Drobne inwazyjne obce drapieżniki w Polsce

• Autorzy: Solarz W.

Warianty tytułu

EN

Small invasive alien predators in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Gospodarka łowiecka stanowi jedną z przyczyn introdukowania w nowe miejsca obcych gatunków. Większość z nich stanowi pożądany element łowisk i jest otaczana przez myśliwych opieką, której elementem są m.in. nowe celowe wsiedlenia. Jednak część obcych gatunków łownych jest uznawana za szkodniki, a głównym celem gospodarki nimi jest ograniczanie liczebności. Do gatunków takich należą jenot (Nyctereutes procyonoides), szop pracz (Procyon lotor) i norka amerykańska (Neovison vison). Te drobne drapieżniki pojawiły się na terenie Polski mniej więcej w połowie XX w., a głównym źródłem inwazji była imigracja osobników wsie-dlonych poza obszarem Polski. Drugim źródłem inwazji tych gatunków były ucieczki z ferm zwierząt futerkowych, czy też coraz bardziej popularnych hodowli hobbystycznych. Do chwili obecnej inwazja jenota i norki amerykańskiej objęła praktycznie całe terytorium Polski, natomiast rozmnażająca się populacja szopa pracza obejmuje swoim zasięgiem zachodnią część kraju, choć pojedyncze osobniki, pochodzące najprawdopodobniej z prywatnych hodowli, są coraz częściej spotykane także w innych rejonach. Wszystkie trzy gatunki uznawane są za niebezpieczne drapieżniki negatywnie wpływające na rodzimą faunę i zostały zaliczone do 100 najgroźniejszych obcych gatunków w Europie. Mimo swojej szkodliwości, gatunki te zostały włączone do listy zwierząt łownych dopiero niedawno - jenot i norka w 1995 roku, a szop w 2004 roku. Początkowo zostały one jednak objęte okresem ochronnym, który zo- stał całkowicie zniesiony dopiero w 2009 roku. Jednocześnie od 2009 roku gatunki te mogą być chwytane w pułapki żywołowne. Obecny poziom pozyskania tych gatunków nie ma istotnego wpływu na zmniejszenie liczebności czy spowolnienie tempa ich ekspansji. Należy jednak podejmować kontrolę tych gatunków w skali lokalnej, na obszarach, na których skutki ich negatywnego wpływu na rodzimą przyrodę są szczególnie dotkliwe (np. w parkach narodowych). Większe nadzieje w skali całej Polski można wiązać z efektywną gospodarką łowiecką szopem praczem, dla którego zwiększenie pozyskania mogłoby spowolnić tempo ekspansji. Konieczne jest również pilne wprowadzenie w życie rozporządzenia ograniczającego posiadanie i handel tymi gatunkami. Bardzo pożądana byłaby również zmiana przepisów dotyczących planowania pozyskania tych gatunków. Ponadto konieczna jest dyskusja nad etycznymi aspektami stosowania drastycznych metod kontroli inwazyjnych obcych gatunków, a także prowadzenie działań mających na celu ochronę ich rodzimych wrogów i konkurentów. Bardzo istotna jest również ochrona rodzimych gatunków narażonych na negatywny wpływ gatunków obcych, szczególnie poprzez ochronę ich siedlisk.

EN

Hunting is among main pathways for intentional introductions of alien species. However, some of these species became pests and the main aim of their management is reducing population numbers. Raccoon dogs, raccoons and American minks were originally introduced outside the Polish territory and immigrated here around 1950s. Immigrants, supported by animals that escaped or were released from fur farms and hobby collections, established and spread to the level that makes their complete eradication unrealistic, despite since 2009 they can be hunted throughout the year and trapped. The only practicable management option for raccoon dog and American mink is long-term local control in areas of high natural value. The rate of invasion of raccoon can still be slowed down if more intensive control is applied. Efficiency of control of all three species in Poland is hindered by legal solutions which restrict hunting tolls to numbers approved at the beginning of the season. Justification of drastic control methods is questioned by different stakeholders, including some hunters, particularly if they are unlikely to have significant influence on the scale of invasion. Direct control of aliens species should therefore be accompanied by protection of native enemies and competitors, including protection of their habitats, and awareness-raising campaigns on reasons and consequences of biological invasions and means to reduce this problem.

Słowa kluczowe

PL

Polska; zwierzeta dziko zyjace; gatunki obce; gatunki inwazyjne; inwazja biologiczna; jenot; Nyctereutes procyonoides; norka amerykanska; Mustela vison; szop pracz; Procyon lotor; populacje zwierzat; gospodarowanie populacja; redukcja liczebnosci; gospodarka lowiecka

• Wydawca: -
• Czasopismo: Annals of Warsaw University of Life Sciences - SGGW. Animal Science
• Rocznik: 2011
• Tom: 50
• Opis fizyczny: s.73-81,bibliogr.

Twórcy

autor

Solarz W.

• Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk, al.A. Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

Bibliografia

• AHOLA M., NORDSTRÖM M., BANKS P.B., LAANETU N., KORPIMÄKI E., 2006: Alien mink predation induces prolonged declines in archipelago amphibians. Proceedings of the Royal Society B 273: 1261-1265.
• BARTOSZEWICZ M., 2006: NOBANIS - In­vasive Alien Species Fact Sheet - Procyon lotor. Online Database of the North European and Baltic Network on Invasive Alien Species - NOBANIS www.nobanis.org
• BARTOSZEWICZ M., ZALEWSKI A., 2008: Norka amerykańska Mustela vison Schreber, 1777, [w:] GŁOWACIŃSKI, Z., OKARMA H., PAWŁ OWSKI J., SOLARZ W., (red.). Księga gatunków obcych inwazyjnych w faunie Pol­ski. Wyd. internetowe. Instytutu Ochrony Przy­rody PAN w Krakowie.
• BASKIN Y, 2002: A plague of rats and rubbervi- nes. Island Press, Shearwater Books. Washin- gton/London.
• BIRNBAUM C., 2006: NOBANIS - Invasive Alien Species Fact Sheet - Mustela vison. Online Database of the North European and Baltic Network on Invasive Alien Species - NOBANIS www.nobanis.org
• BOGDANOWICZ W., RUPRECHT A.L., 1987: Przypadki stwierdzeń szopa pracza Procyon lotor (Linnaeus, 1758), w Polsce. Przegląd Zoologiczny 21, 3: 375-383.
• BONESI L., RUSHTON S.P, MACDONALD D.W., 2007: Trapping for mink control and water vole survival: identifying key criteria using a spatially explicit individual based mo­del. Biological Conservation 136: 636-650.
• BRZEZIŃSKI M., ROMANOWSKI J., ŻMI- HORSKI M., KARPOWICZ K., 2010: Mu­skrat (Ondatra zibethicus) decline after the expansion of American mink (Neovison vison) in Poland. European Journal of Wildlife Rese­arch 56: 341-348.
• BUDNY M., PANEK M., BRESIŃSKI W., KA­MIENIARZ R., KOLANOŚ B., MĄKA H., 2010: Sytuacja zwierząt łownych w Polsce w latach 2009-2010 (wyniki monitoringu). Biuletyn Stacji Badawczej w Czempiniu: 7. Stacja Badawcza - OHZ PZŁ w Czempiniu.
• CABOŃ-RACZYŃSKA K., 1983: Cervus nippon Temminck, 1838, [w:] Pucek Z., Raczyński J. (red.) Atlas rozmieszczenia ssaków w Polsce. PWN, Warszawa.
• CENKIER S., 1938: Hodowla zwierzyny łow­nej w lasach pszczyńskich. Łowiec Polski 29: 595-596.
• DAISIE, 2008a: European Invasive Alien Species Gateway. 100 of the Worst. http://www.europe- aliens.org/speciesTheWorst.do
• DAISIE, 2008b: European Invasive Alien Species Gateway. Nyctereutes procyonoides. http:// www.europe-aliens.org/pdf/Nyctereutes_pro- cyonoides.pdf
• DAISIE, 2008c: European Invasive Alien Species Gateway. Procyon lotor. http://www.europe- aliens.org/pdf/Procyon_lotor.pdfDAISIE, 2008d: European Invasive Alien Spe­cies Gateway. Mustela vison. http://www. europe-aliens.org/speciesFactsheet.do?specie sId=52880
• DEHNEL A., 1956: Nowy ssak dla fauny polskiej Nyctereutes procyonoides (Gray). Chrońmy Przyrodę Ojczystą 12: 17-21.
• GLUTZ V BLOTZHEIM U.N., BAUER K., BEZZEL E., 1973: Handbuch der Vogel Mitte­leuropas 5. Akademische Verlagsgesellschaft, Frankfurt am Main.
• GŁOWACIŃSKI Z., 2008: Szop pracz Procyon lotor (Linnaeus, 1758), [w:] GŁOWACIŃSKI Z., OKARMA H., PAWŁOWSKI J., SOLARZ W., (red.). Księga gatunków obcych inwazyj­nych w faunie Polski. Wyd. internetowe. Insty­tutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie.
• KAMIENIARZ R., PANEK M., 2008: Zwierzęta łowne w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Czempiń.
• KOWALCZYK R., 2006: NOBANIS - Invasive Alien Species Fact Sheet - Nyctereutes pro­cyonoides. Online Database of the North Eu­ropean and Baltic Network on Invasive Alien Species - NOBANIS www.nobanis.org
• KOWALCZYK R., 2008: Jenot Nyctereutes pro­cyonoides (Gray, 1834), [w:] GŁOWACIŃSKI, Z., OKARMA H., PAWŁOWSKI J., SOLARZ W., (red.). Księga gatunków obcych inwazyj­nych w faunie Polski. Wyd. internetowe. Insty­tutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie.
• LEVER C., 1985: Naturalized mammals of the world. Longman, London, New York.
• LEVER C., 1987: Naturalized Birds of the World. Longman Scientific & Technical.
• LONG J.L., 1981: Introduced Birds of the World. David & Charles.
• LONG J.L., 2003: Introduced Mammals of the World. CSIRO Publishing.
• ŁABUDZKI L., 1993: Trofea łowieckie - daniel. Łowiec Polski 11: 10-11.
• LOGIN M., 2011: Plan niedoskonały. Łowiec Polski 3: 46.
• MCNEELY J.A., MOONEY H.A., NEVILLE L.E., SCHEI P., WAAGE J.K., 2001: A Global Strategy on Invasive Alien Species. CAB Inter­national, Wallingford, Oxon, UK.
• MICHALSKA-PARDA A., BRZEZIŃSKI M., ZALEWSKI A., KOZAKIEWICZ M., 2009: Genetic variability of feral and ranch American mink (Neovison vison) in Poland. Acta theriol. 54: 1-10.
• MOORE N.P., ROY S.S., HELYAR A., 2003: Mink (Mustela vison) eradication to protect ground nesting birds in the Western Isles, Sco­tland, United Kingdom. New Zealand Journal of Zoology 30: 443-452.
• NORDSTROM M., HOGMANDER J., NUM- MELIN J., LAINE J., LAANETU N., KOR- PIMÁKI E., 2002: Variable responses of wa­terfowl breeding populations to long-term removal of introduced American mink. Eco- graphy 25: 385-394.
• NORDSTROM M., LAINE J., AHOLA M., KOR- PIMÁKI E., 2004: Reduced nest defence inten­sity and improved breeding success in terns as responses to removal of non-native American mink. Behavioral Ecology and Sociobiology 55: 454-460.
• OKARMA H., 2008: Ondatra zibethicus (Linna­eus, 1766), [w:] GŁOWACIŃSKI, Z., OKAR­MA H., PAWŁOWSKI J., SOLARZ W. (red.). Księga gatunków obcych inwazyjnych w fau­nie Polski. Wyd. internetowe. Instytutu Ochro­ny Przyrody PAN w Krakowie.
• PAX F., 1925: Wirbeltierfauna von Schlesien etc., Gebr. Borntraeger, Berlin.
• SKIERCZYŃSKI M., 2006: Wpływ redukcji liczebności norki amerykańskiej (Mustela vi­son) na sukces lęgowy ptaków siewkowych (Charadriiformes) gniazdujacych w dolinie Biebrzy w okolicy Brzostowa. Raport złożony w siedzibie WWF w Białymstoku oraz w sie­dzibie Biebrzańskiego Parku Narodowego, Osowiec.
• WITTENBERG R., COCK M.J.W., 2001: Invasi­ve Alien Species: A Toolkit of Best Prevention and Management Practices. CAB International, Wallingford, Oxon, UK.
• WŁODEK K., 1979: Historia rozprzestrzeniania się daniela europejskiego w czasach nowożyt­nych i jego rozmieszczenie na świecie. Prze­gląd Zoologiczny 23: 84-91.
• ZALEWSKI A., MICHALSKA-PARDA A., BARTOSZEWICZ M., KOZAKIEWICZ M., BRZEZIŃSKI M., 2010: Multiple introduc­tions determine genetic structure of an invasive species’ population: American Mink Neovison vison in Poland. Biological Conservation 143: 1355-1363.