Skład florystyczny i struktura fitocenoz zespołów ramienicy przeciwstawnej Charetum contrariae i ramienicy omszonej Charetum tomentosae w jeziorach Ziemi Lubuskiej

• Autorzy: Lenkiewicz K. , Pelechaty M. , Pukacz A.

Warianty tytułu

EN

Floristic composition and structure of charophyte associations Charetum contrariae and Charetum tomentosae in lakes of the Lubusz Land (Ziemia Lubuska)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem niniejszej pracy była analiza składu i struktury gatunkowej dwóch zbiorowisk: ramienicy przeciwstawnej Charetum contrariae (Corillion 1957) i ramienicy omszonej Charetum tomentosae (Corillion 1957) oraz preferowanych przez nie warunków siedliskowych. Badania przeprowadzono w okresie letnim w latach 2003-2005 w 12 jeziorach Pojezierza Lubuskiego, w których stwierdzono obecność tych zbiorowisk. W terenie posługiwano się metodą zdjęć fitosocjologicznych Braun-Blanqueta. Analizowano również cechy fizyczno-chemiczne wody badanych jezior. Stwierdzono duże bogactwo gatunkowe obu zbiorowisk z udziałem zarówno gatunków ramienic, jak i roślin naczyniowych. Wykazano również zróżnicowanie florystyczne i strukturalne w obrębie poszczególnych zbiorowisk. Dostępność światła i stężenie wapnia oraz morfologię misy jeziornej zaliczono do kluczowych czynników ekologicznych. Utrzymanie jezior, w których występują łąki ramienicowe, i ich ochrona wynikająca z wymogów prawnych Unii Europejskiej uzależnione są od zachowania ich w dobrym stanie ekologicznym, zapewniającym odpowiednią przezroczystość wód.

EN

Underwater meadows built of macroscopic green algae and charophytes are valuable plant communities in lakes, which indicate and support the so-called good ecological conditions. The aim of this study was to analyze species composition and structure of two common charophyte associations: Charetum contrariae (Corillion 1957) and Charetum tomentosae (Corillion 1957), and their environmental preferences in lakes of western Poland. Twelve morphologically diverse lakes of the Lubuskie Lake District (Table 1, Fig. 1), where the above communities developed, were studied during the summer seasons of 2003-2005. The mid-European phytosociological method of Braun-Blanquet was applied. In addition, physico-chemical water properties were analyzed in the studied lakes. Phytocoenoses of both charophyte associations were characterized by relatively high species richness, including charophytes and vascular plants (Table 2) whose occurrence and abundance, along with the habitat type (Fig. 2), accounted for the floristic differences between the studied communities and the floristic diversity within each community (Figs 3-6). Light availability, calcium concentration in the water and morphology of the lake basin were determined as the main ecological factors for the studied associations (Figs 7-8). Preservation of lakes with extensive charophyte meadows, and their protection resulting from the legal requirements of the European Union (the European natural habitat, code 3140) are determined by preservation of the good ecological status of waters with sufficient transparency. In return, the abundant vegetation - through varied feedback mechanisms - will positively influence the water quality, reflected in the increased clarity.

Słowa kluczowe

PL

ramienice; ramienica przeciwstawna; ramienica omszona; Chara contraria; Chara tomentosa; zespoly roslinne; sklad florystyczny; fitocenozy lakowe; zespol Charetum contrariae; zespol Charetum tomentosae; jeziora; Ziemia Lubuska

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2014
• Tom: 70
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.49-62,rys.,tab.,wykr.,bibliogr.

Twórcy

autor

Lenkiewicz K.

• Zakład Hydrobiologii, Wydział Biologii, Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul.Umultowska 89, 61-614 Poznań

autor

Pelechaty M.

• Zakład Hydrobiologii, Wydział Biologii, Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul.Umultowska 89, 61-614 Poznań

autor

Pukacz A.

• Polsko-Niemiecki Instytut Badawczy, Collegium Polonicum, Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul.Kościuszki 1, 69-100 Słubice

Bibliografia

• Berg M.S. van den, Scheffer M., Coops H., Simons J. 1998. The role of Characean algae in the management of eutrophic shallow lakes. J. Phycol. 34: 750-756.
• Berg M.S. van den, Scheffer M., Nes E.H. van, Coops H. 1999. Dynamics and stability of Chara sp. and Potamogetón pectinatus. Hydrobiologia 408/409: 335-342.
• Berg M.S. van den, Coops H., Simons J., Pilon J. 2002. A comparative study of the use of inorganic carbon resources by Chara aspera and Potamogetón pectinatus. Aquat. Bot. 72: 219-233.
• Blindow I. 1992. Decline of charophytea during eutrophication; a comparison to angiosperms. Freshwater Biol. 28: 9-14.
• Carpenter S.R., Lodge D.M. 1986. Effects of submersed macrophytes on ecosystem processes. Aquat. Bot. 26: 341-370.
• Choiński A. 1992. Katalog jezior Polski. Cz. 3: Pojezierze Wielkopolsko-Kujawskie i jeziora na południe od linii zasięgu zlodowacenia bałtyckiego. Fundacja „Warta”, Poznań.
• Dąmbska I. 1962. Ramienice Ziemi Lubuskiej. Zielnik Ramienic Polski. Fase. VIII. Nr 141-160. Wyd. PAN, Poznań.
• Dąmbska I. 1964. Charophyta - ramienice. PWN, Warszawa.
• Dąmbska 1.1966. Zbiorowiska ramienic Polski. Wyd. PAN, Poznań.
• Dąmbska I., Karpiński J. 1954. Ramienice. PWN, Warszawa.
• Donk E. van, Bund W.J. van de. 2002. Impact of submerged macrophytes including charophytes on phyto- and zooplankton communities: allelopathy versus other machanisms. Aquat. Bot. 72: 261-274.
• Dyrektywa 1992. Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 mają 1992 roku, w sprawie ochrony siedlisk naturalnych i dzikiej fauny i flory [http://natu- ra2000.gdos.gov.pl/strona/nowy-element-2]; dostęp: 27.10.2012 r.
• Dyrektywa 2000. Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2000 roku ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (O. J.L 327,22.12.2000). [http://eur-lex.europa.eu/ LexUriServ/LexUriServ.do?uri=DD: 15:05:32000 L0060:PL:PDF]
• Dzwonko Z. 2007. Przewodnik do badań fitosocjologicznych. Wyd. Sorus, Poznań.
• Faliński J.B. 2001. Przewodnik do długoterminowcy badań ekologicznych. Vademécum Geobotanicum. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Gąbka M. 2004. Wybrane aspekty siedliskowe występowania ramienic w zarastających jeziorach śródleśnych Wielkopolski. W: Burchardt L. (red.). Zasługi prof, dr hab. Izabeli Dąmbskiej w kształtowaniu dzisiejszego wizerunku ochrony przyrody. Sesja naukowa w 20. rocznicę śmierci prof, dr hab. Izabeli Dąmbskiej. Wyd. UAM, Poznań: 29-45.
• Gąbka M. 2009. Charophytes of the Wielkopolska region (NW Poland): distribution, taxonomy and autecology. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Gąbka M., Lamentowicz Ł. 2011. Charophytes of minerotrophic fens from Western Poland: species richness and environmental gradients. Materiały Międzynarodowej Konferencji 18th Meeting of the Group of European Charophytologists (GEC), Poznań-Słubice, 15-18.09.2011.
• Gąbka M., Owsianny P. M., Burchardt L., Sobczyński T. 2007. Habitat requirements of the Charetum intermediae phytocoenoses in lakes of western Poland. Biologia, Bratislava, Section Botany 62 (6): 657-663.
• Jańczak J. 1996. Atlas jezior Polski. Jeziora Pojezierza Wielkopolskiego i Pomorskiego w granicach dorzecza Odry. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Kłosowski S. 1985. Habitat conditions and bioindicator value of the main communities of aquatic vegetation in north-east Poland. Pol. Arch. Hydrobiol. 32: 7-29.
• Kłosowski S., Tomaszewicz G., Tomaszewicz H. 2006. The expansion and decline of charophyte communities in lakes within the Sejny Lake District (north-eastern Poland) and changes in water chemistry. Limnologica 36: 234-240.
• Kraska M. 2009. Roślinność wybranych jezior Pojezierza Lubuskiego i Pojezierza Sławskiego. Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
• Królikowska J. 1997. Eutrophication processes in a shallow, macrophyte-dominated lake - species differentiation, biomass and the distribution of submerged macrophytes in Lake Luknajno (Poland). Hydrobiologia 342/343: 411-416.
• Krupska J., Pełechaty M., Pukacz A., Ossowski P. 2012. Effects of grass carp introduction on macrophyte communities in a shallow lake. Oceanol. Hydrobiol. Stud. 41 (1): 35-40.
• Kufel L., Kufel I. 2002. Chara beds acting as nutrient sinks in shallow lakes - a review. Aquat. Bot. 72: 249-260.
• Lambert W, Sommer U. 1996. Ekologia wód śródlądowych. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Maarel E. van der 1979. Transformation of coverabundance values in phytosociology and its effect on community similarity. Vegetatio 39: 97-114.
• Matuszkiewicz W. 2002, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• McConnaughey T. 1997. Acid secretion, calcification, and photosynthetic carbon concentrating mechanisms. Can. J. Bot. 76: 1119-1126.
• Menendez M., Sanchez A. 1998. Seasonal variations in P-I responses of Chara hispida L. and Potamogetón pectinatus L. from stream mediterranean ponds. Aquat. Bot. 61: 1-15.
• Pełechaty M. 2005. Does spatially varied phytolittoral vegetation with significant contribution of charophytes cause spatial and temporal heterogeneity of physical-chemical properties of the pelagic waters of a tachymictic lake? Pol. J. Environ. Stud. 14, Suppl. 5: 63-73.
• Pełechaty M., Apolinarska K., Pukacz A., Krupska J., Siepak M., Boszke R, Sinkowski M., 2010. Stable isotope composition of Chara rudis incrustation in Lake Jasne, Poland. Hydrobiologia 656 (1): 29-42.
• Pełechaty M., Gąbka M. 2006. Srodowiskotwórcza rola ramienic. Ekologia i Technika 14 (3): 93-97.
• Pełechaty M., Pełechata A., Pukacz A. 2007. Flora i roślinność ramienicowa na tle stanu trofii jezior Pojezierza Lubuskiego (środkowo-zachodnia Polska). Bogucki Wyd. Nauk., Poznań
• Pełechaty M., Pukacz A. 2006a. Charophyte species and communities of different types of water ecosystems of the Ziemia Lubuska region (Western Poland). Biodiv. Res. Conserv. 1-2: 138-142.
• Pełechaty M., Pukacz A. 2006b. Rola ramienic w ocenie stanu ekologicznego jezior. Ekologia i Technika 14 (3): 103-106.
• Pełechaty M., Pukacz A. 2008. Klucz do oznaczania gatunków ramienic (Characeae) w rzekach i jeziorach. Inspekcja Ochrony Środowiska. Bibl. Monitoringu Środowiska, Warszawa.
• Pełechaty M., Susek P. 2008. Roślinność wodna i szuwarowa. Jezioro Lednica jako niepowtarzalna „wyspa środowiskowa” na terenie Wielkopolski. W: Burchardt L. (red.). Jezioro Lednica. Historyczne i współczesne funkcjonowanie ekosystemu wodnego. Wyd. Kwartet, Poznań: 187-191.
• Piotrowicz R., Kraska M., Klimaszyk R, Szyper H., Joniak T. 2006. Vegetation richness and nutrient loads in 16 lakes of Drawieński National Park (Northern Poland). Pol. J. Environ. Stud. 15 (3): 467-478.
• Podbielkowski Z., Tomaszewicz H. 1979. Zarys hydrobotaniki. PWN, Warszawa.
• Pronin E., Pełechaty M., Pukacz A. 2011. Kierunki zmian sukcesyjnych składu fitocenotycznego i struktury roślinności wodnej i szuwarowej w Jeziorze Długim (Ziemia Lubuska). Ekologia ¡Technika 19(4): 173-182.
• Pukacz A., Pełechaty M., Pełechata A., Siepak M., Niedzielski P. 2005. Phytocoenotic differentiation of Lubuskie Lakeland lakes as related to the habitat properties. Limnol. Rev. 5: 223-229.
• Rozporządzenie 2011. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Dz. U. Nr 257 (2011), poz. 1545.
• Rutkowski L. 1998. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski Niżowej. PWN, Warszawa.
• Sondergaard M., Moss B. 1998. Impactof submerged macrophytes on phytoplankton in shallow freshwater lakes. W: Jeppesen E„ Sondergaard M., Sondergaard M„ Christoffersen K. (red.). The Structuring Role of Submerged Macrophytes in Lakes. Springer, New York: 233-239.
• Szańkowski M., Kłosowski S. 2001. Habitat conditions of the phytocoenoses dominated by Luronium natans (L.) Rain in Poland. Hydrobiologia 455: 213-222.
• Szmeja J. 2006. Przewodnik do badań roślinności wodnej. Wyd. Uniw. Gdańskiego, Gdańsk.
• Ter Braak C.J.F., Smilauer P. 2002. CANOCO Reference Manual and User’s Guide to Canoco for Windows: Software for Canonical Community Ordination (version 4.5). Microcomputer Power (Ithaca, NY, USA).
• Tomaszewicz H. 1979. Roślinność wodna i szuwarowa Polski. Wyd. UW, Warszawa.
• Vieira J. Jr., Necchi O. Jr. 2003. Photosynthetic characteristics of charophytes from tropical lotic ecosystems. Phycol. Res. 51: 51-60.
• Zieleniewski W. 2005. Wody powierzchniowe. W: Jermaczek A., Maciantowicz M. Przyroda Ziemi Lubuskiej. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin: 19-28.