy paralelizacji pokładów węgla brunatnego ze złoża Rogoźno pod Łodzią. - Ibidem, 158, 113-303.
• - 1964. Palynologiczna charakterystyka najmłodszych pokładów węgla brunatnego złoża Rogoźno. - Ibidem, 283, 7-88.
• DYJOR, S. 1968. Poziomy morskie w obrębie serii iłów poznańskich. - Kwart.- Geol., 12, 4, 941-957, Warszawa.
• ERDTMAN, G. 1960. On three new genera from the Lower Headon Beds, Berkshire. - Bot. Not., 113, 1, 46-48, Lund.
• FRADKINA, A. F. et al. 1971. Pozdne oligocenovaja i miocenovaja flora bassejna Andana i ee sravnenie s florami severo-vostoka SSSR i Alaski.-Tr. Inst. Geol.-Geogr. Sib. otdel., 135, 22-39, Moskva.
• GLADKOVA, A. N. 1953. Flora majkoposkich otloženij severnogo Kavkaza po dannym sporovo-pylcevogo analiza. Paleobot. sbor. - Tr. VNIGRI, n.s. 75, Leningrad.
• GOTHAN, W., PICKARD, E. & THIERGART, F. 1940. Das geologische Alter der Bitterfelder und Lausitzer Kohlen. - Braunkohle, 39, 6, 51-56, Halle.
• GRABOWSKA, I. 1965. O środkowooligoceńskim wieku iłów toruńskich na podstawie analizy sporowo-pyłkowej. - Kwart. Geol., 9, 4, 815-836, Warszawa.
• - 1968. Paleogen z wiercenia Szczecin I.G.-I w świetle analizy sporowo-pyłkowej. - Ibidem, 12, 1, 155-166, Warszawa.
• GRUAS-CAVAGNETTO, C. 1968. Étude palynologique des divers gisements du Sparnacien du Basin de Paris. - Mém. Soc. Géol. France, 110, 1-144, Paris.
• HAMMEN, T. van der, 1967. Climatic periodity and evolution of South American Maestrichtian and Tertiary floras. - Bol. Geol., 5, 2, 49-91, Bogota.
• HARRIS, W. K. 1965. Basal Tertiary microfloras from the Princetown Area, Victoria, Australia. - Palaeontographica, B, 115, 4-6, 75-106, Stuttgart.
• HUNGER, R. 1953. Mikrobotanisch-stratigraphische Untersuchungen der Braunkohlen der südlichen Oberlausitz und die Pollenanalyse als Mittel zur Deutung der Flözgenese. - Freiberger Forschhf., R.C., 8, 5-38, Berlin.
• KIRCHHEIMER, F. 1941. Bemerkenswerte Funde der Mastixioideen Flora II. Vorkommen der Mastixioideen in Steinsaltz von Wieliczka. - Braunkohle, 40, 610- 617, Halle.
• - 1950a. Das Vorkommen von Sciadopitys im mittel-europäischen Tertiär und die Bedeutung ihres Pollens für die Stratigraphie der Braunkohlenschichten. - N. Jb. Geol. Pal. Mtshf., 1950, 59-64, Stuttgart.
• - 1950b. Mikrofossilien aus Salzablagerungen des Tertiäres.-Palaeontographica, B, 90, 127-160, Stuttgart.
• - 1957. Die Laubgewächse der Braunkohlenzeit. 1-783, Halle.
• KONDRATIEVA, O. P. 1971. Paleobotaničeskaja charakteristika opornych razrezov. Strojenie, litologia i stratigrafia otloženij nižnego pleistocena Litvy. 57-115, Vilnius.
• KOSTYNIUK, M. 1938. Trzeciorzędowe drewna i pyłki z Mazowsza i Wołynia. - Kosmos, A, 63, 1-53, Lwów.
• KREMP, G. 1949. Pollenanalitische Untersuchungen des miozänen Braunkohlenlagers von Konin an der Warthe.-Palaeontographica, B, 90, 53-93, Stuttgart.
• KRISHTOFOVICH, A. N. 1955. Razvitie botaniko-geografičeskich oblastej severnogo polšaria s načala tretičnogo perioda. - Vopr. geol. Azji, 2, 1-650, Moskva.
• KRUTZSCH, W. 1954. Bemerkungen zur Benennung und Klassifikation fossiler (insbesondere Tertiär) Pollen und Sporen. - Geologie, 3, 3, 258-311, Berlin.
• - 1958. Sporen und Pollengruppen aus der Oberkreide und dem Tertiär Mitteleuropas und ihre stratigraphische Verteilung. - Ztschr. angew. Geol. 4, 11/12, 509-548, Berlin.
• - 1959a. Mikropaläontologische (Sporenpaläontologische) Untersuchungen in der Braunkohle des Geiseltales. - Geologie, Beih. 21/22, 1-425, Berlin.
• - 1959b. Einige neue Formgattungen und -arten von Sparen und Pollen aus der mitteleuropäischen Oberkreide und dem Tertiär. - Palaeontographica, B, 105, 5/6, 117-125, Stuttgart.
• - 1961. Beitrag zur Sporenpaläontologie der präoberoligozänen kontinentalen und marinen Tertiärablagerungen Brandenburgs.-Ber. Geol. Ges. D.D.K., 5, 290- 343, Berlin.
• - 1962a. Stratigraphisch bzw. botanisch wichtige neue Sporen und Pollenformen aus dem deutschen Tertiär. - Geologie, 11, 3, 265-308, Berlin.
• - 1962b. Atlas der mittel- und jungtertiären dispersen Sporen- und Pollen sowie der Mikroplanktonformen des nördlichen Mitteleuropas. I, 1-108; II, 1-141; III, 1-128, Berlin.
• - 1963b. Zur regionalen und stratigraphischen Verbreitung der Pollenform Aglaoreidia cyclops Erdtman 1960. - Grana Palynologica, 4, 3, 121-129, Stockholm.
• - 1966. Zur Kenntnis des präquartären periporaten Pollenformen.-Geologie, Beih. 55, 16-71, Berlin.
• - 1967a. Die sporenstratigraphische Gliederung des Alttertiärs im nördlichen Mitteleuropa (Paläozän - Mitteloligozän) - Metodische Grundlagen und gegenwärtiger Stand der Untersuchungen. - Abh. Zentr. Geol. Inst., 8, 157-203, Berlin.
• - 1967b. Atlas der mittel- und jungtertiären dispersen Sporen- und Pollen sowie Mikroplanktonformen des nördlichen Mitteleuropas. - IV/V, Berlin.
• - 1967c. Der Florenwechsel im Alttertiär Mitteleuropas auf Grund von sporenpaläontologischen Untersuchungen. - Abh. Zentr. Geol, Inst., 10, 17-37, Berlin.
• - 1968a. Uber weitere stratigraphisch bzw. botanisch wichtige neue Pollenformen aus dem mitteleuropäischen Alttertiär. - Mtsber. deutsch. Akad. Wiss., 10, 791-801, Berlin.
• - 1968b. Zur Kenntnis des dispersen Oenotheraceen-(Onagraceen-) Pollens insbesondere aus dem mitteleuropäischen Tertiär. - Palëont. Abh. B, 2, 4, 655-693, Berlin.
• - 1968c. Brosipollis und Labrapollis, zwei neue Pollengenera aus dem Tertiär Mitteleuropas. - Rev Palaeobot., Palynology, 6, 61-70, Amsterdam.
• - 1969a. Uber einige stratigraphisch wichtige neue Longaxoner-Pollen aus dem mitteleuropäischen Alttertiär. - Geologie, 18, 472-847, Berlin.
• - 1969b. Taxonomie syncolp(or)ater und morphologisch benachbarten Pollengattungen und -arten (Sporae dispersae) aus der Oberkreide und dem Tertiäer. - T. I.: Sycolp(or)ate und syncolp(or)atoide Pollenformen.-Pollen et Spores, 11, 397- 424, Paris.
• - 1970a. Reevesiapollis, ein neues Pollengenus der Sterculiaceen aus dem mitteleuropäischen Tertiär. - Feed. Report., 81, 371-386, Berlin.
• - 1970b. Die stratigraphisch verwertbaren Sporen- und Pollenformen des mitteleuropäischen Alttertiärs. - Jb. Geol., 3, 309-379, Berlin.
• - 1970c. Einige neue Pollenformen aus den Familien der Tiliaceen, Bombaceen und Sterculiaceen aus dem mitteleuropäischen Alttertiär. - Ibidem, 3, 275-307.
• - 1970d, 1971. Atlas der mittel-und jungtertiären dispersen Sporen- und Pollen sowie der Mikroplanktonformen des nördlichen Mitteleuropas. VI, VII, Berlin.
• - 1972. Zur Kenntnis fossiler Tetradenpollen. - Paläont. Abh., B, 3, 399-433.
• - (in press). Revision einiger sogenmanter “Dreieck”-Pollenformen aus dem Tertiär. - Jb. Geol., 4, Berlin.
• - & LOTSCH, D. 1960a. Tertiär exkursionsführer Brandenburg. - 7 Jahrestagung Geol. Ges. D.D.R., 10-12, Berlin.
• - & - 1960b. Tertiär und Braunkohle de Lausitz. Tertiär in Ostbrandenburg.-Ibidem, 89-113.
• - & - 1966. Das Oligo-Miozän-Profil der Lausitz. - Int. Union Geol. Sc. Can. Mediter. Neogene Strat. Proc. III ses., Bern 1964, 158-161, Leiden.
• - & MAJEWSKI, J. 1967. Zur Methodik der pollenstratigraphischen Zonengliederung im Jungtertiär Mitteleuropas. - Abh. Zentr. Geol. Inst., 10, 83-93, Berlin.
• - PACHALEK, J. & SPIEGLER, D. 1960. Tieferes Paläozen (?Mont) in Westbrandenburg.- Proc. XXI Int. Geol. Congr., sect. 8, 135-143, Kopenhagen.
• - & VANHOORNE, R. (in press). Die Pollenflora von Epinois und Koksbergen in Belgien, Antwerpen.
• MACKO, S. 1957. Lower Miocene pollen flora the valley of Kłodnica near Gliwice (Upper Silesia). - Prace Wrocł. Tow. Nauk. B, 88, 1-312, Wrocław.
• - 1959. Pollen grains and spores from Miocene brown coals in Lower Silesia I. - Ibidem, 96, 1-175.
• MAI, D. H. 1961. Über eine Tiliaceen-Blüte und tilioiden Pollen aus dem deutschen Tertiär. - Geologie, Beih. 32, 54-93, Berlin.
• - 1964. Die Mastixioideen-Floren in Tertiär Iberlausitz. - Paläont. Abh., B, 2, 1- 92, Berlin.
• - 1967. Die Florenzonen, der Florenwechsel und die Vorstellung über den Klimaablauf im Jungtertiäer der D.D.R. - Abh. Zentr. Geol. Inst., 10, 55-81, Berlin.
• - 1970. Subtropische Elemente im europäischen Tertiär I.-Paläont. Abh., 2 1, 5-192, Berlin.
• MAMCZAR, J. 1960. Wzorcowy profil miocenu środkowego Polski środkowej. Biul. Inst. Geol., 157, 13-69, Warszawa.
• - 1961. Wzorcowy profil sporowo-pyłkowy z górnomioceńskiego węgla brunatnego z Polski środkowej (złoże Rogoźno). - Ibidem, 158, 305-325, Warszawa.
• - 1962. Przynależność botaniczna kopalnego pyłku Rhoidites, Pollenites edmundi R. Pot. i Pollenites euphorii R. Pot. oraz ich znaczenie stratygraficzne. - Ibidem, 162, 7-125, Warszawa.
• MANTEN, A. A. 1958. Palynology of the Miocene browncoal mined at Haanrade (Limburg Netherlands). - Acta Bot. Neerl., 7, 445-488, Amsterdam.
• MANUM, S. 1960. On the genus Pityosporites Seward, 1914, with a description of Pityosporites antarcticus Seward. - Nytt. Mag. Bot.,8, 11-17, Oslo.
• MANYKIN, S. S. 1966. Pylca verchne oligocenovych i neogenovych otloženij Belorussi i ee stratigraficeskoje značenie. - Paleontologia i stratigrafia B.S.S.R., 5, 144-263, Mińsk.
• Materialy ko Meždunarodnoj Palinogičeskoj Konferencii k metodike palinologičeskich issledovanij. 1-256, Leningrad, 1966.
• Materialy ko Meždunarodnoj Palinologičeskoj Konferencii. Paleopalinologičeskij metod v stratigrafii. 1-228, Leningrad, 1968.
• MAYER, L. 1956. Mikrofloristische Untersuchungen an jungtertiären Braunkohle im östlichen Bayern. - Geol. Bavarica, 25, 100-128, München.
• MAZANCOVÁ, M. 1962. Pflanzlichen Mikrofossilien aus der Braunkohlenlagerstädte Uhelna in Schlesien.-Sborn. Ú.Ú.G., paleont., 27, 159-203, Prag.
• MERKYLOVA, K. A. 1971. O granice paleogena i neogena v Zapadnoj Sibirii (po dannym sporovo-pylcevogo analiza). Kajnozojskie flory Sibiri po palinologičeskim dannym. - Tr. Inst., Geol.-Geogr. Sib. otdel., 135, 5-60, Moskva.
• MÜLLER-STOLL, W. R. 1950. Bemerkungen zur quantitativen Pollenanalyse tertiär Ablagerungen. - Planta, 38, 2, 209-212, Berlin-Göttingen-Heidelberg.
• MÜRRIGER, F. & PFLANZL G. 1955. Pollenanalytische Datierung einer hessischer Braunkoheln.- Notizbl. Hess. L.-Amt. Bodenforsch., 8, 3, 71-89, Wiesbaden.
• - & PFLUG H. 1951. Über die Alterstellung der Braunkohlen von Burghasungen, Bezirk Kassel, auf Grund pollenanalytischer Untersuchungen und Vergleich mit anderen Braunkohlenvorkommen. - Ibidem, 6, 2, 87-97.
• - & 1952. Über eine palynologische Untersuchung des Braunkohlenlagers der Grube Emma bei Marxheim (Untermeingebiet). - Ibidem 6, 3, 56-66.
• NAGY, E. 1958. Palynologische Untersuchung der am Fusse der Matra-Gebirges gelagerten Oberpannonischen Braunkohle. - Ann. Inst. Geol. Publ. Hung., 47, 1-353, Budapest.
• - 1962. New pollen species from the Lower Miocene of the Bakony mountain (Varpalota) of Hungary.-Acta Bot. Ac. Sc. Hung., 8, 1-3, 153-163, Budapest.
• - 1969. Palynological elaboration of the Miocene layers of the Mescek Mountains. - Ann. Inst. Geol. Hung., 52, 2, 1-537, Budapest.
• NAKOMAN, E. 1966. Contribution à l’étude palynologique des formations tertiaires du bassin de Thrace. I. - Ann. Soc. Géol. Nord., 86, 65-107, Lille.
• - 1967. Microflore de dépôts tertiaires du Sud-Ouest de l’Anatolie. - Pollen et Spores, 9, 121-142, Paris.
• NEU-STOLZ, G. 1958. Zur Flora der Niederrheinischen Bucht während der Hauptflözbildung unter besonderer Berücksichtigung der Pollen und Pilzreste in den hellen Schichten. - Fortschr. Geol. Rheinl. Westf., 2, 503-525, Krefeld.
• NOREM, W. L. 1956. Tertiary spores and pollen related to paleoclimates and stratigraphy of California. Micropaleontology, 1, 261-267, New York.
• - 1958. Keys for the classification of fossil spores and pollen.-J. Paleont., 32, 666-676, Menasha.
• OSZAST, J. 1960. Analiza pyłkowa iłów tortońskich ze Starych Gliwic. - Monogr. Bot., 9, 1, 1-47, Warszawa.
• - 1967. Mioceńska roślinność złoża siarkowego w Piasecznie koło Tarnobrzega. - Acta Paleobot., 8, 1, 1-24, Kraków.
• PACLTOVÁ, B. 1960. Rostlinné mikrofosilie (hlavne sporomorphy) z Česckobudejovické pánvi. - Sb. Ú.Ú.G., 25, 109-176, Praha.
• - 1966. Vysledky mikropaleobotanických studii chatakvitánského souvrstvi na Slovensku. - Rozp. Českosl. Akad. Véd, Řada Matem. Přírod. Véd, 76, 13, 3-68, Praha.
• PANOVA, L. A. 1971. Oligocen Zapadno-Sibirskoj nizmiennosti. Kajnozojskie flory Sibiri po palinologičeskim dannym: - Tr. Inst. Geol.-Geogr., Sib. otled., 135, 40-50, Moskva.
• PFLUG, H. 1953. Zur Entstehung und Entwicklung der Angiospermidenpollens in der Erdgeschichte.-Palaeontographica, B, 95, 60-171, Stuttgart.
• - 1957. Zur Altersfolge und Faziesgliederung mitteleuropäischen (insbesondere hessischer) Braunkoheln. - Notizbl. hess. L.-Amt. Bodenforsch., 85, 152-159, Wiesbaden.
• - 1965. Bemerkungen zur Sporenstratigraphie im höheren Tertiär.-Ztschr. deutsch. Geol. Ges., 115, 1, 69-77, Hannover.
• PIWOCKI, M. 1971. Trzeciorzęd i jego węglonośność między Rawiczem a Chobienią. - Kwart. Geol., 15, 1, 149-154, Warszawa.
• POKROVSKAJA, I. M. 1956a. Atlas miocenovych sporovo-pylcevych kompleksov različnych rajonov SSSR. 1-460, Moskva.
• - 1956b. Atlas oligocenovych sporovo-pylcevych kompleksov različnych rajonov SSSR. 1-310, Moskva.
• - 1966. Paleopalinologija. - Tr. WSEGEI, n.s. 141, 1, 1-351, 2, 1-446, 3, 1-366, Leningrad.
• POPOV, P. A. 1956. Pylca Trapa v tretičnych otloženiach Jenisejskogo Kriaża - Dokl. Akad. Nauk SSSR, 110, 3, 453-456, Moskva.
• POTONIÉ, R. 1931a. Zur Mikroskopie der Braunkohlen. Tertiäre Blütenstaubformen. - Braunkohle, 30, 16, 325-33, Halle.
• - 1931b. Pollenformen aus tertiären Braunkohlen. - Jb. Preuss. Geol. Land., 52, 1-7, Berlin.
• - 1931c. Zur Mikroskopie der Braunkohlen. Tertiäre Sporen- und Blütenstaubformen. - Braunkohle, 30, 27, 554-556, Halle.
• - 1931d. Pollenformen der miozänen Braunkohle. - Sitzber. Ges. Naturf. Fr. Berlin, 1-3, 24-27, Berlin.
• - 1934. Zur Mikrobotanik des eozönen Humodils des Geiseltales. - Arb. Inst. Paläobot. Petrogr. Brenng., 4, 25-125, Berlin.
• - 1935. Pollen und Sporen als „Leitfossilien” der Braunkohlenflöze. - Braunkohle, 34, 681-685, Halle.
• - 1951. Revision stratigraphisch wichtiger Sporomorphen des mitteleuropäischen Tertiärs.-Paläontographica, B, 91, 5-6, 131-151, Stuttgart.
• - 1958-1970. Synopsis der Gattungen der Sporae dispersae I-V. - Beih. Geol. Jb., 23 (1956), 1-103; 31 (1958), 1-114; 39 (1960), 1-189; 72 (1966), 1-2014; 87 (1970), 1-222, Hannover.
• - 1962. Synopsis der Sporae in Situ. - Ibidem, 52, 1-204.
• - & GELLETICH, J. 1933. Über Pteridophytensporen einer eozäner Braunkohle aus Dorog in Ungarn. - Sitzber. Ges. Naturf. Fr. Berlin, Jg. 1932, 317-528, Berlin.
• - , THOMSON, P.W. & THIERGART, F. 1950. Zur Nomenklatur und Klassifikation der neogenen Sporomorphae (Pollen und Sporen). - Geol. Jb., 65, 35-70, Hannover.
• - & VENITZ, H. 1934. Zur Mikrobotanik des miozänen Humodils der niederrheinischen Bucht. - Arb. Inst. Paläobot. Petrogr. Brenng. 5, 5-53, Berlin.
• RAATZ, G. V. 1937. Mikrobotanisch-stratigraphische Untersuchungen der Braunkohle des Muskauer Bogens. - Abh. Preuss. Geol. Land., N. F., 183, 1-48, Berlin.
• RANIECKA-BOBROWSKA, J. 1954. Trzeciorzędowa flora liściowa z Konina. - Biul. Inst. Geol., 71, 5-41, Warszawa.
• - 1957. Rodzaj Decodon J. F. Gmel. z polskiego neogenu. - Prace Inst. Geol., 15, 77-87, Warszawa.
• - 1959. Trzeciorzędowa flora nasienna z Konina.-Biul. Inst. Geol., 130, 159- 252, Warszawa.
• - 1962. Trzeciorzędowa flora z Osieczowa nad Kwisą. - Prace Inst. Geol., 30, 3, 81-223, Warszawa.
• - 1965. Kilka uwag o wieku kopalnej flory z Osieczowa oraz węgla brunatnego z Turowa. - Przegl. Geol. 11, 469-470, Warszawa.
• - 1970. Strałygarfia młodszego trzeciorzędu Polski na podstawie badań paleobotanicznych. - Kwart. Geol. 14, 4, 728-753, Warszawa.
• ROMANOWICZ, I. 1961. Analiza sporowo pyłowa osadów trzeciorzędowych z okolic Bolesławca i Zebrzydowej.-Biul. Inst. Geol., 158, 325-375, Warszawa.
• - 1962. Z badań nad przynależnością systematyczną pyłku Myricaceae i niektórych Betulaceae w różnych piętrach trzeciorzędu. - Ibidem, 162, 125-163, Warszawa.
• ROTMAN, R. N. 1962. Pro vik kontinentalnych vidkladiv poltavskoj svity. - Tr. Inst. Geol. Nauk AN. URSR, ser. zag. geol., 1, Moskva.
• RUDOLPH, K. 1935. Mikrofloristische Untersuchung tertiärer Ablagerungen im nördlichen Böhmen. - Bot. Ztbl. Beih. 54, 244-328, Dresden.
• SADOWSKA, A. 1973. Rodzaje Reevesia (Sterculiaceae) i Itea (Saxifragaceae) w osadach neogeńskich Dolnego Śląska. - Acta Univ. Wratisl. 192, Pr. geol.-miner. III, 247-256, Wrocław.
• SCHATILOVA, I.I. 1967. Palinologičeskaja charakteristika kujalnickogurijskich i čaudanskich otloženij Gurii. Tbilisi.
• SCHNEIDER, W. 1965. Zur faziellen Entwicklung im „Oberbegleiter des Lausitzer Unterflözes” im Tagebau Spreetal. - Freiberger Forschhf. C, 189, 203-214, Leipzig.
• SHCHEKINA, N. A. 1962. Sporovo pylcevye kompleksy tretičnych otloženij ukrainskoj SSR. K pervoj mežd. palinol. konf. (Takson SSA). - Dokl. Sov. palinol., 126-130, Moskva, Leningrad.
• STACHURSKA A., SADOWSKA A., DYJOR S. 1973. The Neogene flora at Sośnica near Wrocław in the light of geological and palynological investigations. - Acta Palaeobot., 14, 3, 147-176 Kraków.
• STANLEY, E. A. 1965. Upper Cretaceous and Paleocene plant microfossils and Paleocene Dinoflagellates and Hystrichosphaerids from Northwestern South Dakota. - Bull. Amer. Paleont., 49, 222, 179-282, New York.
• STUCHLIK, L. 1964. Pollen analysis of the Miocene deposits at Rypin. - Acta Palaeobot., 5, 2, 1-113, Kraków.
• SZAFER, W. 1954. Plioceńska flora okolic Czorsztyna i jej stosunek do plejstocenu. - Prace Inst. Geol., 11, 1-239, Warszawa.
• - 1961. Mioceńska flora ze Starych Gliwic na Śląsku. - Ibidem, 33, 1-197, Warszawa.
• TEICHMÜLLER, M. 1958. Rekonstruktionen verschiedener Moortypen des Hauptflözes der niederrheinischen Braunkohle. - Fortschr. Geol. Reinl. Westf., 2, 599-612, Krefeld.
• THIERGART, F. 1937. Die Pollenanalyse der Niederlausitzer Braunkohle, besonders im Profil der Grube Marga bei Senftberg. - Jb. Pr. Geol. Land., 58, 282-351, Berlin.
• - 1940. Pollenanalytische Untersuchungen von Ober- und Niederlausitzer Kohlen.- Braunkohle, 39, 475-477, Halle.
• - 1949. Die Sciadopityszone und der Sciadopitys-Vorstoss in der niederrheinischen Braunkohle. - Braunkohle, Wärme und Energie, 1, 9/10, 153-156, Düsseldorf.
• THOMSON, P. W. 1949. Alttertiäre Elemente in der Pollenflora der rheinischen Braunkohle und einige stratigraphisch wichtige Formen derselben. - Paläontographica, B, 90, 1-3, 94-98, Stuttgart.
• - 1951. Zur Geologie der rheinischen Braunkohle 5. - Geol. Jb. 65, 113-126, Hannover.
• - & PFLUG, H. 1952. Die alttertiäre Braunkohle der Grube Zievel im Autwieler Graben bei Satzvey/Bl. Euskirchen. - N. Jb. Geol. Pal. Abh. 96, 1, 1-26, Stuttgart.
• - & - 1953. Pollen und Sporen des mitteleuropäischen Tertiärs.-Paläontographica, B, 94, 1-4, 1-138, Stuttgart.
• TRAVERSE, A. 1955. Pollen analysis of the Brandton Lignits of Vermont. - Bur. Min. rept. invest. 5151, 1-101.
• TREVISAN, L. 1967. Pollini fossili Miocene superiore nei Tripoli del Gabbro (Toscana). - Palaeontographica Italica, 62 (N. S. 32), 1-33, Pisa.
• VARMA, C. P., & RAWAT, M. S. 1963. A note on some diporate grains recorded from Tertiary horizons of India and their potential marker value. - Grana Palynologica, 4, 1, 130-139, Stockholm.
• WODEHOUSE, R. P. 1933. Tertiary Pollen II. The ort shaleis of the Eocene Green River Formation. - Bull. Torrey Bot. Club, 60, 479-524.
• WOLFF, H. 1934. Mikrofossilien des pliozänen Humodils der Grube Freigericht bei Dettingen a.M. und Vergleich mit altern Schichten des Tertiärs sowie posttertiären Ablagerungen. - Arb. Inst. Paläobot. Peterogr. Brenng., 5, 555-86, Berlin.
• WOLF, M. 1961. Sporenstratigraphische Untersuchungen in der Gefalteten Molasse der Murnauer Mulde (Oberbayern). - Geol. Bavar. Bayer. Geol. Land., 46, 54- 89, München.
• WOŹNY, E. 1962. Fauna mioceńska z okolic Bolesławca (Dolny Śląsk).-Prace Inst. Geol., 30, 3, 225-233, Warszawa.
• ZAGWIJN, W. H. 1960. Aspects of the Pliocene and early Pleistocene vegetation in the Netherland. - Modedel. Geol. Sticht., ser. C-III-1, 5, 5-78, Maastricht.
• ZAKLINSKAJA, E. D. 1957. Stratigrafičeskoe značenie pylcy golosemianych kajnozojskich otlozenij Pavlodarskogo Priirtyša i severnogo Priob’ja. - Tr. Inst. Geol. Nauk AN, 6, Moskva.
• ZIEMBIŃSKA, M. & NIKLEWSKI, J. 1966. Stratygrafia i paralelizacja pokładów węgla brunatnego złoża Ścinawa na podstawie analizy pyłkowej.-Biul. Inst. Geol., 202, 27-48, Warszawa.