Prunus virginiana L. (Rosaceae) on synanthropic sites in Poland

• Autorzy: Danielewicz W. , Wiatrowska B.

Warianty tytułu

PL

Prunus virginiana L. (Rosaceae) na stanowiskach synantropijnych w Polsce

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Black cherry (Prunus serotina Ehrh.) belongs to quite common and the best known invasive woody plants of alien origin occurring in central Europe. On the other hand, little is known about the degree of settling of another North American representative of the Prunus genus from the Padus subgenus – the chokecherry (P. virginiana L.). A considerable morphological similarity of the above-mentioned taxon to P. padus L. is a cause of fairly significant problems associated with its identification. It is not easy to distinguish these related indigenous species, common in forests, as well as in mesophilous thickets in the area of entire Europe. That is why P. virginiana is usually unnoticed and, consequently, it is overlooked in floristic studies. On the basis of the data derived from a variety of sources, mostly collected by the authors in the course of their field trips, supplemented with information from literature, as well as unpublished notes obtained from different persons, information concerning the distribution of secondary P. virginiana sites in Poland is summed up. The article presents a list of 28 such sites together with a map on which their locations have been marked. The discussed species was observed most frequently in the forest environment on eutrophic as well as mesotrophic broad-leaved forest sites in shrub thicket areas at the edge of dense forests. It was also found in broad-leaved and pine coniferous forest underbrush as well as in mid-field thickets. It was established that in Poland, it was not only fully settled in on semi-natural sites but it also encroached upon forest phytocoenoses of natural character. In order to draw attention to possibilities of P. virginiana occurrence in other, hitherto unrecognised synanthropic sites, some remarks and observations concerning morphological features and phenological properties of this taxon in field conditions were included.

PL

Do pospolitych i najbardziej znanych inwazyjnych roślin drzewiastych obcego pochodzenia w środkowej Europie należy czeremcha amerykańska (Prunus serotina Ehrh.). Problematyce jej występowania, uwarunkowań, przebiegu i skutków ekspansji poświęcono już wiele uwagi w badaniach naukowych. Mało natomiast wiadomo o zadomowieniu innego północnoamerykańskiego przedstawiciela rodzaju Prunus z podrodzaju Padus – czeremchy wirginijskiej (P. virginiana L.). Znaczne podobieństwo morfologiczne wymienionego taksonu do P. padus L. jest przyczyną dość dużych trudności z jego identyfikacją. Niełatwo go odróżnić od wspomnianego, pokrewnego gatunku rodzimego, częstego w lasach i zaroślach mezofilnych na terenie centralnej Europy. Dlatego P. virginiana zwykle jest niezauważana, a w konsekwencji rzadko uwzględniana w opracowaniach florystycznych. W polskich zbiorach zielnikowych też jest reprezentowana skromnie, przeważanie w postaci okazów zbieranych w parkach, ogrodach i kolekcjach dendrologicznych. Na podstawie danych pochodzących z różnych źródeł – w większości zgromadzonych przez autorów w czasie wyjazdów terenowych, uzupełnionych informacjami z literatury i notatkami niepublikowanymi uzyskanymi od różnych osób – podsumowano wiadomości na temat rozmieszczenia wtórnych stanowisk P. virginiana w Polsce. Przedstawiono wykaz obejmujący 28 takich miejsc oraz mapę, na której zaznaczono ich lokalizację. Najwięcej stanowisk podano z terenu środkowej Wielkopolski, rejonu Torunia i Bydgoszczy oraz Dolnego Śląska. Omawiany gatunek najczęściej był obserwowany w środowisku leśnym, na eutroficznych oraz mezotroficznych siedliskach lasów liściastych, w strefie występowania zarośli krzewiastych na obrzeżach zwartych drzewostanów. Znajdowano go także w podszycie lasów liściastych i borów sosnowych oraz w zaroślach śródpolnych. Ustalono, że w Polsce nie tylko jest zadomowiony w pełni na siedliskach półnaturalnych, lecz wkracza do fitocenoz leśnych o charakterze naturalnym. Obecnie można stwierdzić, że na ogół powoduje jedynie wzbogacenie ich składu florystycznego, a czasami przejawia zdolność do wypierania i zastępowania gatunków rodzimych. Celem zwrócenia uwagi na możliwość występowania P. virginiana na innych, nierozpoznanych jeszcze stanowiskach synantropijnych zamieszczono spostrzeżenia dotyczące cech morfologicznych i właściwości fenologicznych, pozwalających na dostrzeganie tego taksonu w warunkach terenowych. W Polsce na ogół jest on krzewem osiągającym wysokość do 5 m i wytwarzającym liczne odrosty korzeniowe. W odróżnieniu od P. padus i P. serotina, pędy zimowe ma brunatnoszare, bez połysku. Pąki są najszersze w połowie ich długości. W dolnej części okrywają je liczne jasnobrązowe i matowe łuski. Powierzchnia blaszek liściowych jest gładka lub nieznacznie pomarszczona, a ich brzeg wyróżnia się drobnym i ostrym piłkowaniem. Kwiatostany rozwijają się później niż u P. padus, a wcześniej niż u P. serotina. Wśród porównywanych gatunków, P. virginiana odznacza się: najmniejszymi kwiatami, nagim dnem kwiatowym i najkrócej utrzymującymi się pozostałościami okwiatu na dojrzewających owocach. Wspólną cechą taksonów północnoamerykańskich jest gładki endokarp, który jest wyraźnie bruzdowany u gatunku europejskiego.

Słowa kluczowe

EN

Prunus virginiana; bitter-berry zob.chokecherry; chokecherry; Virginia bird cherry zob.chokecherry; western chokecherry zob.chokecherry; Rosaceae; synanthropic flora; alien plant; anthropophyte; Poland

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Scientiarum Polonorum. Silvarum Colendarum Ratio et Industria Lignaria
• Rocznik: 2013
• Tom: 12
• Numer: 4
• Opis fizyczny: p.5-22,fig.,ref.

Twórcy

autor

Danielewicz W.

• Department of Forest Botany, Poznan University of Life Sciences, Wojska Polskiego 71D, 60-625 Poznan, Poland

autor

Wiatrowska B.

• Department of Forest Botany, Poznan University of Life Sciences, Wojska Polskiego 71D, 60-625 Poznan, Poland

Bibliografia

• Alien species in Poland. IOP PAN Kraków. [online], http://www.iop.krakow.pl/ias/en [access: 11.12.2013; in Polish].
• Bean W.J., 1951. Trees and shrubs hardy in the British Isles. Vol. 2. John Murray London.
• Core E.L., Ammons N.P., 1999. Woody plants in winter. A manual of common trees and shrubs in winter in the Northeastern United States and Southeastern Canada. West Virginia Univ. Press Morganton.
• Czekalski M., 2000. Drzewa i krzewy w 21 parkach wiejskich Wielkopolski [Ornamental trees and shrubs in 21 country parks of the Great Poland Province]. Rocz. Dendr. 48, 113-131 [in Polish].
• Danielewicz W., 2008. Ekologiczne uwarunkowania zasięgów drzew i krzewów na aluwialnych obszarach doliny Odry [Ecological determinants of the range of trees and shrubs in the alluvial areas of the Oder Valley]. Wyd. UP Poznań [in Polish].
• Danielewicz W., Maliński T., 1995. Materiały do znajomości dendroflory Wielkopolskiego Parku Narodowego [Contribution to the konwledge of dendroflora of Wielkopolski National Park]. Morena 3. Pr. Wielkop. Parku Nar., 7-27 [in Polish].
• Danielewicz W., Maliński T., 1997. Drzewa i krzewy obcego pochodzenia w lasach Wielkopolskiego Parku Narodowego [Non-native trees and shrubs in the woods of the Wielkopolski National Park]. Rocz. Dendr. 45, 65-81 [in Polish].
• Danielewicz W., Maliński T., 2003. Alien tree and shrub species in Poland regenerating by self-sowing. Rocz. Dendr. 51, 205-236.
• Danielewicz W., Wiatrowska B., 2012. Motywy, okoliczności i środowiskowe konsekwencje wprowadzania obcych gatunków drzew i krzewów do lasów [Motives, cirtcumstances and consequences of the introduction of alien tree and shrub species into forests]. Stud. Mat. CEPL Rogów 33 (4), 26-43 [in Polish].
• Faliński J.B., 1968. Stadia neofityzmu i stosunek neofitów do innych komponentów zbiorowiska [Stages of neophytism and the relation of neophytes to other components of the community]. Mat. Zakł. Fitosoc. Stos. UW 25, 15-31 [in Polish].
• Faliński J.B., 1969. Neofity i neofityzm [Neophytes and neophytism]. Ekol. Pol. Ser. B, 15 (4), 337-355 [in Polish].
• Gleason H.A., Cronquist A., 1991. Manual of the vascular plants of Northeastern United States and adjacent Canada. New York Botanical Garden New York.
• Gu C., Li C., Lu L., Jang S., Alexander C., Barthomolev B., Brach A.R., David E., Boufford D.E., Ikeda H., Ohba H., Robertson K.R., Sponberg S., 2003. Rosaceae. In: Flora of China. Vol. 9. Ed. Z. Wu, P. Raven, D. Hong. Science Press, Beijing and Missouri Botanical Garden Press St. Louis, 46-434.
• Halarewicz A., 2011. Przyczyny i skutki inwazji czeremchy amerykańskiej Prunus serotina w ekosystemach leśnych [The reason underlying the invasion of forest communities by black cherry, Prunus serotina and its subsequent consequences]. Leśn. Pr. Bad. 72 (3), 267-272 [in Polish].
• Hereźniak J., 1992. Amerykańskie drzewa i krzewy na ziemiach polskich [American trees and shrubs in the Polish territories]. In: Rośliny pochodzenia amerykańskiego zadomowione w Polsce [The plants of American origin that invaded in Poland]. Ed. M. Ławrynowicz, A.U. Warcholińska. Szlakami Nauki 19. Łódź. Tow. Nauk. Łódź, 97-150 [in Polish].
• Hitchcock C.L., Cronquist A., 1974. Flora of the Pacific Northwest. Univ. Wash. Press Seattle-London.
• Johnson K.A., 2000. Prunus virginiana. In: Fire effects information system. USDA For. Serv. Rocky Mount. Res. Stat., Fire Sci. Lab. [online], http://www.fs.fed.us/database/feis/ [access: 11.12.2013].
• Jonsell L., 2010. Upplands flora. SBF-förlaget Uppsala.
• Kornaś J., 1968. Geograficzno-historyczna klasyfikacja roślin synantropijnych [A geographicalhistorical classification of synanthropic plants]. Mat. Zakł. Fitosoc. Stos. UW 25, 33-41 [in Polish].
• Kościelny S., Sękowski B., 1970. Drzewa i krzewy – klucze do oznaczania [Trees and shrubs – identification keys]. PWRiL Poznań [in Polish].
• Krüssmann G., 1986. Manual of cultivated broad-leaved trees and shrubs. Vol. 3. Pru-Z. Timber Press Portland, Oregon.
• Kusiak W., Węgiel A., Borkowski K., Danielewicz W., 2008. Najgrubsze drzewa Lasów Państwowych [The thickest trees of the State Forests in Poland]. CILP Warszawa [in Polish].
• Little E.L., 1977. Atlas of United States trees. Vol. 4. Minor eastern hardwoods. Miscellaneous Publication 1342, USDA Forest Service Washington.
• Liu X.-L., Wen J., Nie Z.-L., Johnson G., Liang Z.-S., Chang Z.-Y., 2013. Polyphyly of the Padus group of Prunus (Rosaceae) and the evolution of biogeographic disjunctions between eastern Asia and eastern North America. J. Plant. Res. 126 (3), 351-36.
• Marquiz D.A., 1990. Prunus serotina Ehrh. Black Cherry. In: Silvics of North America. 2. Hardwoods. 654. Ed. R.M. Burns, B.H. Honkala. USDA Forest Service Washington, 594-604.
• Medvecká J., Kliment J., Májeková J., Halada Ľ., Zaliberová M., Gojdičová E., Feráková V., Jarolímek I., 2012. Inventory of the alien flora of Slovakia. Preslia 84, 257-309.
• Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zajęc A., Zając M., 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Vol. 1. Biodiversity of Poland [Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski]. T. 1. Różnorodność biologiczna Polski. W. Szafer Inst. Bot. Polish Acad. Sci. Kraków [in Polish].
• Mulligan A.G., Munro D.B., 1981. The biology Canadian weeds. 51. Prunus virginiana L. and P. serotina Ehrh. Can. J. Plant Sci. 61 (4), 977-992.
• Nawrocki T., Klein H., Carlson M., Flagstad L., Conn J., DeVelice R., Grand A., Graziano G., Million B., Rapp W., 2011. Invasiveness ranking of 50 non-native plant species for Alasca. Alaska Natural Heritage Program. Univ. Alaska Anchorage, Anchorage.
• NOBANIS – Prunus virginiana. 2013. In: Online Database of the North European and Baltic Network on Invasive Alien Species – NOBANIS. [online], http://www.nobanis.org/speciesInfo.asp?taxaID=2833 [access: 12.12.2013].
• Nowak T.J., 1999. Index Plantarum polskich kolekcji dendrologicznych [Index Plantarum of the Polish dendrological collections]. Pr. Ogr. Bot. Uniw. Wrocł. 5 (1), 17-306 [in Polish].
• Purcel A., 2009. Obce gatunki drzew i krzewów w Wielkopolskim Parku Narodowym – ich występowanie i rola w biocenozach Parku [Alien trees and shrubs in Wielkopolski National Park – their occurrence and role in Park’s biocoenoses]. Morena 14, Pr. Wielk. Parku Nar., 35-191 [in Polish].
• Pyšek P., Danihelka J., Sádlo J., Chrtek J. Jr., Chytrý M., Jarošik V., Kaplan Z., Krahulec F., Moravcová L., Pergl J., Štajerová K., Tichý L., 2012. Catalogue of alien plants of the Czech Republic: chacklist update, taxonomic diversity and invasion patterns. Preslia 84, 155-255.
• Pyšek P., Sádlo J., Mandák B., 2002. Catalogue of alien plants of the Czech Republic. Preslia 74, 97-186.
• Rehder A., 1951. Manual of cultivated trees and shrubs. Hardy in North America. The MacMillan New York.
• Rutkowski L., 2007. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej [An identification key to vascular plants in lowland Poland]. Wyd. Nauk. PWN Warszawa [in Polish].
• Scholz H., Scholz I., 1995. Prunoideae. In: Gustav Hegi Illustrierte Flora von Mitteleuropa. Vol. 4. 2B. Ed. H.J. Conert. Blackwell Wissenschafts, Berlin Wien, 446-510 [in Germany].
• Seneta W., Dolatowski J., 2011. Dendrologia [Dendrology]. Wyd. Nauk. PWN Warszawa [in Polish].
• Starfinger U., 2010. NOBANIS – Invasive alien species fact sheet – Prunus serotina. In: Online Database of the North European and Baltic Network on Invasive Alien Species – NOBANIS. [online], http://www.nobanis.org/files/factsheets/Prunus_serotina.pdf [access: 11.12.2013].
• Szulczewski J.W., 1963. Obcy element w roślinności Wielkopolskiego Parku Narodowego [Alien element in the vegetation of Wielkopolski National Park]. PTPN Poznań, 1-24 [in Polish].
• Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając A., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński C., 2012. Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych [Alien plants in Poland with particular reference to invasive species]. GDOŚ Warszawa [in Polish].
• Tømmerås B.Å., 1994. Introduksjoner av fremmede organismer til Norge. NINA Utredning 62.
• Vanhellemont M., 2009. Present and future population dynamics of Prunus serotina in forests in its introduced range. PhD thesis Ghent Univ. Ghent, Belgium.
• Verloove F., 2006. Catalogue of the Neophytes in Belgium (1800-2005). Scr. Bot. Belg. 39.
• Wiatrowska B., 2010. Morfologia, fenologia oraz niektóre aspekty struktury genetycznej Prunus virginiana L., P. serotina Ehrh. i P. padus L. [Morphology, phenology and some aspects of genetical structure of Prunus virginiana L., P. serotina Ehrh. and P. padus]. Depart. For. Bot. Poznań Univ. Life Sci. [typescript; in Polish].
• Żukowski W., Latowski K., Jackowiak B., Chmiel J., 1995. Rośliny naczyniowe Wielkopolskiego Parku Narodowego [The vascular plants of Wielkopolska National Park]. Bogucki Wyd. Nauk. Poznań [in Polish].