Ładunki biogenów wnoszone przez Rabę do zbiornika Dobczyckiego w latach 2003-2005

• Autorzy: Pawelek J. , Spytek M.

Warianty tytułu

EN

Biogenic loads carried by the Raba river into the Dobczyce reservoir in 2003–2005

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zbiornik Dobczycki ma szczególne znaczenie, bowiem jest źródłem wody do spożycia dla mieszkańców Krakowa. Głównym źródłem zasilania zbiornika jest Raba, której zlewnia do chwili obecnej nie posiada w pełni uporządkowanej gospodarki ściekowej, dlatego woda wprowadzana do zbiornika zawiera zanieczyszczenia, które decydują o niezadowalającej jakości wody w zbiorniku, a także w znacznym stopniu o procesach w nim zachodzących, w tym eutrofizacji i jego zarastania. W pracy poddano analizie obciążenie Zbiornika Dobczyckiego ładunkami związków biogennych wnoszonymi wraz z wodą rzeki Raby. Podstawą do analizy były badania jakości wody Raby i objętość przepływu na dopływie do zbiornika w przekroju Osieczany. Obejmowały one okres od maja 2003 do października 2005 roku. Badania stężenia związków biogennych prowadzono przeciętnie z częstotliwością dwa razy w miesiącu. Oznaczano stężenie: NH4, NO2, NO3, PO4 i P ogólny. Wielkość ładunków poszczególnych biogenów obliczono dla dni, miesięcy i lat analizowanego okresu. Uzyskane wyniki wskazują na duże zróżnicowanie w wielkościach średnich dobowych ładunków w analizowanych latach. Były one najwyższe w 2005 roku w przypadku NO3, NO2 i P ogólnego, wynosząc odpowiednio 1394,51; 15,32; i 127,64 kg∙d-1, natomiast w roku 2004 NH4 i w 2003 PO4 przyjmując wartości 835,08 i 355,50 kg∙d-1. Maksymalne dobowe ładunki wszystkich badanych biogenów odnotowano w 2005 roku. W przypadku NO3, NH4 i P ogólnego wystąpiły one 19 marca, natomiast NO2 11 czerwca, a PO4 10 sierpnia. Minimalne ładunki dobowe miały miejsce w 2003 i 2004 roku, w tym w 2003 roku NO3 i P ogólny w dniach 1 i 2 września i NH4 w dniach 27–30 listopada, natomiast w 2004 roku PO4 w dniach 1, 2 i 12–14 listopada oraz NO2 11 grudnia. Wielkość wnoszonego ładunku fosforu ogólnego w ciągu roku odniesiono do powierzchni zwierciadła wody zbiornika i porównano z wielkością przyjmowanego ładunku dopuszczalnego (0,10 g∙m-2∙d-1) i niebezpiecznego (0,20 g∙m-2∙d-1) podawanych przez Kajaka. Dopływający do zbiornika ładunek przekracza ponad dwudziestokrotnie ładunek niebezpieczny i ponad 40 krotnie dopuszczalny.

EN

The Dobczyce Reservoir is especially important because it is a source of potable water for the inhabitants of Krakow. The source of the reservoir feeding is the Raba river, whose catchment still lacks properly managed sewage disposal, therefore the water inflowing to the reservoir contains pollutants which decide about the insufficient water quality in the reservoir and to a considerable degree also determine the processes occurring in it, including eutrophication and overgrowing. In the work analysed was the loading of the Dobczyce Reservoir with biogenic compound load carried by the waters of the Raba river. The analysis based on tests of the Raba water quality and the flow volume on the inflow to the reservoir in the Osieczany cross section. The tests covered the period from May 2003 until October 2005. Investigations of biogenic compounds concentrations were conducted with average frequency twice a month. Concentrations of NH4, NO2, NO3,PO4 and total P were determined. The loads of individual biogens were computed for days, months and years of the analysed period. The obtained results point to a considerable diversification of mean daily values of loads in the analysed years. They were the highest in 2005 for NO3, NO2 and total P, respectively: 1394.51, 15.32 and 127.64 kg ∙d-1,whereas in 2004 for NH4 and in 2003 for PO4 assuming values respectively 835.08 and 355.50 kg ∙d-1. The maximum daily loads of all researched biogens were registered in 2005, for NO3,NH4 and total P on 19 March, whereas for NO2 on 11 June and for PO4 on 10 August. Minimum daily loads were noted in 2003 and 2004; in 2003 for NO3 and total P on 1 and 2 September, and for NH4 on 27–30 November. In 2004 the minimum daily loads of PO4 were detected on 1, 2 and 12-14 November and NO3 on 11 December. The amount of total phosphorus load carried in during the year was referred to the area of the reservoir water table and compared with the value of assumed permissible load (01.0 g ∙m-2∙d-1) and dangerous load as stated by Kajak. The load inflowing to the reservoir exceeds the dangerous load more than twenty times and the permissible load over 40 times.

Słowa kluczowe

PL

zbiorniki wodne; zbiornik Dobczyce; zanieczyszczenia wod; zwiazki biogenne; azot amonowy; azot azotanowy; azot azotynowy; fosforany; fosfor ogolny; ladunek zanieczyszczen; rzeka Raba

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2006
• Numer: 3/1
• Opis fizyczny: s.107-116,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Pawelek J.

• Katedra Zaopatrzenia Osiedli w wodę i Kanalizacji, Akademia Rolnicza w Krakowie, Al.Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków

autor

Spytek M.

Bibliografia

• Bajkiewicz-Grabowska E. Obieg materii w systemach rzeczno-jeziornych. Uniw. Warsz., Wydział Geografii i Studiów Regionlnych. Warszawa 2002.
• Bochnia T. Ocena skażenia wody dla miasta Krakowa toksynami produkowanymi przez sinice. Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska, AGH Kraków, 2001. Praca doktorska (maszynopis).
• Bombówna M. Hydrochemiczna charakterystyka rzeki Raby i jej dopływów. Acta Hydrobiol., 11, 1969, s. 479–504.
• Hermanowicz W., Dojlido J., Dożańska W., Koziorowski B., Zerbe J. Fizycznochemiczne badania wody i ścieków. Wydawnictwo Arkady, Warszawa1999.
• Kajak Z. Hydrobiologia – limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. PWN, Warszawa 1998.
• Kajak Z. Hydrobiologia – limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. PWN, Warszawa 2001.
• Krzanowski S., Spytek M., Wałęga A. Ładunki wybranych związków biogennych wnoszone i wynoszone ze Zbiornika Dobczyckiego z wodami rzeki Raby w latach 1999–2002. Inżynieria Rolnicza 3 (45), PAN Warszawa 2003, s. 207–219.
• Mazurkiewicz-Boroń G. 2000. Charakterystyka zlewni zbiornika [w:] Starmach J. i Mazurkiewicz-Boroń G. (red.) Zbiornik Dobczycki. Ekologia – eutrofizacja – ochrona. ZBW PAN, Kraków. s. 35–38.
• Mazurkiewicz-Boroń G. Czynniki kształtujące procesy eutrofizacyjne w podgórskich zbiornikach zaporowych. Supplementa ad Acta Hydrobiologia, 2 (2002), Kraków 2002, s. 1–68.
• Ozga-Zielińska M., Brzeziński J. Hydrologia stosowana. PWN, Warszawa 1997. Pasternak K. Szkic geologiczno-gleboznawczy zlewni rzeki Raby. Acta Hydrobiol., 11, 1969, s. 407–422.
• Pulikowski K. Zanieczyszczenia obszarowe w małych zlewniach rolniczych. ZN AR we Wrocławiu. Nr 479. Seria Rozprawy CCXI. Wrocław 2004.
• Punzet J. Charakterystyka hydrologiczna rzeki Raby. Acta Hydrobiol., 11, 1969, s. 423–513.
• Wróbel S. Zbiornik zaporowy w Dobczycach i jego ochrona. Zesz. Prob. Post. Nauk Roln., 235, 1980, s. 205–215.