Wielowymiarowa analiza kondycji finansowej gmin wiejskich w Polsce w latach 2007-2011

• Autorzy: Bieniasz A. , Golas Z. , Luczak A.

Warianty tytułu

EN

A multidimensional analysis of the financial condition of rural communes in Poland in 2007-2011

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Głównym celem artykułu była ocena kondycji finansowej gmin wiejskich w Polsce w latach 2007-2011. W pracy wykorzystano wskaźniki finansowe publikowane przez Ministerstwo Finansów oraz dane z Banku Danych Lokalnych GUS. W ocenie efektywności finansowej gmin wiejskich zastosowano narzędzia analizy wskaźnikowej oraz metodę Technique for Order Preference by Similarity to an Ideal Solution (TOPSIS). Wyznaczone na podstawie tej metody wartości cechy syntetycznej posłużyły do wyodrębnienia i charakterystyki czterech klas typologicznych gmin wiejskich. Ponadto dokonano porównania kondycji finansowej gmin wiejskich w stosunku do gmin miejskich i miejsko-wiejskich. W analizie uwarunkowań kondycji finansowej gmin wiejskich zastosowano również model logitowy kategorii uporządkowanych. Przeprowadzone badania wykazały, że średnia syntetyczna miara oceny kondycji finansowej nie różnicowała znacząco gmin według typów, jednak wskazywała na nieznaczne pogorszenie tej oceny w 2011 roku w stosunku do 2007 roku. Analiza syntetycznych ocen relacji budżetowych, wskaźników na mieszkańca i zadłużenia pozwoliła na wskazanie specyficznych uwarunkowań gmin wiejskich na tle pozostałych typów gmin. Cechowała je bowiem znacznie niższa niż w pozostałych typach gmin samodzielność finansowa, przy jednoczesnym wypracowywaniu nadwyżki budżetowej, wyższy poziom transferów bieżących na mieszkańca, niższy udział zobowiązań w dochodach ogółem oraz niższe obciążenie dochodów własnych wydatkami na obsługę zadłużenia. Gminy wiejskie o najlepszej i najgorszej kondycji finansowej stanowiły po około 15% gmin. Niskim i średnim poziomem kondycji finansowej cechowało się w 2011 roku odpowiednio 34% i 32% gmin. Parametry opracowanego modelu logitowego wskazały, że na każdym poziomie kondycji finansowej istotnymi czynnikami ją warunkującymi były: zdolność kreowania dochodów, polityka wydatkowa i zadłużeniowa, źródła finansowania oświaty, wielkość gminy, skala bezrobocia oraz procesy migracyjne.

EN

The main objective of this paper was to evaluate the financial condition of rural communes in Poland in the period 2007-2011. The study was based on financial ratios of the Finance Ministry and the data from the Local Data Bank CSO. Ratio Analysis and the Technique for Order Preference by Similarity to an Ideal Solution (TOPIS) was used for the evaluation the financial performance of rural communes. The value of the TOPSIS technique is that it allows for the isolation and shows the characteristics of four typological parameters. The financial condition of rural communes was additionally compared between that of urban and semi-urban areas. A logit regression method was used for the analysis of the determinants of the financial condition rural communes. The study showed, that an average synthetic measure of the financial condition did not differentiate significantly according to the types of communes, however, it did indicate a slight deterioration of the assessment in 2011 compared to 2007. Analysis of synthetic ratings budget relations, indicators per capita and debt allowed for the identification of specific characteristics of rural communes compared to other types of communes. They were characterized by having much lower, financial independence than in other types of communes, while working out a budget surplus, a higher level of current transfers per capita, a lower share of liabilities in total income and a lower burden of own income for debt service expenditure. Rural communes with the best and the worst financial conditions represented about 15% of communes. 34% and 32% Communes were in the low-and middle-level range of financial condition in 2011. Significant factors, under the parameters of the logit model which shaped every level of the financial condition, were: the ability to create income, spending and debt policy, sources of financing education, the size of the commune, the scale of unemployment and the migration process.

Słowa kluczowe

PL

Polska; gminy wiejskie; kondycja finansowa; analiza wielowymiarowa; metoda TOPSIS; analiza logitowa; lata 2007-2011

• Wydawca: -
• Czasopismo: Wieś i Rolnictwo
• Rocznik: 2014
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.101-121,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Bieniasz A.

• Wydział Ekonomiczno-Społeczny, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Poznań

autor

Golas Z.

• Wydział Ekonomiczno-Społeczny, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Poznań

autor

Luczak A.

• Wydział Ekonomiczno-Społeczny, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Poznań

Bibliografia

• Bański J., Czapiewski K.Ł. 2008: Identyfikacja i ocena czynników sukcesu społeczno-gospodarczego na obszarach wiejskich. Ekspertyza, Zespół Badań Obszarów Wiejskich, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Becker A., Becker J. 2009: Zastosowanie metody granicznej analizy danych do oceny gospodarowania województw Polski. [w:] Studia i materiały Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Wiedzą, J. Wątróbski (red.). PSZW, Bydgoszcz.
• Denek E., Sobiech J., Wolniak J. 2001: Finanse publiczne. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Diakoulaki D., Mavrotas G., Papayannakis L. 1995: Determining objective weights in multiple criteria problems: The critic method. Computers & Operations Research nr 27, s. 963–973.
• Dylewski M., Filipiak B., Gorzałczyńska-Koczkodaj M. 2004: Analiza finansowa w jednostkach samorządu terytorialnego. Wyd. Municipium, Warszawa.
• Gruszczyński M. (red.) 2010: Mikroekonometria. Modele i metody analizy danych indywidualnych. Oficyna Wolters Kluwer Business, Warszawa.
• Hilbe J.M. 2009: Logistic Regression Models. Chapman & Hall/CRC Press, Boca Raton.
• http://www.igipz.pan.pl/tl_files/igipz/ZGWiRL/Projekty/Ekspertyza_obszary_sukcesu.pdf
• Hwang C.L., Yoon K. 1981: Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications. Springer, Berlin.
• Jastrzębska M. 2009: Zarządzanie długiem jednostek samorządu terytorialnego. Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
• Klimek E. 2005: Kształtowanie się wydatków inwestycyjnych w gminach województwa zachodniopomorskiego w latach 1999–2002. [w:] Rozwój oraz polityka regionalna i lokalna w Polsce, J. Kaja, K. Piech (red.). SGH, Warszawa.
• Łuczak A., Wysocki F. 2005: Zastosowanie metod klasyfikacji typologicznej i planowania scenariuszowego do programowania rozwoju obszarów wiejskich. Wydawnictwo AR w Poznaniu, Poznań.
• Maddala G.S. 2006: Ekonometria. PWN, Warszawa.
• Majchrzak A. 2012: Czynniki warunkujące kondycję finansową gmin województwa wielkopolskiego. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu (maszynopis pracy doktorskiej, s. 30).
• McFadden D.L. 1974: Conditional Logit Analysis of Qualitative Choice Behavior. [in:] Frontiers of Econometrics, P. Zarembka (ed.). Academic Press, New York, NY.
• McKelvey, R., Zavoina, W. 1975: A Statistical model for the analysis of ordinal level dependent variables. Journal of Mathematical Sociology nr 4.
• Miszczuk M. 2004: Czynniki różnicujące potencjał finansowy gmin – próba typologii na przykładzie województwa lubelskiego. [w] Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i w praktyce, E. Sobczak (red.). Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu 1023.
• Ossowska L., Ziemińska A. 2010: Kondycja finansowa gmin wiejskich i miejsko-wiejskich województwa pomorskiego. Journal of Agribusiness and Rural Development, nr 4 (18), s. 73–85.
• Pankau E. 2005: Problemy związane z finansowaniem samorządów w Polsce. [w:] Rozwój oraz polityka regionalna i lokalna w Polsce, J. Kaja, K. Piech (red.). SGH, Warszawa.
• Satoła Ł. 2010: Ocena sytuacji finansowej gmin wiejskich w Polsce w latach 2006–2008. Oeconomia nr 9 (2), s. 199–210.
• Standar A., Średzińska J. 2008: Zróżnicowanie kondycji finansowej gmin województwa wielkopolskiego. Journal of Agribusiness and Rural Development nr 4 (10), s. 135–145.
• Ślusarz G. 2005: Studium społeczno-ekonomicznych uwarunkowań rozwoju obszarów wiejskich w świetle zagrożenia marginalizacją na przykładzie województwa podkarpackiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2003 r. nr 203, poz. 1966).
• Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r. nr 157, poz. 1241, art. 170).
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. nr 16 poz. 95, tekst jednolity Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591).
• Wang Y.-M., Luo Y. 2010: Integration of correlations with standard deviations for determining attribute weights in multiple attribute decision making. Mathematical and Computer Modelling nr 51 (1–2).
• Wiśniewski M. 2011: Ocena zdolności kredytowej gminy. Difin, Warszawa.
• Wysocki F. 2010: Metody taksonomiczne w rozpoznawaniu typów ekonomicznych rolnictwa i obszarów wiejskich. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań.
• Bank Danych Lokalnych. GUS. http://www.stat.gov.pl/bdl/html/indeks.html
• Interpretacja wskaźników finansowych w analizach finansowych samorządów, Raport specjalny, 2010: Fitch Ratings. http://www.fitchpolska.com.pl/reports/ipf_-wskazniki.pdf?rep=7775
• Nadwyżka operacyjna w jednostkach samorządu terytorialnego w latach 2008–2010, 2011: Ministerstwo Finansów, Warszawa http://www.mf.gov.pl/_files_/finanse_samorzadow/opracowania/nadwyzkaoperacyjna2008-2010.pdf
• Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2007–2009, 2010: Ministerstwo Finansów, Warszawa. http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/1089049/4i-ii_wsk2007-2009opis.pdf
• Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2009–2011, 2012: Ministerstwo Finansów, Warszawa. http://www.finanse.mf.gov.pl/budzet-panstwa/finanse-samorzadow/opracowania/-/asset_publisher/v3Cc/content/wskazniki-do-oceny-sytuacji-finansowej-jednostek-samorzadu-terytorialnego-w-latach-2009-2011?redirect=htt
• Metodologia rankingu gmin Małopolski 2012. http://www.mistia.org.pl/pliki/1347299291_Metodologia%20Rankingu_2012.pdf
• Zdolność kredytowa to nie sztywne wskaźniki zadłużenia, Raport specjalny, E2006: Fitch Ratings. http://www.fitchpolska.com.pl/reports/Polish_municipaliites2006-10-27pl.pdf?rep=6630.