Changes in land use in the direct catchment of Lake Gasawskie in the period of 1945–2011 in view of its ecological status

• Autorzy: Achtenberg K. , Lawniczak-Malinska A.E.

Warianty tytułu

PL

Zmiany sposobu użytkowania gruntów w zlewni bezpośredniej Jeziora Gąsawskiego w latach 1945–2011 w kontekście jego stanu ekologicznego

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The aim of this study was to evaluate land use in the sub-catchment (i.e. direct catchment) of Lake Gąsawskie in the period of 1945–2011, focusing on its effect on the current ecological status of the lake.The rate of lake overgrowing and changes in its area were assessed over the period of 66 years. The extent of sewerage cover in the Gąsawa commune located in the direct catchment of the lake was taken into consideration. The lake catchment is characterised by the predominance of arable land. Analysis of cartographic materials from 1945, 1991 and 2011 showed an increase in building development in the catchment of the lake at the expense of the percentage of arable land. At the same time the area of this lake was found to decrease from 105.85 ha to 94.98 ha, i.e. by 10.3%. The rate of its depletion is 0.15 ha annually. Studies of the ecological status conducted using macrophytes index ESMI and physico--chemical parameters of water showed a poor condition of the lake. This is also evidenced by a limited number of plant communities, a slight share of immersed macrophytes, particularly hornwort (Ceratophyllum demersum). High concentrations of nutrients promote an intensive development of phytoplankton, as indicated by low water transparency. Results of this study showed that undertaking effective actions in the lake catchment is necessary to limit further degradation of Lake Gąsawskie waters

PL

Celem badań była ocena sposobu użytkowania gruntów w zlewni bezpośredniej Jeziora Gą-sawskiego w latach 1945–2011 ze szczególnym uwzględnieniem jego wpływu na aktualny stan ekologiczny jeziora. Oceniono tempo zarastania jeziora oraz zmiany jego powierzchni w ciągu 66 lat. Zlewnia je-ziora charakteryzuje się dominacją gruntów ornych. W analizie materiałów kartograficznych z lat 1945, 1991 i 2011 wykazano wzrost zabudowy w zlewni jeziora kosztem udziału gruntów ornych. Jednocześnie stwierdzono zmniejszenie się powierzchni jeziora z 105,85 ha do 94,98 ha, czyli o 10,3%. Tempo jego zaniku wynosi 0,15 ha rocznie. W badaniach stanu ekologicznego wykonanych metodą ESMI i parametrów fizyczno-che-micznych wody wykazano słaby stan jeziora. Świadczy o tym również niewielka liczba zbiorowisk roślinnych oraz nieznaczny udział makrofitów zanurzonych, w szczególności rogatka sztywnego (Ceratophyllum demersum). Wysokie stężenie biogenów sprzyja intensywnemu rozwojowi fi-toplanktonu, o czym świadczy niska przezroczystość wody. Wykazano, że podjęcie skutecznych działań w zlewni jeziora jest niezbędne, aby ograniczyć dalszą degradację wód Jeziora Gąsawskiego

• Wydawca: -
• Czasopismo: Polish Journal of Natural Sciences
• Rocznik: 2018
• Tom: 33
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.155-170,fig.,ref.

Twórcy

autor

Achtenberg K.

• Department of Ecology and Environmental Protection, Poznan University of Life Science, Piatkowska 94C, 60-649 Poznan, Poland

autor

Lawniczak-Malinska A.E.

• Department of Ecology and Environmental Protection, Poznan University of Life Science, Poznan, Poland

Bibliografia

• AGUIAR JR., BORTOLOZO F., HANSEL F., RASERA K., FERREIRA M. 2015. Riparian buffer zones as pesticide filters of notill crops. Environmental Science and Pollution Research, 22: 10618–10626.
• Bathymetric map of Lake Gąsawskie. 1958. IRŚ (INLAND FISHERIES INSTITUTE), Olsztyn.
• BOROMISZA Z. 2013. Using landuse and ecological indicators to characterize lakeshore conditions. Polish Journal of Natural Sciences, 28(2): 227–239.
• CARPENTER S., CARACO N.F., CORRELL D.L., HOWARTHR.W., SHARPLEY A.N., SMITH, V.H., 1998. Nonpoint pollution of surface waters with phosphorus and nitrogen. Issues in Ecology, 4(3): 1–12.
• CHOIŃSKI A., PTAK M. 2008. Zanikanie jezior w Wielkopolsce na tle Polski. Roczniki Gleboznawcze, 59(2): 25–31.
• CIECIERSKA H. 2008. Makrofity jako wskaźniki stanu ekologicznego jezior. Rozprawy i Monografie, UWM, 139: 202
• CIECIERSKA H., KOLADA A., RUSZCZYŃSKA J. 2013. Makrofitowa metoda oceny stanu ekologicz-nego jezior. In: Biologiczne metody oceny stanu środowiska, Tom III, Ekosystemy wodne, Eds. H. Ciecierska , M. Dynowska. Olsztyn, pp. 106–128.
• DURANDP., BREURL., JOHNES P.J., VAN GRINSVENH., BUTTURINI A., BILLEN G. 2011. Nitrogen turnover processes and effects in aquatic ecosystems. In: The European nitrogen assessment: sources, effects, and policy perspectives. Eds. M. A. Sutton, C. M. Howard, J. W. Erisman, G. Billen, A. Bleeker, et all. Cambridge University Press, Cambridge, pp. 126–146.
• EUROPEAN COMMISSION DIRECTIVE 2000. 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 2000 establishing a framework for community action in the field of water policy. Official Journal, L 327.
• GARDNER C.M.K., COOPER D.M., HUGHES S. 2002. Phosphorus in soils and field drainage water in the Thame catchment. Science of the Total Environment, 282–283: 253–262.
• GBDOT 2011 Georeference database of topographic objects, http://www.gugik.gov.pl/geodez-ja-i-kartografia/projekty/gbdot, access: 10.08.2017.
• GROCHOWSKA J., TANDYRAK R., WIŚNIEWSKI G. 2014. Long-term hydrochemical changes in a lake after the application of several protection measures in the catchment. Polish Journal of Natural Sciences, 29(3): 251–263.
• GUS (2016). central StatiStical oFFiceoF Poland, https://bdl.stat.gov.pl/BDL/starthttps://bdl.stat.gov.pl/BDL/start, access: 10.08.2017.hach 1992. HACH water analysis handbook. 2nd Edition. Loveland-Colorado: Hach Company.
• HEFTING M.M., CLEMENT J.C., BIENKOWSKI P. 2005. The role of vegetation and litter in the nitrogen dynamics of riparian buffer zones in Europe. Ecological Engineering, 24: 465–482.
• ISOK 2010.It system of the country’s protection against extreme harazds,http://www.isok.gov.pl/pl/ortofotomapa-cyfrowa, access: 10.08.2017.
• JASIEWICZ C., BARAN A. 2006. Rolnicze źródła zanieczyszczenia wód – biogen. Journal of Elementology, 11(3): 367–377.
• KĘDZIORA A. 2007. Przyrodnicze podstawy ochrony ekosystemów rolniczych. Fragmenta Agronomica, 3: 212–223.
• KOZŁOWSKA M., KOZŁOWSKI I. 1992. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. 398 – Gąsawa, z objaśnieniami, PIG, Warszawa.
• KUDELSKA D., CYDZIK D., SZOSZKA H. 1994. Wytyczne monitoringu podstawowego jezior. PIOŚ. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, pp. 54.
• ŁAWNICZAK A.E., ZBIERSKA J., NOWAK B., ACHTENBERG K., GRZEŚKOWIAK A., KANAS K. 2016. Impact of agriculture and land use on nitrate contamination in groundwater and running waters in central-west Poland. Environmental Monitoring and Assessment, 188(3): 172.
• ŁAWNICZAK A.E., KUTYŁA S., ACHTENBERG K. 2015. Ocena sposobu zagospodarowania zlewni i stanu hydromofrologicznego Jeziora Kierskiego. In: Sposoby rekultywacji jezior poznańskich. Eds. A.E. Ławniczak. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, pp. 25–40.
• MAKAREWICZ J. 2005. Informacja o jakości wód jezior położonych w zlewni rzeki Gąsawki na podstawie badań prowadzonych w 2004 roku. Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki In-spektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Bydgoszcz.
• MPHP 2010 Map of hydrographic division of Poland, http://www.isok.gov.pl/pl/mapa-podzialu-hydrograficznego-polski-w-skali-1-10000, access: 10.08.2017.
• MATYKA M. 2012. Analiza regionalnego zróżnicowania zmian w użytkowaniu gruntów w Polsce. Polish Journal of Agronomy, 10: 16–20.
• MURPHY K., J. 2002. Plant communities and plant diversity in softwater lakes of northern Europe. Aquatic Botany, 73: 287–324.
• PAUL M.J., MEYER J. L. 2001. Streams in the urban landscape. Annual Review of Ecology and Systematics, 32: 333–365.
• PEŁECHATY M., PRONIN E. 2015. Rola roślinności wodnej i szuwarowej w funkcjonowaniu jezior i ocenie stanu ich wód. Studia Limnologica et Telmatologica, 9(1): 25–34.
• PIEKUTINJ. 2016. Zanieczyszczenie małych zbiorników wód powierzchniowych na terenie aglomeracji białostockiej. Inżynieria Ekologiczna, 47(47): 19–25.
• PTAKM. 2013. Zmiany powierzchni i batymetrii wybranych jezior Pojezierza Pomorskiego. Prace Geograficzne, 133: 61–76.
• PYTKA A., JÓŹWIAKOWSKIK., MARZEC M., GIZIŃSKA M., BOŻENA S. 2013. Ocena wpływu zanieczyszczeń antropogenicznych na jakość wód rzeki Bochotniczanki. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 3: 15–30.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 9 czerwca 1970 r. w sprawie norm dopuszczalnych zanieczysz-czeń wód i warunków wprowadzania ścieków do wody i do ziemi. Dz.U. 1970 nr 17, poz. 144.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji prioryte-towych.Dz.U. 2016 poz.1187.
• RANALLI A.J., MACALADY D.L. 2010. The importance of the riparian zone and in-stream processes in nitrate attenuation in undisturbed and agricultural watersheds – A review of the scientific literature. Journal of Hydrology, 3899(3–4): 406–415.
• SŁOWIK T., JACKOWSKA I., PIEKARSKI W. 2008. Problemy zanieczyszczenia środowiska przez infrastrukurę transportową na przykładzie Roztoczańskiego Parku Narodowego. Rozprawy i Monografie. Acta Agrophysica, 5: 165.
• STACHNOWICZ W., NAGENGAST B. 2010. Roślinność strefy przybrzeżnej mezotroficznego Jeziora Powidzkiego w warunkach wzrastającej presji osadniczej i rekreacyjnej: stan aktualny oraz ocena wartości dla ochrony przyrody. Badania fizjograficzne, seria Botanika, 59: 7–42.
• WIKUM D.A., SHANHOLTZER G.F. 1978. Application of the Braun-Blanquet cover-abundance scale for vegetation analysis in land development studies.Environmental Management, 2(4): 323–329.