Neocomian oysters from Central Poland

• Autorzy: Pugaczewska H.

Warianty tytułu

PL

Neokomskie ostrygi z Polski centralnej

RU

Neokomskie ustricy central'nojj Pol'shhi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Fourteen species of gryphaeas and oysters of seven genera from a section ranging between the Valanginian and Lower Hauterivian have been described and the morphology, development and individual variability of their shells studied.

PL

W pracy opisano małże ostrygowate (gryfee i ostrygi) z utworów neokomu koło wsi Wąwał pow. Tomaszów Mazowiecki. Materiał zebrany liczył ponad 3000 okazów, z czego połowa nadawała się do badań. Wyróżniono 14 gatunków z 7 rodzajów (Pycnodonta, Aetostreon, Ceratostreon, Rhynchostreon, Gryphaeostrea, Ostrea, Lopha). Prace terenowe prowadzone były w 1970 roku. Zbadany wycinek profilu geologicznego obejmuje infrawalanżyn, walanżyn i dolny hoteryw, różniące się tak facjalnie jak i faunistycznie. Infrawalanżyn wykształcony jest w postaci marglisto-ilastych oolitów żelazistych i piaszczystych glin. Zawiera on źle zachowaną faunę, pokruszoną, przesyconą tlenkami żelaza. Głównym składnikiem małżów ostrygowatych tych osadów są licznie występujące okazy gatunków: Ceratostreon tuberculiferum (Koch & Dunker, 1837), Ostrea sanctae crucis Pictet & Campiche, 1869, Rhynchostreon etalloni (Pictet & Campiche, 1870). Z najniższych warstw infrawalanżynu cytowany jest amonit Neocomites (Pruszkowski, 1962). Walanżyn wykształcony jest w postaci ciemnoszarych, piaszczystych iłów z konkrecjami limonitowymi, oolitami żelazistymi, ułamkami drewna, z drobnymi kryształkami gipsu i w wyższych poziomach głównie w postaci plastycznych iłów i szarych łupków z konkrecjami syderytowymi. W dolnej części walanżynu występują liczne, pokruszone skorupki Ostrea germaini Coquand, 1869. W górnej również liczne skorupki m. innymi Ceratostreon minos (Coquand, 1869), Aetostreon latissimum (Lamarck, 1801) - największej ostrygi z neokomu Wąwału. Utwory walanżynu datowane są poziomami amonitowymi rodzajów: Platylenticeras w dolnej części oraz Neocomites, Polyptychites, Hoplites, Saynoceras - w części górnej. Dolny hoteryw wykształcony w postaci stalowo-czarnych iłów przewarstwionych miejscami piaszczystymi łupkami zawiera z fauny ostrygowej nieliczne okazy Aetostreon latissimum (Lamarck, 1801). Charakterystycznym amonitem dla utworów dolnego hoterywu jest Dichotomites bidichotomus Leym. W basenie sedymentacyjnym w Wąwale stwierdza się ścisłą zależność stanu zachowania fauny i różnic w morfologii skorupek od środowiska. Zbiornik wodny w Wąwale miał charakter płytkiego, niestabilnego zbiornika. W przegłębionych jego częściach żyły ostrygi o zredukowanej powierzchni przytwierdzenia muszli, zapewne leżąc na dnie. W płytszych jego częściach występują ostrygi o dużej powierzchni przytwierdzenia. Fauna ostrygowa w Wąwale ma charakter kosmopolityczny z wyraźnymi wpływami zarówno basenu śródziemnomorskiego (Aetostreon latissimum, Ceratostreon minos, Ostrea sanctae crucis, Lopha cotteaui i inne) jak i basenu niemieckiego (Rhynchostreon tombeckianum, Gryphaeostrea cf. lateralis, Ceratostreon tuberculiferum).

RU

В работе описаны устричные моллюски (Gryphaea и Ostrea) из неокомских отложений окрестностей с. Вонвал, в районе г. Томашув-Мазовецки. В собранном материале насчитывалось свыше 3000 экземпляров, половина из котроых была пригодна для исследований. Определено 14 видов причисленных до 7 родов (Русnodonta, Aetostreon, Ceratostreon, Rhynchostreon, Gryphaeostrea, Ostrea, Lopha). Полевые работы проводились в 1970 г. Изученный интервал геологического разреза охватывает инфраваланжин, валанжин и нижний готерив, которые отличаются друг от друга как фациальным обликом, так и фаунистическчм содержанием. Инфраваланжин сложен мергелисто-глинистыми железистыми оолитами и суглинками, заключающими раздробленную фауну, сильно пропитанную окислами железа. Основным компонентом устричных в отложениях этого яруса являются многочисленные экземпляры видов: Ceratostreon tuberculiferum (Koch & Dunker, 1837), Ostrea sanctae crucis Pictet & Campiche, 1869, Rhynchostreon etalloni (Pictet & Campiche, 1870). В низах инфраваланжина был найден аммонит Ncocomites (Прушковски, 1962). Валанжин представлен темносерыми суглинками, содержащими лимонитовые конкреции, железистые оолиты, обломки древесины и мелкие кристаллики гипса, а в верхнем интервале преимущественно пластическими глинами и серыми сланцами с сидеритовыми конкрециями. В нижнем интервале валанжина наблюдаются многочисленные раздробленные створки Ostrea germaini Coquand, 1869, а в верхнем, также многочисленные, створки Ceratostreon minos (Coquand, 1869), Aetostreon latissimum (Lamarck, 1801) - самой крупной устрицы в неокоме района с. Вонвал. Датировка валанжина основывается на аммонитовых зонах: Platylenticeras в нижнем интервале и Neocomites, Polyptychites, Hoplites, Saynoceras - в верхнем. Нижний готерив сложен глинами серовато-черного цвета, переслоенными местами песчанистыми сланцами. Устричная фауна представлена здесь редкими экземплярами Aetostreon latissimum (Lamarck, 1801). Характерным аммонитом в отложениях нижнего готерива является Dichotomiles bidichotomus Leym. В местонахождении района с. Вонвал наблюдается четкая зависимость состояния сохранности и морфологических особенностей фауны от условий, господствовавших в бассейне. Бассейн в этом районе был мелководный, нестабильный. В более глубоких местах обитали устрицы с сокращенной поверхностью прикрепления раковины, вероятно лежащие на дне. В мелководных местах встречаются устрицы с крупной поверхностью прикрепления. Устричная фауна местонахождения Вонвал имеет космополитический характер с явными признаками влияний как средиземноморского (Aetostreon latissimum, Ceratostreon minos, Ostrea sanctae curcis, Lopha cotteaui и др.), так и германского (Rhynchostreon tombeckianum, Gryphaeostrea cf. lateralis, Ceratostreon tuberculiferum) бассейнов.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1975
• Tom: 20
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.47-72,fig.,ref.

Twórcy

autor

Pugaczewska H.

• Department of Paleozoology, Polish Academy of Sciences, Al.Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warsaw, Poland

Bibliografia

• CIEŚLIŃSKI, S. & POŻARYSKI, W. 1970. Stratygrafia mezozoiku Gór Świętokrzyskich. Kreda. (The stratigraphy of the Mezozoic in the margin of the Góry Świętokrzyskie. Cretaceous). - Prace I. G., 56, 185-231, Warszawa.
• COQUAND, H. 1869. Monographie du genre Ostrea, Terrain crétacé. 1-215, Marseille.
• COX, L. R. 1954. Lower Cretaceous Mollusca from Pointe-a-Pierre, Trinidad. - J. Palaeont., 28, 5, 622-636, Menasha.
• ČELCOVA, N. A. 1969. Značenie mikrostruktury rakoviny melovych ustric dlja ich sistematiki. - Izd. Nauka, 1-86, Moskva.
• DEBRENNE, F. 1954. Etude de terrains rattaches au Valanginien dans le département de l’Aube. - Bull. Soc. Géol. France, 4, 7-9, 525-535, Paris.
• EICHWALD, E. 1868. Lethaea Rossica ou Paléontologie de la Russie, 2. 364-406, Stuttgart.
• GILLET, S. 1924. Études sur les Lamellibranches néocomiens. - Soc. Géol. France, n. sér., 3, 1-339, Paris.
• GOLDFUSS, A. 1834-1840. Petrefacta Germaniae, 2, 1-312, Düsseldorf.
• JOURDY, E. 1924. Histoire naturelle des Exogyres. - Ann. Pal., 13, 1-104, Paris.
• KARAKAŠ, N. I. 1907. Nižnemelovye otloženija Kryma i ich fauna (Le crétacé inferieur de la Crimée et sa faune.). - Trav. Soc. Imp. Natur. St. Petersbourg, 32, 5, (sect. géol. miner.), 1-482, Petersburg.
• KOBYŁECKI, M. 1948. Neokomskie rudy żelaza okolic Tomaszowa Mazowieckiego (Neocomian iron ores of the Tomaszów Mazowiecki region). - Biul. P. I. G., 41, 43-51, Warszawa.
• - Kredowa niecka tomaszowska (Cretaceous Tomaszów Mazowiecki basin). - Ibidem, 41, 52-63.
• KOKOSZYŃSKA, B. 1956. Dolna kreda okolic Tomaszowa Mazowieckiego. Z badań geologicznych regionu Świętokrzyskiego. - Biul. I. G., 1, 113, 1-64, Warszawa.
• MARIE, P. & MONGIN, D. 1957. Le Valanginien du Mont Rose de la Madrague (Massif de Marseilleveyre, Bouches-du-Rhone). - Bull. Soc. Géol. France, 6 sér., 7, 401-424, Paris.
• MIRKAMALOV, H. H. 1966. Melovye ekzogiry jugo-zapadnogo Gissara. Ekzogiry, ich sistematika i značenie dlja stratigrafii melovych otloženij jugo-zapadnych ostrogov gisarskogo chrebta. - Ins. Geol. Razv. Neft. Gaz. Mestorożd., 1-100, Taškent.
• PERVINQUIÈRE, L. 1912. Études de Paléontologie tunisienne. Gastropodes et Lamellibranches de terrains crétacés. - Carte géol. Tunisie, Dir. gén. Trav. Publ., 1-352, Paris.
• PICTET, F. J. & CAMPICHE, C. 1870-1871. Description des fossiles du terrain crétacé des environs de Sainte-Croix, 4-me pt. - “Famille des Ostracés”. - Mat. Paléont. Suisse, 273-334, Geněve et Bâle.
• PUGACZEWSKA, H. 1971. Jurassic Ostreidae of Poland (Małże ostrygowate z jury Polski). - Acta Palaeont. Pol., 16, 3, 191-347, Warszawa.
• RENGARTEN, W. P. 1964. Predstaviteli semejstva ustričnych v melovych otloženiach Malogo Kavkaza (Representatives of Ostreidae family in the Cretaceous deposits of Caucasus Minor). - Tr. geol. Inst. 96, 1-76, Moskva.
• STENZEL, H. B. 1971. Bivalvia. Oysters in: Treatise on Invertebrate Paleontology, pt. N, 3, 953-1224, Kansas.
• WEAVER, CH. E. 1931. Paleontology of the Jurassic and Cretaceous of West Central Argentina. - Mem. Univ. Washington, 1, 1-469, Washington.
• WITKOWSKI, A. 1969. Budowa geologiczna Niecki Tomaszowskiej (Geological structure of Tomaszów syncline). - Prace, I. G., 53, 1-123, Warszawa.